تراموا؛ رویاپردازی یا واقع‌گرایی؟

زینب مرزوقی، خبرنگار گروه نقد روز: تقریبا اغلب افرادی که در کلانشهر تهران ساکن هستند، همه یک دغدغه مشترک به نام ترافیک دارند. دغدغه‌ای که گاهی برای پیمودن مرکز به شمال تهران یا جنوب به غرب تبدیل به یک کابوس هم می‌شود. اغلب تهرانی‌ها از گیر کردن در ترافیک خاطره مشترک هم دارند. یا محاسبه برای پیمودن یک مسیر اینکه با اتوبوس، بی‌آر‌تی، مترو یا اسنپ برویم تا زودتر برسیم؟ تقریبا یک سوال همیشگی در گوشه ذهن‌ پایتخت‌نیشنان است. اگر هدر رفتن زمان و عمرمان را پشت چراغ قرمزها بخواهیم از این داستان فاکتور بگیریم و اصلا به حساب نیاوریم، آنچه در مساله ترافیک تهران به‌عنوان اصلی‌ترین پرسش مطرح است این است که با توجه به جمعیت تهران درحال‌حاضر از چه راهی می‌توان مشکل ترافیک این کلانشهر را حل کرد؟ البته پرسش دوم نیز این است که برای حل کردن مشکل ترافیک تهران، حل مشکلات حمل‌ونقل عمومی تا چه حد تاثیرگذار است؟ بسیاری از کارشناسان شهری معتقدند اگر ظرفیت حمل‌ونقل عمومی مانند مترو، بی‌آرتی و اتوبوس را در تهران بالا ببریم، حجم قابل توجهی از ترافیک و دسترسی سریع به نقاط شلوغ و دور تهران، آسان‌تر می‌شود. البته که این سخن، سخن صحیحی است و بیراه نیست. اما چند سالی هم می‌شود که در شهرداری تهران، صحبت از احداث تراموا است. 
تراموا یا قطار برقی نوع قطار شهری است که واگن‌های آن بر ریل‌هایی که در خیابان قرار دارند، حرکت می‌کند. واگن‌های تراموا از واگن‌های مترو سبک‌تر است. در شهرهای مدرن جهان یکی از وسایل حمل‌ونقل عمومی تراموا است. از ویژگی‌های مثبت تراموا، دسترسی آسانتر مسافران به قطار و نزدیکی ایستگاه‌ها به یکدیگر است. 
محسن هاشمی، رئیس سابق شورای شهر تهران معتقد است احداث تراموا در‌حال‌حاضر عقلانی نیست و تیم فعلی مدیریت شهری دچار بحران ارائه کارنامه مثبت شده است و اعلام کرده‌اند ظرف دو سال تراموا ساخته می‌شود که اساسا امکان‌پذیر نیست. حتی به فرض اینکه همه‌چیز آماده باشد و از فردا عملیات احداث آغاز شود. برای پروژه‌های بزرگ، شورای شهر باید در جریان بوده و در طرح جامع هم آمده باشد و در بودجه سالانه شهرداری تهران هم این موضوع دیده شود. تراموا پروژه‌ای بسیار هزینه‌بر است. 
حناچی شهردار سابق تهران، دو سال گذشته در نامه‌ای به محمد محمدی‌گلپایگانی رئیس دفتر مقام‌معظم‌رهبری و همچنین نوبخت معاون رئیس‌جمهور وقت و نهاوندیان دبیر شورای عالی هماهنگی امور اقتصادی دولت قبل نوشته بود: «همان‌طور‌که مستحضرید سامانه‌های مترو و اتوبوسرانی که وظیفه بخش قابل توجهی از جابه‌جایی‌های روزانه در کلانشهر تهران را برعهده دارند، با کمبودها و چالش‌های قابل ملاحظه‌ای روبه‌رو هستند. به نحوی که در‌حال‌حاضر بیش از ۷۰ درصد ناوگان اتوبوسرانی تهران فرسوده بوده و در سامانه مترو نیز بیش از ۵۰ درصد قطارها از مرز تعمیرات اساسی عبور کرده‌اند و این در حالی است که شهر تهران با کمبود حدود ۳۰۰۰ دستگاه اتوبوس و ۱۵۰۰ دستگاه واگن مترو نیز مواجه است.»
 براساس همین کمبودها در دوره قبلی شهرداری تهران، شهرداری برای سال 1402 مبلغ 10 هزار میلیارد تومان به‌جز بودجه اصلی درنظر گرفته شده برای حمل‌ونقل عمومی، اضافه به این بخش اختصاص داد تا درمجموع بودجه حمل‌ونقل عمومی امسال شهرداری به 26 هزار و 500 میلیارد تومان برسد.

اجرای تراموا برای حل ترافیک تهران، یک پروژه میان‌مدت است. همچنین شورای شهر نیز به‌عنوان نهاد ناظر بر شهرداری در تایید یا رد اجرای تراموا موثر است. چنانکه از گفت‌وگوهای قبلی ‌سیدجعفر تشکری‌هاشمی،‌ رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران برمی‌آید که برای توسعه حمل‌ونقل عمومی، باید اولویت‌سنجی کرد. تشکری‌هاشمی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید: «تاکیدی که من داشتم، این بود که برای توسعه شبکه‌های حمل‌ونقل عمومی تهران، نیازمند این هستیم که طرح جامع تهران و به دنبال آن طرح حمل‌ونقل، مطالعه و خروجی سیستم براساس تقاضای سفر تعریف شود. درنهایت هر مد حمل‌ونقل و هر شبکه‌ای که قرار است پیش‌بینی شود، باید بر مبنای مطالعات طرح جامع باشد. این اولین نکته‌ای بود که بر آن تاکید داشتیم. همچنین کاری نبود که به صورت غیرکارشناسی و مطالعه‌نشده صورت بگیرد. همچنین با توجه به ظرفیتی که تراموا به وجود می‌آورد، ظرفیت مشابه شبکه اتوبوس‌های تندرو یا بی‌آرتی ما است. این دو شبکه به لحاظ ظرفیت و حمل‌ونقل بسیار مشابه هم هستند. اما به لحاظ هزینه تفاوت بسیار زیادی دارند. شاید چندین برابر شبکه اتوبوسرانی تندرو است. حتی اگر بخواهیم اتوبوس‌ها را هم برقی کنیم، باز هزینه‌ها چندبرابر است. بنابراین حتی اگر فرض بر این است که در خود حمل‌ونقل بخواهیم با ظرفیتی شبیه به اتوبوس و بی‌آرتی به دنبال جابه‌جایی مسافر باشیم، باز هم با توجه به محدودیت منابع مادی و با توجه به عقب‌ماندگی‌های زیادی که داریم، باید به سمت اتوبوس‌های تندرو برویم.»

برای خواندن متن کامل گزارش، اینجا را بخوانید.