کدام غزه را پوشش دادید؟

مریم فضائلی، خبرنگار گروه فرهنگ: روز شنبه، ساعت 7 صبح 7 اکتبر 2023، یک بمب خبری در سرزمین‌های اشغالی ترکید. طوفان‌الاقصی به راه افتاده بود و گویا جریان اصلی رسانه‌‌ای در معرض یک واقعه غیرمنتظره قرار گرفتند. اخبار مربوط به ‌طوفان الاقصی‌ به سرعت در حال انتشار بود. در ساعات ابتدایی آن روز، پنج هزار موشک و راکت در سرزمین‌های اشغالی فرود آمد و در پی آن 80 نقطه، 20 شهرک و 11 پایگاه نظامی هدف قرار گرفتند. اتفاقات پیرامونی سرزمین اشغال‌شده فلسطین، همیشه برای مردم ایران مهم است. حالا با گذشت بیش از 100 سال دفاع کردن مردم مظلوم فلسطین از خاک‌شان، شاید این اولین باری است که فلسطین از زمین، آسمان، تونل و دریا در حال نشان دادن قدرت به اسرائیل است. از هر بعدی به فلسطین این روزها بخواهیم نگاه کنیم، اخبار مربوط به آن دارای ارزش خبری است، پس باید خبرهای مربوط به این اتفاق به سرعت، با دقت و به درستی منتشر می‌شد.
با تمام این حرف‌ها، انتظاری که از شبکه خبر می‌رفت با چیزی که درنهایت روی آنتن تلویزیون صداوسیما پخش شد، تفاوت‌های زیادی داشت. شروع حملات فلسطین به اراضی اشغالی، ساعت 7 صبح به وقت محلی بوده است، یعنی ساعت 7:30 به وقت ایران. اما اولین نشانه‌های اخبار این رویداد، در قالب یک زیرنویس ساده، در ساعت 8:53 در این شبکه‌ نشان داده می‌شود. اولین خبر مربوط حدود یک ساعت و نیم بعد از این اتفاق منتشر شد! اخبار ابتدایی اینهاست: «فعال شدن سامانه‌ گنبد آهنین در سرزمین اشغالی فلسطین»، «مقاومت فلسطین در پاسخ به جنایات رژیم اشغالگر، ده‌ها موشک به شهرک‌های صهیونیت‌نشین شلیک کرده»، «در پی شلیک موشک‌های مقاومت، آژیرهای خطر در شهرک‌‌های صهیونیست‌نشین و تل‌آویو به صدا در آمد» و... این اخبار حتی با علامت «خبر فوری» هم زیرنویس نشد! در اخبار ساعت 9 صبح، پس از پخش سرتیتر اخبار، بدون آنکه رد و نشانی از «طوفان الاقصی» باشد، مجری در اولین خبر این حمله را با اطلاعاتی نسبتا گنگ و کلی ارائه داد و آخرش اضافه کرد: «تاکنون جزئیات بیشتری از این خبر منتشر نشده اما برخی از کشته شدن صهیونیست‌ها خبر می‌دهند.»‌ در ادامه‌‌ پوشش وقایع روز اول طوفان الاقصی، با بیش از 30 کارشناس و خبرنگار گفت‌وگوی تلفنی، تصویری و حضوری انجام شد! این تعداد کارشناس که برای بیش از 15 نفر آنها توضیح «کارشناس مسائل غرب آسیا» زده شده، فضایی تکراری و خسته‌کننده برای این اتفاق به این بزرگی و مهمی است. در همان روز با حدود هفت کارشناس و خبرنگار عرب‌زبان با سمت‌های دیگری مانند‌ عضو جنبش مقاومت اسلامی حماس، نایب‌رئیس پرونده فلسطین در حزب‌الله، دبیر جمعیت دوستی فلسطین و ایران، نماینده سابق حماس و... گفت‌وگو شد. ظاهرا مجموعه افرادی که در این موضوع می‌توانند حرف بزنند، کم نیست اما این همه آن چیزی نیست که مخاطب برای درک واقعیت میدانی سرزمین اشغالی فلسطین نیاز دارد. قاب تصویری تلویزیون، معمولا تصویر غزه از دور است که روی صحنه‌ای تقریبا بدون تغییر، مجری جملات تکراری را با فواصلی کوتاه پشت هم تکرار می‌کند. این برای مخاطبان قابی تکراری است که در هر رویداد دیگری با درجه اهمیت کمتر هم قابل دیده شدن است.
یکی دیگر از اتفاقاتی که شبکه خبر را شاید در راس شبکه‌های خبری قرار نمی‌دهد، انتشار اخبار در پلتفرم‌های دیگر است. برای مثال الجزایر در کانال یوتیوب، توییتر، اینستاگرام و فیسبوکش اخبار را به صورت لحظه‌ای گزارش می‌دهد و در آنجا کاربران جایی برای ایجاد گفت‌وگو دارند. در سایت شبکه‌‌ الجزیره، ‌طوفان الاقصی‌ برای خودش یک قسمت مجزا دارد و دسترسی را به اخبار بسیار راحت‌تر و سریع‌تر کرده است.
در فضای این روزهای رسانه که پر از رنگ و گرافیک است، استفاده از تصاویر خام و بدون هیچ خلاقیت گرافیکی، دیگر کارکرد سابق را ندارد و برای مخاطب هم خسته‌کننده و تکراری‌ است. استفاده از نقشه، انیمیشن، اینفوگرافی و... راهکارهایی است که می‌تواند به جذابیت بصری و انتقال بهتر محتوا کمک کند. در روز اول این اتفاقات، در شبکه‌ خبر فقط یک بار از نقشه، استفاده شد. البته که کارشناس کنار نقشه ایستاده بود و در کل شاید دو دقیقه هم به نقشه اشاره‌ نکرد و خودش متکلم‌الوحده بود. در این چند روز به کرات شاهد چند قاب شدن شبکه‌ خبر بودیم. یک طرف مجری یا میهمان، قاب دیگر پخش زنده از نوار غزه. گاهی وقت‌ها این قاب‌ها تبدیل به سه تا می‌شد. برای مثال شادی کردن مردم در ایران، قاب سومی بود که در روز اول چندین بار دیده شد. اما آیا صرفا چند قاب کردن و موازی گزارش دادن، نشان‌دهنده‌‌ پوشش درست خبری است؟ جای خالی کلیپ‌هایی با محتوایی غنی و تازه با شکل و شمایل و کیفیت بالا، بسیار احساس می‌شود.