محمود زارعی، پژوهشگر اقتصاد: اغتشاشات را می‌توان یکی از موضوعاتی دانست که تأثیری مخرب چندوجهی بر کشور می‌گذارد در کنار آثار اجتماعی و سیاسی، بی‌شک یکی از مهم‌ترین تأثیرات اغتشاشات اثر منفی آن بر اقتصاد کشور است. به‌ویژه برای اقتصاد ایران که در یک دهه گذشته با مشکلات فراوانی مواجه بوده، اغتشاشات می‌تواند باعث ایجاد شوک شود. در این میان بی‌شک بیشترین آسیب را مردم و فعالان اقتصادی خواهند دید. شاید در نگاه اول برای بسیاری تنها زیان اغتشاشات به پیکره اقتصاد کشور، فقط محدود به مجموع خسارت و زیان مالی به اموال عمومی و خصوصی باشد اما اغتشاشات می‌تواند تأثیرات عمیق و بلندمدتی بر اقتصاد کشور بگذارد. حوادث سال گذشته و تلاش یک‌ساله دشمنان نشان می‌دهد آنها همواره تلاش داشته‌اند تا اغتشاشات را از موضوعات اجتماعی به سمت موضوعات اقتصادی بکشانند؛ اما پشت پرده این ماجرا کاهش سرعت پیشرفت ایران و تعمیق مشکلات اقتصادی در کشور است. در نگاهی جامع می‌توان هفت تأثیر عمده اغتشاشات بر اقتصاد ایران  را بررسی کرد.

1- اغتشاشات و کاهش تولید ناخالص داخلی (GDP)

صندوق بین‌المللی پول در گزارشی بیان می‌کند که اعتراضات و ناآرامی‌های اجتماعی اثر بلندمدتی بر روی اقتصاد کشورها دارد. بر اساس این گزارش اغتشاشات باعث تاثیر بر اقتصاد کلان و کاهش حداقل 1% تولید ناخالص داخلی در کشورها می‌شود. با در نظر گرفتن GDP 369.7 میلیارد دلاری ایران (بر اساس برآورد بانک جهانی در 2021) و با احتساب قیمت دلار، اغتشاشات در سال گذشته حدود  175 همت به اقتصاد ایران از طریق تأثیر بر تولید ناخالص داخلی ضربه زده است. در واقع کیک اقتصاد ایران امسال می‌توانست 175هزار میلیارد تومان بزرگ‌تر باشد.

 این محاسبه بر اساس قیمت‌های ثابت سال 95 که مبنای محاسبه داخلی GDP است، بیش از 15 هزار میلیارد تومان خواهد بود. البته در نظر گرفتن قیمت‌های ثابت چندان نمی‌تواند واقعیت خسارت وارده را نشان دهد و بهترین محاسبه بر اساس قیمت‌های روز خواهد بود. بر این مبنا اگرچه رشد اقتصادی کشور در سال 1401 بر اساس گزارش مرکز آمار مثبت بوده است (4%) اما با توجه به برآوردها بدون اغتشاشات رشد اقتصادی ایران می‌توانست به بیش از 5% برسد. این امر حاکی از تلاش دشمن برای تأثیرگذاری بر روی اقتصاد ایران از طریق اغتشاشات است.

2- اغتشاش و تحریم:

اعمال تحریم و همسوسازی کشورها برای افزایش فشار اقتصادی به ایران نیازمند بهانه و دستاویزی است که آمریکا با استناد به آن بتواند علیه ایران اجماع ایجاد کند. البته باید توجه داشت که خود دولت آمریکا همواره بدون هیچ دلیلی و منطقی در طول 44 سال گذشته دست به اعمال تحریم‌های یک‌جانبه علیه جمهوری اسلامی زده است، اما اجماع‌سازی جهانی نیازمند بهانه و دستاویز است. بر این اساس سه موضوع انرژی هسته‌ای، حقوق‌بشر و رفتار منطقه‌ای ایران، همواره بهانه‌ای بوده است برای اجماع‌سازی. در این میان بروز اغتشاشات را می‌توان یکی از مهم‌ترین دستاویز آنها (حقوق‌بشر) برای اعمال تحریم دانست.

اغتشاشات از چند جهت می‌تواند محرک تحریم بیشتر باشد:

- اغتشاش می‌تواند نشان‌دهنده دوقطبی‌سازی در جامعه و تشجیع دشمن برای بهره‌برداری از این شرایط و افزایش تحریم‌ها باشد.

- دشمن اغتشاش را پیامد فشارهای خود دانسته و تلاش می‌کند با اعمال فشار بیشتر و بحرانی کردن شرایط داخلی ایران نظام را به سمت تغییر رفتار پیش ببرد.

- وارونه جلوه دادن اغتشاشات و سیاه‌نمایی پرداخت رسانه‌ای برخورد نظام با اغتشاشگران هم می‌تواند یکی از عوامل وجاهت دادن به تحریم علیه ایران باشد (حقوق‌بشر). در این مورد فتنه سال 88 را می‌توان نمونه بارز و مشخص این اقدام دانست. سال 88 درحالی‌که شرایط کشور به لحاظ اقتصادی رو به‌ بهبود بود، آمریکا توانست با اتکا به فتنه 88 و دستاویزسازی صنعت هسته‌ای، 14 سال فشار اقتصادی به ایران را آغاز کند.

 اغتشاش و امنیت سرمایه‌گذاری
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای اغتشاشات داخلی ایران برای غرب، ناامن جلوه دادن کشور و منصرف‌کردن سرمایه‌گذاران و شرکت‌های بین‌المللی از فعالیت در ایران است. ما برای آنکه بتوانیم عقب‌ماندگی‌های گذشته را جبران کرده و همگام با جهان پیشرفت کنیم نیازمند جذب سرمایه خارجی هستیم تا بتوانیم با توسعه زیرساخت‌های اقتصادی، وضعیت معیشت عمومی را بهبود دهیم. برای سرمایه‌گذار خارجی مهم‌ترین نکته تضمین امنیت سرمایه‌گذاری و بازگشت‌پذیر بودن سود و سرمایه است. اغتشاشات تصویر امنیت سرمایه‌گذاری در ایران را مخدوش کرده و سرمایه‌گذاری در ایران را با تردید همراه می‌سازد. بر همین اساس سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی که در کشور سرمایه‌گذاری‌کردند با دیدن اغتشاشات اقدام به خروج سرمایه از کشور می‌کنند. خروج یا به عبارت بهتر فرار سرمایه یکی از آسیب‌های جدی اقتصاد است. در نهایت اغتشاشات علاوه بر تأثیرگذاری منفی بر ورود سرمایه جدید، موجب خروج سرمایه‌های قبلی از کشور نیز می‌شود.

   اغتشاش و شاخص‌های اقتصادی
یکی از محورهای تأثیر اغتشاشات، در حوزه شاخص‌های اقتصادی است. اغتشاشات انتظارات تورم را افزایش داده و موجب افزایش واقعی تورم نیز می‌شود، موضوعی که درنهایت منجر به بروز رفتارهای هیجانی در بازار می‌گردد. این رفتار که منتج از انتظارات تورمی است زمینه‌ساز افزایش تقاضا در کالاهای سرمایه‌ای و ارز می‌شود. این رفتار فقط مربوط به اقتصاد ایران نیست. صندوق بین‌المللی پول با بررسی 156 رویداد اعتراضی و آشوب در 72 کشور جهان بیان می‌دارد که اعتراضات به طور متوسط باعث کاهش 1.5% ارزش بازارهای مالی آن کشور به ویژه بورس در کوتاه‌مدت می‌شود.

   اغتشاش و رکود گردشگری
تصویرسازی منفی از ایران همواره یکی از محورهای رسانه‌ای غرب بوده اما با اغتشاشات داخلی این تصویرسازی و سیاه‌نمایی بیشتر شده و ما شاهد کاهش ورود گردشگر خارجی به داخل هستیم. از سوی دیگر ناامن نشان‌دادن فضا موجب کاهش گردشگری داخلی و رکود در صنعت گردشگری می‌شود. در اغتشاشات سال گذشته بنا بر اعلام رئیس جامعه هتلداران، ۸۵ درصد تورهای خارجی به مقصد ایران لغو شدند. همچنین حوزه گردشگری سلامت در ایام اغتشاشات سال گذشته کاهش 40% را شاهد بوده است.

   اغتشاش و زیان کسب‌وکارهای کوچک 
اولین اثر اغتشاشات را می‌توان در کسب‌وکارهای کوچک و متوسط مشاهده کرد. تعطیلی زودهنگام مغازه‌ها به علت تهدید و آسیب‌های احتمالی اغتشاشگران، کاهش خریداران و رکود کسب‌وکارهای آنلاین همگی از آسیب‌ها و زیان‌های اغتشاشات برای کسب‌وکار و اصناف است. تجربه تلخ بسیاری از اصناف به ویژه در محل‌های شلوغ بازگوکننده حجم خسارت اقتصادی اغتشاشات بر روی این بخش از مردم است.

 اغتشاش و آسیب اموال عمومی و خصوصی
یکی دیگر از بخش‌های آسیب اقتصادی اغتشاشات، خسارت به اموال عمومی و خصوصی است. آتش‌زدن سطل‌های زباله، بانک‌ها، ایستگاه‌های اتوبوس و غیره همگی خسارت‌های اقتصادی هستند که اغتشاشگران به جامعه تحمیل می‌کنند. بنا بر اعلام معاون امنیتی و انتظامی وزیر کشور در اغتشاشات سال گذشته، ۱۷ هزار میلیارد ریال خسارت به مکان‌های دولتی و خصوصی، اشخاص، خودروها، منازل و... وارد شده است.
اگر از تأثیر اغتشاشات بر تحریم، خروج سرمایه و مخدوش کردن تصویر امنیت اقتصادی کشور چشم‌پوشی کنیم، تنها با محاسبه‌ تأثیر اغتشاشات بر تولید ناخالص داخلی و خسارت وارده بر اموال عمومی و خصوصی، اغتشاشات 1401 بیش از 176.7 همت به اقتصاد کشور خسارت وارد کرده است. نکته مهم آن است که مردم باید بدانند که هزینه اغتشاشات از جیب آنها پرداخت خواهد شد و هرگاه وضعیت اقتصادی رو به بهبود باشد دشمنان با ایجاد  اغتشاشات به دنبال تشدید مشکلات اقتصادی مردم می‌روند.