محمدرضا حاجی‌عبدالرزاق، خبرنگار گروه ورزش: هفته نهم رقابت‌های لیگ برتر در حالی به پایان رسید که یک بار دیگر اتفاقات داوری در این هفته صدای بسیاری از تیم‌ها را درآورده تا جایی که مربیان و بازیکنان این تیم‌ها در اتفاقی تکراری دوباره علیه داوران هجمه‌هایی را ایجاد کردند. نکته قابل توجه اینکه در این هفته از رقابت‌ها علاوه‌بر گل‌های مشکوک به آفساید و پنالتی‌های گرفته‌شده و گرفته‌نشده‌ای که در بازی‌های مختلف این هفته به ثبت رسید، برای دومین بار در سه هفته اخیر، عبور یا عدم عبور یک توپ مشکوک و اعلام گل شدن توپ (برخلاف دو هفته قبل) در یکی دیگر از دیدارهای پرسپولیس، تمامی اتفاقات مشکوک دیگر داوری در این هفته را تحت‌الشعاع خود قرار داده و باعث شد تا از سایر اتفاقات دیگر خیلی صحبتی به میان نیاید.
این در حالی است که بسیاری از اهالی فوتبال بر این عقیده هستند که وجود تکنولوژی کمک‌داور ویدئویی یا همان VARمی‌تواند پایانی باشد بر تمامی اتفاقات و صحنه‌های مشکوکی که در داوری فوتبال ایران رخ داده و علاوه‌بر تشخیص آفسایدها، پنالتی‌ها و اخراجی‌های صحیح و همچنین اتفاقاتی که می‌تواند روی به ثمر رسیدن گل‌ها تاثیرگذار باشد، روی چالش جدید ایجاد‌شده یعنی رد شدن یا رد نشدن توپ از خط دروازه هم موثر باشد.

VAR بیگانه با عبور توپ از خط
حال اینکه آیا واقعا این امر یعنی تشخیص رد شدن توپ از خط دروازه می‌تواند به وجود تکنولوژی کمک‌داور ویدئویی مرتبط باشد و VAR این موضوع را هم تشخیص می‌دهد، پاسخ منتفی است چراکه VAR طبق قوانین و پروتکل تعریف‌شده همان‌طور که در بالاتر نوشتیم فقط می‌تواند در چهار مقوله به داور در تصمیم‌گیری اتفاقات داوری کمک کرده و تاثیرگذار واقع شود و در این امر نمی‌تواند روی تصمیم داوران اثری بگذارد.
در واقع اگر تکنولوژی کمک‌داور ویدئویی هم در فوتبال ایران مستقر شود، شبیه به دو صحنه‌ای که در دیدارهای اخیر پرسپولیس و روی دروازه این تیم رخ داده به VAR ارتباطی پیدا نکرده و فقط باید در این خصوص از تکنولوژی خط دروازه استفاده کرد. در این خصوص چیپ‌ست‌های درون توپ با سنسورهایی که روی دروازه نصب می‌شوند در صورتی که توپ از خط دروازه رد شده باشد باعث می‌شوند تا ساعت داور آلارم داده و به این ترتیب به صورت دقیق مشخص می‌شود که تمام توپ از خط عبور کرده است یا خیر.
اولین تکنولوژی فیفا در فوتبال ایران اجرایی می‌شود؟
این تکنولوژی اولین فناوری بود که فیفا آن را برای فوتبال معرفی کرد. دیدار انگلیس و آلمان در جام جهانی 2010 و توپ واضحی که از خط دروازه آلمان‌ها عبور کرده و داور آن گل تشخیص نداد، باعث شد تا این تکنولوژی وارد فوتبال شود. حال اینکه این تکنولوژی چه زمانی به فوتبال ایران می‌رسد و اصلا قابلیت اجرایی در فوتبال ایران را خواهد داشت یا خیر به نظر می‌رسد حالا حالا‌ها نباید به ورود این تکنولوژی به فوتبال ایران خوشبین باشیم. در این خصوص شنیده می‌شود این تکنولوژی هنوز در بسیاری از کشورهای جهان اجرایی نشده و برای کمیته داوران فدراسیون فوتبال ایران نیز هنوز به یک دغدغه تبدیل نشده است. این در حالی است که یک تکنولوژی گران‌قیمت هم محسوب شده؛ چراکه باید در آن از توپ‌های هوشمند و باکیفیت و سنسورها و چیپ‌ست‌های لازم برای نصب روی تیرک‌های دروازه استفاده کرد که این موارد هرکدام از قیمت‌های هنگفتی برخوردار هستند.
بنابراین همچنان تلاش‌های فدراسیون فوتبال برای استقرار VAR در فوتبال ایران ادامه داشته و مسئولان امر به دنبال آن هستند تا تکنولوژی کمک‌داور ویدئویی را هرچه سریع‌تر در ورزشگاه‌های ایران مستقر کنند.

یک تماشاگر گل سیرجانی‌ها را تایید کرد!
این در شرایطی است که طبق پروتکلی که در امر داوری در همه جای دنیا به کار برده می‌شود این توضیح درباره صحنه‌هایی شبیه به صحنه دیدارهای اخیر پرسپولیس وجود دارد مبنی‌بر اینکه اگر با تمامی زوایای دوربینی که وجود دارد حتی بعد از برگزاری مسابقه نتوان تصمیمی را به صورت واضح و صددرصدی تایید کرد که داور یا کمک داور درست یا اشتباه تشخیص داده، باید به هر ترتیب تصمیم داخل زمین تایید شده و مبنا را بر دیده شدن درست تصویر توسط داور و کمک داور قرار داد.
نکته جالب اینکه در بازی پرسپولیس و گل‌گهر نیز تصویری که از سوی یک تماشاگر پرسپولیسی از طبقه دوم ورزشگاه منتشر شد باعث شد تا گل شدن توپ سیرجانی‌ها مسجل شود در غیر این صورت این صحنه نیز با تصاویر تلویزیونی ضبط شده تا همیشه در حد حدس و گمان باقی می‌ماند.

از VAR چه خبر؟
اما از تکنولوژی کمک‌داور ویدئویی در فوتبال ایران چه خبر؟ در این ارتباط پیام حیدری، بیژن حیدری، حسن اکرمی، امیر عرب‌‌براقی، مرتضی منصوریان و وحید کاظمی شش داور ایرانی پیرو هماهنگی و تفاهم میان روسای دو فدراسیون فوتبال ایران و عربستان برای دوره آموزش VAR اوایل آبان ماه راهی عربستان شدند. این موضوع روزنه‌هایی از امید را ایجاد کرد که با کسب مجوزهای لازم و صدور لایسنس برای این داوران، می‌توان به‌VAR دار شدن ورزشگاه‌های ایران و قضاوت با این تکنولوژی در آینده‌ای نزدیک در لیگ برتر بیش از پیش امیدوار بود. این در صورتی است که هنوز موانع زیادی برای تحقق این امر وجود دارد که این امید را تا حدود زیادی حداقل برای رقابت‌های امسال ناامید می‌کند. از جمله اینکه با وجود آنکه دو دستگاه اصلی VAR توسط AFC در ورزشگاه آزادی و نقش جهان نصب شده است، برای آموزش داوران به تکنولوژی سیمولیتور یا شبیه‌ساز نیاز است که این تکنولوژی که رکن اصلی آموزش داوران محسوب می‌شود همچنان در کشورمان وجود ندارد. گفتنی است شبیه‌ساز VAR به مانند تکنولوژی کمک‌داور ویدئویی یک سرور جداگانه دارد که البته با وجود این سرور می‌توان هر دو تکنولوژی را مورد پوشش قرار داد، این در صورتی است که تکنولوژی سیمولیتور قابلیت اجرایی نداشته و فقط می‌تواند در دوره‌های آموزشی مورد استفاده قرار بگیرد.
نکته دیگر اینکه هنوز آموزش داوران ایرانی تکمیل نشده است. درواقع برای گرفتن لایسنس VARداورانی که دوره مقدماتی را در عربستان سپری کردند باید در دو دوره تکمیلی که در کشورهای دیگر برگزار می‌شود هم شرکت کرده تا درنهایت مجوز‌های لازم برای کار با این تکنولوژی را دریافت کنند. در حال حاضر نیز اولویت فدراسیون فوتبال اعزام داوران بین‌المللی به دوره‌های آموزشیVAR است تا آنها برای اعزام‌های بین‌المللی در آینده با مشکل مواجه نشوند و از سوی دیگر در گام بعدی و با تامین و تجهیز سیستم شبیه‌ساز، قرار است در کشورمان این دوره‌ها برای داوران داخلی برگزار شود. با همه این تفاسیر به نظر می‌رسد بزرگ‌ترین محدودیتی که باعث می‌شود حتی در صورت وجود شبیه‌ساز و استقرار VAR در ورزشگاه‌ها نتوان از آن استفاده بهینه را برد به دوره آموزش طولانی‌مدت (حدود سه تا شش ماه) داوران مربوط می‌شود که این امر باید برای داوران ملی و داخلی نیز لحاظ شود. بنابراین با توجه به توضیحات فوق به نظر می‌رسد عملا تا نیم‌فصل و چه بسا تا پایان فصل، دیگر فرصتی برای استفاده از این تکنولوژی باقی نمانده هرچند همه تلاش‌ها در فدراسیون فوتبال بر آن است تا این اتفاق مهم در فصل آینده در فوتبال ایران عملیاتی شود.