فرهنگ‌سازی نکنیم، هوش مصنوعی به سرنوشت فضای مجازی دچار می‌شود

فاطمه طاری‌بخش، خبرنگار گروه دانشگاه: اواخر سال 1401 بود، بعد از اینکه CHAT GPT دنیای هوش مصنوعی را نو نوار کرد و به بحث داغ ماه‌های اخیر تبدیل شد و باعث شد تا کشورهای بسیاری به سمت تولیدات جدید و قانون‌گذاری این حوزه بروند؛ چراکه قانون‌گذاری و نحوه مواجهه یکی از مهم‌ترین چالش‌های حوزه هوش مصنوعی است. در ادامه گفت‌وگوی «فرهیختگان» با سعید جمالپور، عضو هیات‌علمی گروه فنی و مهندسی واحد کرج دانشگاه آزاد را می‌خوانید.
سعید جمالپور، رئیس مرکز تحقیقات کاهش ریسک سوانح طبیعی واحد کرج دانشگاه آزاد درخصوص هوش مصنوعی و فرهنگ آن گفت: «هوش مصنوعی یک جریان و یک فرهنگ است. قبضه کردن بسیاری از کشورها از این طریق اتفاق می‌افتد. یعنی فرهنگ هوش مصنوعی در حال غالب شدن است و نمی‌توان اسم آن را یک تکنولوژی صرف گذاشت، بلکه الان ما به سمت جهانی شدن از این طریق می‌رویم. از این‌رو معتقدم دانشگاه می‌تواند هم هادی و هم کنترل‌کننده و آگاهی‌دهنده این جریان باشد. یعنی می‌تواند نقش‌آفرینی در هدایت جریان را برعهده گرفته و مانند فضای مجازی که از دست‌مان در رفت، نشود و ‌طوری عمل کند که هوش مصنوعی را مدبرانه در جامعه پیاده کند. البته اول باید در جامعه نخبگانی باشد تا از این طریق بتوانیم استفاده صحیح از هوش مصنوعی داشته باشیم.» جمالپور درباره سیاستگذاری و تدوین سند هوش مصنوعی بیان کرد: «دنیا به سمت تدوین قوانین محدودکننده و کنترل‌کننده چه از نگاه سرمایه‌ای، چه سیاسی و چه اقتصادی می‌رود. حتی در دوره‌های اجتماعی و فرهنگی نیز قواعد کنترل‌کننده را پیاده‌سازی می‌کند. ما نیز چون همیشه با هجمه‌ای روبه‌رو هستیم، به نظر می‌رسد تا حدی از گردونه عقب مانده‌ایم. هرچند که تدوین سند هوش مصنوعی باز هم به نوعی قواعد کنترل‌کننده محسوب می‌شود. البته اگر بخواهیم همان برخورد با فضای مجازی را با هوش مصنوعی داشته باشیم، شاید چندان موفق نباشیم.»
عضو هیات‌علمی فنی و مهندسی واحد کرج با تاکید بر اینکه زمانی قواعد می‌تواند کارش را به درستی انجام دهد که فرهنگ آن هم برای مصرف‌کننده نهایی به درستی تبیین شده باشد، افزود: «یعنی زمانی می‌توانیم در کاربرد و استفاده از هوش مصنوعی و تحلیل‌های مرتبط با آن موفق باشیم که در وهله اول فرهنگ استفاده و تحلیل آن را تدوین کرده باشیم و افراد توجیه شده باشند، بعد قواعد فرهنگی را لحاظ کنیم. در مقابل اگر بخواهیم در همان ابتدا به سراغ فرهنگ کنترل‌کننده برویم شاید در ابتدای امر موفق باشیم اما درنهایت در این بازی خواهیم باخت.» جمالپور درباره نقش اساتید در حوزه هوش مصنوعی تصریح کرد: «اساتید هم دو نقش دارند، یعنی وظیفه دارند دانشجو را هم با نحوه استفاده و محاسن و هم با خطرات هوش مصنوعی آشنا کنند و قسمت دوم هم این است که کار علمی استفاده از هوش مصنوعی را آموزش دهند. امروز این حوزه در ابتدای راه است و ما می‌توانیم بسیاری از مسائل مانند تولید صدا از طریق هوش مصنوعی را تا حدی تشخیص دهیم. اما این را باید در نظر بگیریم که با ابرکامپیوترهایی که برای این کار در حال توسعه هستند، دیگر تشخیص کارها سخت می‌شود. در این شرایط باید آموزش صحیح را به نیروی انسانی دهیم و آنها را به تکنولوژی و تحلیل درست مجهز کرده باشیم و در غیر این‌صورت همان چالشی که در فضای مجازی داریم را خواهیم داشت. یعنی یک خبر راست در کنار هزار خبر دروغ منتشر می‌شود و دیگر قدرت تحلیل را از افراد می‌گیرند.»
رئیس مرکز تحقیقات کاهش ریسک سوانح طبیعی با اشاره به اینکه اگر دقت نکنیم سرنوشت هوش مصنوعی مانند فضای مجازی خواهد شد، افزود: «وظیفه اساتید دانشگاهی این است که در کنار آموزش دانشجویان، در وهله اول خودشان به این حوزه مسلط باشند؛ چراکه تصور می‌کنم هنوز بسیاری از اساتید ما به این حوزه وارد نشده‌اند. یک گام کلان‌تر باید در حوزه سیاستگذاری کلان در دانشگاه آزاد و وزارت علوم و حتی در خود شورای عالی انقلاب فرهنگی دنبال شود. یعنی امروز باید مسلط کردن اساتید بر هوش مصنوعی را از همه جنبه‌ها برنامه‌ریزی کنند و این سند یک مقدمه است اما باید گام به گام جلو برویم.»