فاطمه طاری‌بخش، خبرنگار گروه دانشگاه: دانشجویان شاخص دانشگاه‌ها را به راه‌های مختلف می‌توان شناخت. بعضی‌ها با کارهای فرهنگی چهره می‌شوند، برخی که سرشان بیشتر به درس و مشق می‌گذرد، بالای لیست برترین‌های ترم شناخته می‌شوند، برخی دیگر پای کار اتفاقات صنفی دانشگاهند و کمک حال بقیه دانشجویان در گذراندن امور زندگی دانشجویی هستند. هر کدام از اینها را می‌توان به نوعی سرآمد دانشگاه دانست و معرفی کرد. اتفاقی که با آیین‌نامه ابلاغی اخیر وزارت شکل رسمی‌تری هم به خود می‌گیرد. در واقع از این پس در کنار جشنواره دانشجوی نمونه، دانشجویان سرآمد دانشگاه‌ها در هفت دسته مختلف مشخص می‌شوند و از برخی تسهیلات مربوط به خودشان استفاده می‌کنند. اگر مایلید شما هم جزئی از این دانشجویان باشید، این مطلب را تا انتها مطالعه کنید.

10 درصد امتیاز سرآمدان باید در بخش فرهنگی و اجتماعی باشد

 چه دانشجویانی می‌توانند سرآمد باشند؟
قبل از هر چیزی باید نگاهی به مفهوم دانشجوی سرآمد و نوع آنها بیندازیم. دانشجوی سرآمد در تعریف مدیریتی وزارت علوم به دانشجویی تلقی می‌شود که بتواند بالاترین امتیاز را براساس جدول شیوه‌نامه به دست آورد؛ البته کسب 25 درصد امتیاز در چهار بخش آموزشی، پژوهشی و فرهنگی و اجتماعی ضروری است. دانشجویان سرآمد می‌توانند در یک یا چند دسته از مجموع هفت دسته مختلف بالاترین امتیاز را داشته باشند که شامل دانشجوی سرآمد آموزشی، دانشجوی سرآمد پژوهشی، دانشجوی سرآمد فناوری و نوآوری، دانشجوی سرآمد ورزشی، دانشجوی سرآمد هنری و دانشجوی سرآمد بین‌الملل می‌شوند. این دانشجویان می‌توانند در پنج گروه «کشاورزی، منابع طبیعی و دامپزشکی»، «فنی و مهندسی»، «هنر و معماری»، «علوم پایه»، «علوم انسانی»، و شش میان‌رشته‌ تحصیل کنند. تعداد دانشجویان سرآمد حداقل دو و حداکثر پنج درصد جمعیت کل دانشکده را تشکیل می‌دهد. همچنین هر دانشجو علاوه‌بر کسب عنوان سرآمد می‌تواند در دو بخش دیگر سرآمد شود و ظرفیت دانشجویان سرآمد برابر 40 درصد از تعداد منتخبان سرآمدان تمام بخش‌ها خواهد بود. 

9 شرط پایه برای سرآمد شدن ویژگی‌های یک دانشجوی سرآمد چیست؟
اگر شما می‌خواهید دانشجوی سرآمدی باشید باید دو دسته ویژگی پایه و تخصصی (برای هر نوع) را داشته باشید. درخصوص ویژگی‌های پایه‌ای طبیعتا باید به قانون اساسی و قوانین موضوعه کشور پایبند باشید و به آن عمل کنید. شرط دیگر نداشتن رفتار مغایر با مقررات موسسه یا شئون اخلاقی و رفتاری است. شرط بعدی این است که نباید محکومیت قطعی از سمت کمیته انضباطی یا مراجع قضایی داشته باشید. میانگین نمرات دانشجویی‌تان هم باید از میانگین نمرات هم ورودی‌های رشته در سال تحصیلی منتهی به ارائه درخواست‌تان بالاتر باشد. البته در این بین دو استثنا وجود دارد. دانشجویان مقطع کارشناسی‌ارشد و دکتری باید حدنصاب معدل کل را بدون احتساب نمره پایان‌نامه مشخص کنند؛ همچنین در مقطع دکتری تخصصی پژوهشی‌محور، شرط معدل وجود ندارد. شمایی که می‌خواهید سرآمد باشید نباید سابقه سنواتی برای شرکت در فرآیند انتخاب داشته باشید. این شرط از زمان ورود شما به این فرآیند الزامی است. البته اگر در مقطع کارشناسی تغییر رشته داده‌اید و ملزم به گذراندن واحدهای جبرانی شده‌اید با تایید معاونت آموزشی یک نیمسال (ترم) سنواتی برای شما مجاز است. سنوات مجاز برای دانشجویانی که در دو رشته اشتغال دارند تا دو نیمسال قابلیت افزایش دارد. زنان دانشجویی که در حین تحصیلی از مرخصی زایمان استفاده کردند به تعداد نیمسال‌های مرخصی خود سنوات تحصیلی به‌اصطلاح مجاز خواهند داشت. در موارد استثنا می‌توان یک نیمسال به سنوات مقاطع تحصیلات تکمیلی اضافه کرد. شرط ششم هم این است که نباید تجربه مشروطی در مقطع فعلی خود داشته باشید. اگر دانشجوی مقطع کارشناسی هستید که در دو رشته به‌صورت همزمان تحصیل می‌کنید، تنها با رشته اصلی خود مجاز به شرکت در فرآیند انتخاب خواهید بود. اگر شما در مقطع دکتری تخصصی که در نیمسال پنجم یا بالاتر تحصیل می‌کنید علاوه‌بر گذراندن آزمون جامع باید طرح پیشنهادی رساله خود را قبل از شروع نیمسال پنجم تصویب کرده باشید. یکی از نکات دیگر این است که دانشجو باید در سال تحصیلی منتهی به درخواست خود؛ در دو شاخص فرهنگی و اجتماعی حضور فعال داشته باشد؛ با حداقل 10 درصد بالاترین امتیاز کسب‌شده که به تایید معاونت فرهنگی موسسه رسیده باشد. 

ضریب 1.5 برای طرح‌های پژوهشی مساله‌محور چگونه دانشجوی سرآمد شویم؟
از ویژگی‌های ابتدایی و پایه سرآمد شدن که بگذریم به ویژگی‌های تخصصی می‌رسیم که با توجه به شاخص‌ها و امتیازات مختلفی برای سرآمدان حوزه‌های مختلف مشخص شده است. شما اگر در هر کدام از این هفت حوزه‌ بالاترین امتیاز را بین هم‌دوره‌ای‌ها و هم‌رشته‌ای‌های خود کسب کنید دانشجوی سرآمد آن حوزه خواهید شد. فعالیت‌های در طول مقطع فعلی دانشجویی‌تان، ملاک محاسبه و امتیاز است. امتیازات پنج حوزه فرهنگی و اجتماعی، هنری، ورزشی، پژوهشی و فناوری و نوآوری، حداکثر تا دو سال تحصیلی برای شما قابل ذخیره و استفاده هستند. همچنین تنها یکبار در هر مقطع تحصیلی می‌توانید از این امتیازات استفاده کنید. 
سرآمد آموزشی: شاخص‌های آموزشی که امتیازگیری در آن می‌تواند شما را به سرآمد آموزشی شدن نزدیک کند شامل معدل بالا، شرکت در المپیادهای علمی، دستیار علمی بودن، تسلط به زبان دیگر، کسب رتبه علمی می‌شود. 
سرآمد پژوهشی: اگر در دوران دانشجویی، فعالیت پژوهشی را سرلوحه خود قرارداده‌اید با نوشتن مقاله، طرح‌های پژوهشی، تالیف، ترجمه و گردآوری کتاب‌، شرکت در مسابقات و جشنواره‌های علمی و دستیاری پژوهشی می‌توانید در این حوزه امتیاز کسب کنید. البته این فعالیت‌ها باید اصولا مرتبط با رشته تحصیلی شما باشد اما به تشخیص شورای انتخاب می‌توانید تا سقف 20 درصد از امتیازات پژوهشی را در زمینه‌های پژوهشی غیر‌مرتبط کسب کنید. اگر طرح‌ شما مساله‌محور و در راستای رفع مشکلات جامعه باشد ضریب 1.5 به آن تعلق خواهد گرفت. امتیاز تالیف، ترجمه و گردآوری کتاب، به تشخیص شورای انتخاب براساس «ناشر، کیفیت علمی، کتاب» و همچنین عناوین «تخصصی، عمومی و درسی-آموزشی» مشخص می‌شود. درمورد امتیازدهی باید این نکته را ذکر کرد که در محاسبه امتیاز فعالیت‌های پژوهشی مشترک دانشجویان با اعضای هیات‌علمی، عضو هیات‌علمی در تعداد نفرات برای امتیازدهی محاسبه نمی‌شود. 
سرآمد فناوری و نوآوری: شاخص‌های فناوری و نوآوری که می‌توانید در آن امتیاز کسب کنید؛ ایده‌های فناورانه، طرح فناورانه، راه‌اندازی واحد فناوری، تاسیس شرکت دانش‌بنیان، تولید محصول، آموزش فناوری، اختراع، ابداع و نوآوری، ورود به طرح‌های بنیاد ملی نخبگان، دستیاری فناوری، طرح تانا و حضور در المپیادهای ورزش‌های فناورانه را شامل می‌شود. همچنین طرح‌های کمک‌هزینه فناوری که مورد تایید مرجع رسمی حوزه فناوری و نوآوری قرار دارد شامل شاخص‌های امتیازگیری می‌شود. 
سرآمد فرهنگی و اجتماعی: امتیازگیری در بخش فرهنگی و اجتماعی شاید نسبت به مابقی بخش‌ها آسان‌تر باشد. فعالیت‌هایی که شامل امتیاز برای شما خواهند بود فعالیت‌های دینی و قرآنی، فعالیت در نهادهای دانشجویی، نشریات دانشجویی، مسابقات و جشنواره‌های علمی-فرهنگی، مشاوره‌ای و ادبی، عناوین و افتخارات است. همچنین نوآوری فرهنگی-اجتماعی، عضویت در شوراها، انجمن‌ها، کانون‌ها و هیات‌ها، شرکت در کارگاه‌های آموزشی و مهارتی فرهنگی، اجتماعی روانشناختی و سلامت می‌تواند برای شما امتیازاتی را به ارمغان بیاورد. 
سرآمد هنری: اگر هنرمندید یا در رشته‌های هنری تحصیلی می‌کنید یا حتی هنری را در کنار رشته اصلی خود ادامه می‌دهید می‌توانید با تولید آثار هنری (یا مبتنی‌بر فناوری‌های نوین)، آموزش در حوزه هنر، فعالیت‌های بین‌رشته‌ای هنری، همکاری در امور هنری با دستگاه‌ها و سازمان‌ها دولتی، برگزاری یا شرکت در رویدادهای هنری، فعالیت بین‌المللی هنری، فعالیت هنری در مجازی امتیازاتی را کسب کنید. همچنین در این بخش نیز از عضویت در کمیته‌ها، انجمن‌ها، کانون‌ها و جشنواره‌های مختلف هنری، عضویت فعال در انجمن‌های صنفی-هنری و فعالیت در نشریات هنری، به‌عنوان شاخص امتیازگیری یاد شده است. 
سرآمد ورزشی: دانشجویان تربیت بدنی و دیگر دانشجویانی که در حوزه ورزشی فعالیت می‌کنند از طریق شاخص‌های مشخص‌شده برای ورزشکاران، دانشجوی سرآمد این حوزه می‌شوند. این شاخص‌ها شامل شرکت در المپیاد، جشنواره و مسابقات ورزشی، مربیگری و داوری ورزشی، حضور در اردوهای انتخابی تیم‌های دانشجویی، شرکت در کارگاه‌های آموزشی تندرستی و سلامت بدنی، عضویت در شورا، انجمن‌ها، هیات‌ها و فدراسیون‌های ورزشی می‌شود. 
سرآمد بین‌الملل: سرآمد بین‌الملل دانشجویان ایرانی یا خارجی هستند که در 10 شاخص توانسته‌اند بالاترین امتیاز را کسب کنند. 10 شاخص مذکور شامل؛ جذب دانشجو بین‌الملل، کمک به تبادل دانشجویان، فعالیت‌های پژوهشی مشترک مانند مقاله، طرح پژوهشی، طرح فناورانه، خدمات کمک‌آموزشی، فعالیت فرهنگی و اجتماعی مشترک، فعالیت داوطلبانه فرامرزی، توانمند‌سازی و مهارت‌افزایی می‌شود. 

7 نفعی که از سرآمد شدن خواهید برد سرآمد شدن چه نفعی دارد؟
اگر شما در حوزه‌هایی که پیش از این به آن اشاره کردیم، بالاترین امتیاز را کسب کنید، با توجه به حوزه‌ای که در آن امتیاز آورده‌اید تسهیلات مخصوص به‌علاوه تسهیلات رفاهی و فرهنگی به شما اختصاص خواهد یافت.

سرآمدان آموزشی بدون کنکور به مقطع بالاتر می‌روند
تسهیلات اعطایی به دانشجویان سرآمد در حوزه آموزشی شامل 9 مورد می‌شود. برای مثال دانشجویان کارشناسی می‌توانند چهار واحد درسی مازاد بر سقف واحدهای آموزشی اخذ کنند. یا دانشجویان شهریه‌پرداز شامل عفو 25 تا صددرصدی شهریه به تایید شورای انتخاب می‌شوند. امکان تغییر رشته تحصیلی در دوره کاردانی و کارشناسی (در همان موسسه) برایتان فراهم می‌شود. حتی می‌توانید به موسسه همترازی در شهر دیگر در مقطع کاردانی یا کارشناسی انتقال پیدا کنید. کمک‌هزینه توانمندی آموزشی و قرارگیری در اولویت انتخاب دستیار آموزشی نیز از دیگر مزایای این بخش است. برای دانشجویان بین‌المللی ارائه بورس تحصیلی و ارتقای نوع آن فراهم می‌شود. دانشجویان سرآمد (علی‌الخصوص سرآمدان آموزشی) بدون آزمون در مقاطع تحصیلی بالاتری پذیرفته می‌شوند. همچنین شما در اولویت میهمانی و انتقال به موسسه سطح بالاتری در مقطع کارشناسی قرار می‌گیرید (این موضوع برای دیگر سرآمدان نیز کاربرد دارد).

سرآمدان پژوهشی، در اولویت حمایت مالی برای پروژه‌ها
اگر توانستید سرآمد یا سرآمد پژوهشی شوید، شما در اولویت اعطای حمایت مالی از پروژه‌های دانشجویی قرار می‌گیرید. می‌توانید برای اجرای پایان‌نامه و رساله، شرکت در کنفرانس و یا چاپ مقاله خود کمک‌هزینه‌ای دریافت کنید. در اولویت اعطای فرصت‌های مطالعاتی و بورس‌های مختلف و انتخاب دستیار پژوهشی قرار می‌گیرید. بخشی از امتیازات آموزشی و پژوهشی در مصاحبه دکتری شما درنظر گرفته می‌شود. همچنین باید اشاره کرد که تسهیلات پسادکتری به دانشجویان این مقطع داده می‌شود. 

اعطای کمک‌هزینه از استقرار در مرکز رشد تا ساخت تجهیزات آزمایشگاهی به سرآمدان فناوری
تسهیلاتی که در اختیار شما به‌عنوان سرآمد فناوری و نوآوری قرار گرفت شامل هفت مورد است. کمک‌هزینه استقرار در مراکز رشد، اولویت در پذیرش طرح دستیار فناوری، استفاده رایگان از دوره‌های فناوری و کارآفرینی، کمک‌هزینه برای ثبت اختراع ملی و بین‌المللی، کمک‌هزینه ساخت دستگاه‌ها و تجهیزات آزمایشگاهی از جمله این تسهیلات است. به‌عنوان سرآمد علمی به شما کمک‌هزینه توانمندی مهارتی و کارآفرینی و قرارگیری به‌عنوان اولویت دستیار فناوری نیز تعلق می‌گیرد. 

سرآمد ورزشی به اداره کل تربیت‌بدنی معرفی می‌شود
اگر به‌عنوان سرآمد ورزشی از سمت هیات انتخاب، شناخته شدید. تسهیلاتی همچون استفاده رایگان از امکانات ورزشی، اعطای کارت اشتراک از امکانات مراکز ورزشی، اولویت در عضویت در انجمن‌های تخصصی ورزشی، اولویت در عضویت در شورای ورزشی، شرکت در اردوهای ورزشی بدون پرداخت هزینه و شرکت در رویدادهای ورزشی درون موسسه بدون اخذ هزینه، اولویت در به‌کارگیری به‌عنوان مربی و داور و یا مربی، معرفی به ادراه کل تربیت‌بدنی برای به‌کارگیری در مسابقات و رویدادهای ورزشی؛ شامل حال شما می‌شود. 
کمک‌هزینه ثبت آثار بدیع برای سرآمدان هنری
سرآمدان هنری، کمک‌هزینه ثبت آثار بدیع، برگزاری نمایشگاه آثار هنری، تهیه لوازم هنری، طراحی و نقاشی، ایجاد غرفه فروش محصولات در فضای مجازی دریافت می‌کنند. همچنین آنها به پارک‌های علم و فناوری و شتاب‌دهنده‌ها برای تولید محصول در حوزه صنایع فرهنگی معرفی می‌شوند و می‌توانند برای دانش‌افزایی در فرصت‌های مطالعاتی (دانشکده‌های هنر و معماری) شرکت کنند.

هدیه ازدواج و تولد فرزند برای سرآمدان
تسهیلات رفاهی و فرهنگی اجتماعی از آن دست تسهیلاتی هستند که در اختیار تمام سرآمدان قرار می‌گیرد. در تسهیلات فرهنگی، کلیه سرآمدان در اولویت اعزام به اردوهای علمی، فرهنگی و اجتماعی قرار دارند. معافیت از سهم آورده در اردو‌ و استفاده رایگان از امکانات فرهنگی و اعطای کارت اشتراک از امکانات فرهنگی از جمله دیگر تسهیلات است. به این سرآمدان کمک‌هزینه‌ای برای سفر به عتبات‌عالیات نیز داده می‌شود. تسهیلات رفاهی سرآمدان نیز شامل کمک‌هزینه تحصیلی، اولویت دریافت وام دانشجویی صندوق رفاه، معافیت از هزینه تغذیه و خوابگاه به تشخیص شورای انتخاب، اولویت در استفاده از خوابگاه متاهلی یا وام ودیعه مسکن به انتخاب شورا، اولویت در همکاری برای طرح همیار دانشجو و هدیه ازدواج و تولد فرزند قرار می‌گیرند.

   سرآمدان چگونه انتخاب می‌شوند؟
سرآمدان از فیلتر دو «شورای هدایت و نظارت بر انتخاب دانشجویان سرآمد» و «شورای انتخاب دانشجویان سرآمد» رد می‌شوند. این دو شورا بر اساس ماده‌های 4 و 5 آیین‌نامه‌ای که در ابتدا به آن اشاره کردیم، ترکیب و وظایفی دارند. درخصوص شورای اول یا «شورای هدایت و نظارت بر انتخاب دانشجویان سرآمد» باید گفت که وظیفه آن، سیاستگذاری و نظارت بر عملکرد شورای موسسات است. همچنین پایش فرآیند انتخاب دانشجویان سرآمد، اخذ گزارش‌های دوره‌ای از شورا، رسیدگی به اعتراضات و اتخاذ تصمیم مناسب در وظایف این شوراست. این شورا می‌تواند مواد آیین‌نامه را تفسیر کند و پیشنهاد تغییری برای آن بدهد. «شورای هدایت و نظارت بر انتخاب دانشجویان سرآمد» در سازمان دانشجویان تشکیل ‌شده و ترکیب آن شامل 13 نفر می‌شود که عبارتند از رئیس سازمان امور دانشجویان، معاون و مدیرکل دانشجویان داخل سازمان؛ نماینده نهاد رهبری، معاونان آموزشی، پژوهشی، فناوری و فرهنگی در سطح مدیرکل، نماینده سازمان سنجش، یک‌نفر از روسای دانشگاه‌های جامع، صنعتی، هنر به انتخاب وزیر و رئیس پژوهشگاه تربیت‌بدنی هستند. شورای دوم یا شورای انتخاب دانشجویان سرآمد که در موسسه، دانشگاه و... موردنظر تشکیل می‌شود را رئیس موسسه، معاون دانشجویی موسسه، مدیر امور دانشجویی، نماینده مسئول نهاد نمایندگی موسسه، نماینده معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی موسسه، نماینده معاون پژوهشی و فناوری، نماینده معاون فرهنگی و اجتماعی، دو نفر از اعضای هیات‌علمی در رشته مورد نظر این شورا را تشکیل می‌دهند. همچنین دبیرخانه شورا در معاونت دانشجویی مستقر خواهد بود. 
از مهم‌ترین وظایف این شورا می‌توان به ایجاد سازوکار اعلام فراخوان برای شروع فرآیند، تشکیل کارگروه‌های تخصصی برای داوری پرونده، تلاش برای فرهنگسازی در راستای آیین‌نامه، گرفتن استعلام لازم و بررسی احراز شرایط، انتخاب و اعلام دانشجویان سرآمد اشاره کرد.