شیخ زکزاکی مهمان این روزهای تهران چطور در نیجریه محبوب شد؟

علی مزروعی، خبرنگار گروه نقد روز: سال 2014 رژیم‌صهیونیستی با حمله به غزه تمام تلاشش را کرد تا مقاومت را سرکوب کند. در جولای همان سال و در جریان راهپیمایی روز قدس در نیجریه ارتش به راهپیمایی مردم در زاریا تیراندازی کرد و 34 نفر از جمله احمد، حمید و محمود سه فرزند شیخ زکزاکی به شهادت رسیدند. یک‌سال بعد (2015) در جریان برگزاری مراسم روز اول ربیع‌الاول از‌ سوی‌ جنبش اسلامی نیجریه در حسینیه‌ بقیه‌الله‌ با حمله دیگر ارتش نیجریه به بهانه بسته شدن راه بر‌ فرمانده‌ ارتش هزار شیعه دیگر شهید شدند. ارتش پس‌ از‌ حمله به حسینیه بقیه‌الله‌، به خانه‌اش حمله کرد و سه فرزند دیگرش را به شهادت رساندند تا شیخ ابراهیم زکزاکی رهبر شیعیان نیجریه که پیش از این بارها زندانی شده بود یکبار دیگر زندانی شود. خودش و همسرش هم فاصله چندانی با شهادت نداشتند اما به هر شکل ممکن او زنده ماند تا شش سال سخت زندان در انتظارش باشد. این مصیبت‌ها باعث نشد تا زکزاکی که از او به عنوان «امام آفریقا» یاد می‌شود، از راهی که رفته منصرف شود. او در نیجریه حرکت اسلامی نیجریه (IMN) را ایجاد کرد؛ تشکیلاتی که گفته می شود حدود ۲۰ میلیون نفر همراه دارد. جنبش اسلامی که شیخ به راه انداخته است بیش از سیصد مدرسه ابتدایی و متوسطه در اختیار دارد.
شیخ و همسرش دو سال پیش در ۲۸ جولای ۲۰۲۱ براساس رای دادگاه عالی ایالتی «کادونا» از تمام موارد اتهامی تبرئه و آزاد شدند اما حکومت به وی اجازه خروج از کشور برای درمان را نمی‌داد. شیخ دیروز در میان موجی از استقبال ایرانیان، طلاب و دانشجویان آفریقایی برای درمان وارد ایران شد.
شیخ زکزاکی 70 ساله مسیرش را چند دهه قبل انتخاب کرد. در اواخر دهه 70 میلادی شیخ به عضویت انجمن دانشجویان مسلمان (MSS) درآمد. بعدها به عنوان نایب رئیس ملی انجمن که مسئولیت نظارت بر امور بین‌المللی را بر عهده داشت انتخاب شد. در آن زمان تضاد نظری وجود داشت که نیجریه برای برخورداری از عدالت اجتماعی از کدام نظام ایدئولوژیک بهتر استفاده کند؟ بحث داغی بر سر این موضوع به‌ویژه در دانشگاه‌ها وجود داشت و افراد به سه دسته تقسیم می‌شدند. کمونیست ها، فدراسیون دانشجویان مسیحی (FCS) و انجمن دانشجویان مسلمان(MSS) . شیخ زکزاکی تدریس خود درمورد اسلام را به عنوان یک نیرو و نظام سیاسی آغاز کرد. مدیران دانشگاه برای کاهش قدرت اثرگذاری شیخ و همه کسانی که با او بودند آنها را مشروط می‌کردند یا نتایج آزمون‌هایشان را منتشر نمی‌کردند. به محض شنیدن مقامات درمورد شیخ زکزاکی که نه‌تنها کمونیست‌ها و FSC را به چالش می‌کشد، بلکه مردم را به اسلام دعوت می‌کند او در کنار همکارانش به عنوان اهداف اصلی جدیدتر در نظر گرفته شدند. مقامات دانشگاه آنها را عمدا در امتحانات رد کردند و حتی برخی‌شان را از مدرسه اخراج کردند. پس از شکست این سناریو مأموران امنیتی شروع به زندانی کردن هر کسی کردند که به عقاید شیخ زکزاکی معتقد است. تا امروز یعنی چهل سال بعد از این ماجراها دانشگاه احمدو بلو هنوز مدرک تحصیلی شیخ زکزاکی را صادر نکرده است.
پس از انقلاب او نهضت نوپای اسلامی را در نیجریه به راه انداخت. در یکی از اجتماعات آن زمان شیخ زکزاکی حاکمیت نظام امپریالیستی نیجریه را محکوم کرد و خواستار بازگشت مردم به راه حق تعالی با استفاده از قرآن به عنوان قانون شد. این سخنرانی از آن پس «اعلامیه» Funtua نامیده شد. او در سال 1982 در برنامه‌ای در سوکوتو درباره اسلام و نیاز مردم به بازگشت به آن ارائه کرد. بلافاصله پس از اجرای برنامه، شیخ و چند نفر از همراهانش دستگیر شدند. آنها به دادگاه معرفی شدند و بدون داشتن حق صحبت با وکلای خود به سه سال زندان محکوم شدند. شیخ زکزاکی هنوز در زندان بود که بوهاری، سرلشکر ارتش علیه شاگری، رئیس‌جمهور وقت کودتا کرد و رئیس‌جمهور جدید شد. شیخ در دوران دیکتاتوری نظامی بوهاری آزاد شد و شش ماه بعد مجددا توسط او دستگیر شد. در اوت 1985 پس از گذراندن تقریبا 9 ماه در بازداشت غیرقانونی، زمانی که بوهاری از قدرت برکنار شد، آزاد شد. شیخ زکزاکی دو سال بعد را بدون دستگیری سپری کرد تا اینکه ژنرال بابانگیدا به قدرت رسید و او را دو سال بازداشت کرد. از سال 1991، تا سال 1996 شیخ دستگیر نشد اما پس از آن در زمان حکومت ژنرال سانی آباچا به مدت دو سال و سه ماه بازداشت شد. پس از مرگ سانی آباچا، شیخ در زمانی که عبدالسلام ابوبکر سرپرستی ریاست‌جمهوری را بر عهده داشت آزاد شد. پیروان شیخ در این زمان از هزاران نفر به میلیون‌ها نفر افزایش یافتند. اگرچه دولت‌های متوالی مانند اومارو، موسییار آدوا و گودلاک ابله جاناتان هرکدام تمام تلاش خود را برای سرکوب جنبش اسلامی انجام داده‌اند و حتی برای ترور شیخ زکزاکی برنامه‌ریزی کردند اما پرچم عدالت‌خواهی او همچنان در نیجریه برافراشته ماند.