ندا اظهری، خبرنگار گروه دانشگاه:دو میلیون و ۵۰۰ مقاله مرتبط با حوزه نانوفناوری طی ۲۲ سال گذشته در پایگاه Web of Science به چاپ رسیده است که در این بین، ۲۳۰ هزار مقاله در تنها در سال ۲۰۲۳ منتشر شده‌اند. روند رو به رشدی که در انتشار مقالات نانویی در دنیا وجود دارد بیانگر آن است که تعداد مقالات منتشرشده در حوزه نانو طی با رشد سالانه 12.6 درصدی همراه بوده است؛ هرچند به نظر می‌رسد این روند طی سال‌های اخیر کندتر شده است. آمارها حکایت از آن دارد که چین، آمریکا، هند و ایران به ترتیب در شش‌ماهه سال ۲۰۲۲ بیشترین سهم از مقالات منتشرشده مرتبط با حوزه نانوفناوری را تشکیل می‌دادند. در جدیدترین آماری کهstatnanoتا پایان اکتبر ۲۰۲۳ منتشر کرده، 184 هزار و 203 مقاله با محوریت نانو در جهان منتشر شده است. حدود 70 درصد کل مقالات منتشرشده امسال تا الان برای پنج کشور نخست جدول یعنی چین، هند، آمریکا، کره‌جنوبی و ایران بوده است.

چین با 86 هزار و 233 مقاله مانند سال‌های گذشته در رتبه نخست تولیدکننده مقالات نانویی جا خوش کرده است. چین سال‌هاست به‌عنوان کشوری بی‌رقیب در دنیا در عرصه انتشار مقالات نانویی رتبه نخست را به دست آورده و هنوز هم با چنگ و دندان جایگاه خود را حفظ کرده است. چین در انتشار مقالات نانویی از سال ۲۰۱۸ با جهش رشدی مواجه شده و این جهش از ۲۰۲۱ مشهودتر است به‌طوری‌که تعداد مقالات نانویی آن از 85 هزار و 793 مقاله در ۲۰۲۰ به 97 هزار 773 مقاله در ۲۰۲۱ و به ۱۱۵ هزار و ۵۱۳ مقاله در سال ۲۰۲۲ رسید. طبق جدیدترین آمار ارائه‌شده تا آخر اکتبر ۲۰۲۳، چینی‌ها47 درصد کل مقالات در این حوزه را به خود اختصاص داده‌اند.
بعد از چین، هندوستان با تعداد 19 هزار 854 مقاله نانویی رده دوم را از آن خود کرده است. هند چند سالی است گوی سبقت را در مقالات نانویی از آمریکا ربوده و رتبه دوم را از آن خود کرده و در سال‌های اخیر روندی رو به رشد داشته است به‌طوری که تعداد مقالات آن از ۲۱۴۹۵ مقاله در سال ۲۰۲۱ به ۲۴۶۶۰ مقاله در سال ۲۰۲۲ رسید. آمار مقالات هند تا پایان اکتبر ۲۰۲۳ حدود ۱۹۸۵۴ مقاله گزارش شده است. 11 درصد از تولید علم حوزه نانو در سال 2023 البته تا اکتبر توسط هندی‌ها اتفاق افتاده است.
آمریکا با 17 هزار و 398 مقاله مانند سال ۲۰۲۲ رتبه سوم انتشار مقالات نانویی را به دست آورده است و می‌توان گفت وضعیت مطلوبی نسبت به سال‌های قبل ندارد و روندی نزولی را طی کرده است. تعداد مقالات نانویی آمریکا در سال ۲۰۲۰ حدود ۳۱ هزار و ۱۹۸ مقاله، در سال ۲۰۲۱ حدود ۲۵هزار ۸۶۸ مقاله، در سال ۲۰۲۲ حدود ۲۴ هزار و ۲۷۱ مقاله گزارش شده است. آمریکایی‌ها تا اکتبر امسال 10 درصد مقالات نانویی دنیا را تولید کردند.
نکته مهم و قابل‌توجهی که در رتبه‌بندی سال ۲۰۲۳ به چشم می‌خورد تغییر جایگاهی است که در رتبه مقالات نانویی ایران شاهد هستیم به‌طوری که جایگاه ایران از چهارم به پنجم سقوط کرده و در عوض کره‌جنوبی که سال گذشته در رده پنج قرار داشت امسال تا آخر ماه اکتبر با هشت هزار و ۷۵۳ مقاله و با یک پله صعود به جایگاه چهارمی دنیا رسیده و جایگاه بهتری را نسبت به ایران کسب کرده است. طبق آمار ایران از سال ۲۰۱۷ توانست با رشد در عرصه انتشار مقالات و با چاپ ۹ هزار و ۶۰۴ مقاله، رتبه چهارم دنیا را از آن خود کند؛ رتبه‌ای که تا همین چند ماه گذشته هم پابرجا بود اما تازه‌ترین آماری که تا آخر اکتبر ۲۰۲۳ از سویstatnano منتشر شده نشان می‌دهد که تعداد مقالات ایران تا پایان سه‌ماهه سوم ۲۰۲۳ حدود هشت هزار و ۴۴۸ مقاله بوده و به این ترتیب کره‌جنوبی با تفاوت ۳۰۵ مقاله بیشتر، گوی سبقت را از ایران ربود و جایگاه چهارمی دنیا را از آن خود کرد. اختلاف ما و چشم‌بادامی‌ها در حوزه نانو هرسال کمتر و کمتر شده؛ سال 2020 اختلاف ما هزار و 888 بود اما این تعداد در سال‌ 2021 به 614 و در سال میلادی گذشته به 271 مورد رسید. حالا هم تا اکتبر امسال کره‌جنوبی 305 مقاله بیشتر از ما ثبت کرده است.
سهم ایران از کل مقالات نانویی سال گذشته حدود 4.94 بوده که این میزان در آخرین گزارش منتشرشده به 4.59 درصد رسیده است که در مقایسه با سهم 5.4 درصدی سال 2021 روند رو به افتی را نشان می‌دهد. موضوع قابل‌توجه دیگر خیز عربستان و رشد آمار مقالات آن در طول سه سال اخیر است. رشد عربستانی‌ها عملا از 2021 آغاز شد. در آن سال چهار هزار 399 مقاله با وضعیت ایران اختلاف داشتند. این عدد سال گذشته به دو هزار 536 مقاله رسید و آنها حدود دو هزار مقاله نسبت به سال قبل خود بیشتر منتشر کرده‌اند. مقالات نانویی عربستانی‌ها تا الان برابر کل مقالات‌شان در سال 2021 بود و براساس آمار منتشرشده تا اکتبر 592 مقاله با ایران اختلاف دارند.
هرچند برای جمع‌بندی سال میلادی فعلی و نتیجه‌گیری کمی زود به نظر می‌رسد اما زنگ خطر به صدا درآمده در حوزه مقالات در کنار عزم جدی همسایگان در حوزه علمی، روزبه‌روز تهدید جدی‌تری محسوب می‌شود که بدون برنامه‌ریزی و تغییر روند فعلی نمی‌توان انتظار تغییر مسیر داشت.