این خانه سیاه است!

هومن جعفری، خبرنگار: بین تمام سوالاتی که در صفحه اول راهنمای گوگل، پیرامون سریال «آینه سیاه» مطرح شده تا کاربران با خواندن آن به اطلاعات مناسب‌تری دست پیدا کنند، بهترین سوال و جواب این بود که برایتان انتخاب کردم:

چه چیزی آینه سیاه را ترسناک می‌کند؟

 فناوری خنثی است، چیزی که وحشتناک است روشی است که بشر از آن استفاده می‌کند و راه‌های جالبی برای تبدیل جهان به مکان بدتری برای همه پیدا می‌کند. سریال آینه سیاه، از فناوری به‌عنوان یک میکروسکوپ برای مراقبه در مورد وضعیت انسان استفاده می‌کند و موضوعاتی مانند حسادت، وسواس، پارانویا و زوال اخلاقی را بررسی می‌کند. 

به عبارت دیگر، سریالی که همه می‌گویند علیه تکنولوژی و پیشرفت است، علیه اینها نیست. چیزی که در بطن این سریال به‌صورت هشدارگونه بیان می‌شود سوءاستفاده بشر از تکنولوژی برای آسیب رساندن به دیگران است. به عبارت دیگر، بلک میرور پیرامون مضرات تکنولوژی نیست بلکه پیرامون مضرات سوءاستفاده بشر از تکنولوژی است. حقیقتی که نباید نادیده گرفت. 

برای قرن‌ها بشر از تکنولوژی برای درمان بیماری‌ها، حل کردن مسائل روزمره، افزایش سطح رفاه در زندگی و ارتقای کیفیت زندگی استفاده کرده. بحثی نیست. استفاده بشر از هر چیزی که تکنولوژی روز باشد، علیه خود بشر یا حتی علیه دیگر جانداران و محیطی زیست یا حتی زیست‌بوم، به کشتار، تخریب گسترده و حتی در مواردی به انقراض نسل منجر شده. بشر همیشه یاد گرفته از ابزارهایی که می‌سازد علیه دیگران استفاده کند. بعضی وقت‌ها این استفاده برای شکار و تامین غذا یا دفاع از خود است و می‌شود آن را مشروع نامید اما در عمده موارد استفاده بشر از تکنولوژی نادرست، خودخواهانه و مخرب بوده. 

انتقاد از این وضع و همچنین هشدار نسبت به افزایش آن در آینده قرن‌هاست که در کتاب‌ها و داستان‌ها روایت شده و همچنان نیز ادامه دارد. از وقتی نوشتن کتاب‌های علمی تخیلی آغاز شد و بشر شروع به رویا داشتن نسبت به آینده کرد ترس از افزایش میزان اختراعات بشر در روزگار آینده و افزایش سوءاستفاده از آن نیز به این نوع جدید ادبیات راه یافت. از ژول‌ورن بگیرید تا ایزاک آسیموف یا آرتور سی کلارک یا حتی فیلیپ ک دیک، همه و همه نسبت به خطرات و مضرات سوءاستفاده از تکنولوژی‌های برتر در آینده هشدار داده‌اند. تقریبا نویسنده‌ای در ژانر علمی تخیلی نیست که آینده را تمام و کمال خوب توصیف کند و هیچ ترسی نسبت به گسترش قلمروی بشر نداشته باشد. 

برخی اوقات این ترس از افزایش قلمروی ما در سیارات دیگر است که باعث می‌شود تا خوی وحشی‌گری و استثمار ما افزایش یابد و به‌کرات دیگر صادر شود. برخی اوقات ترس از چیز دیگری است. از حمله تمدن‌های فضایی به ما. گاهی اوقات خطر جنگ هسته‌ای... گاهی اوقات نگرانی از افزایش تلفات در جنگ‌های میکروبی و ترورهای بیولوژیکی. ترس از ربات‌ها نیز ترس دیگری است. اینکه ربات‌ها روزی جای انسان‌ها را بگیرند. 

این ترس‌ها در عمده آثار علمی تخیلی روایت شده‌اند. چه کتاب و چه کمیک‌استریپ یا فیلم و سریال. آینه سیاه همین ترس‌ها را روایت می‌کند. شاید نه در مورد زامبی‌ها یا تهاجم نژادهای بیگانه اما درمورد سوءاستفاده‌های تکنولوژیک. در کل اپیزودهای این سریال کمتر پیش می‌آید که منشا تهدید خارج از بشر باشد. شاید یکی یا دو اپیزود این‌طوری باشند. عمده قسمت‌ها و داستان‌ها جنبه کاملا انسانی، کاملا زمینی، کاملا غیرفضایی و غیرماوراءالطبیعه دارند. 

آنچه بسیار مورد تاکید است اهمیت بیش از حد شبکه‌های اجتماعی و نظرات کاربران درمورد دیگران است. اصلا یکی از قسمت‌ها درمورد همین است که شهروندان فقط تا زمانی می‌توانند از خدمات عمومی استفاده کنند که در شبکه‌های اجتماعی امتیاز یا ستاره‌های بیشتری داشته باشند و اگر ستاره‌هایشان کم شود، دیگر نمی‌توانند بهره‌مند شوند. اتفاقی که انگار طعنه‌ای به میزان فالوورهای بالا در اینستاگرام یا دیگر شبکه‌های اجتماعی است. حتما شما هم ویدئوی حضور یک پسر لوس و خودخواه در یکی از برنامه‌های تلویزیونی آمریکایی را دیده‌اید که چون اعضای خانواده‌اش به اندازه او فالوور ندارند، با آنها صحبت نمی‌کند! البته دست مجری برنامه درد نکند که حسابی از خجالت این موجود بی‌هنر درآمد اما واقعیت این است که چنین مناسباتی در دنیا وجود دارند و احتمالا در آینده افزایش هم پیدا کنند. 

آینه سیاه سریالی بدبینانه است. معلوم نیست در آینده دنیا به این سمت پیش برود یا خیر اما دست‌اندرکاران این مجموعه به‌خوبی پیش‌بینی‌های تلخ خود از آینده‌ای که خواهد آمد را به تصویر کشیده‌اند. ببینیم عمر ما آنقدر خواهد بود که رخ دادن این وقایع را ببینیم یا نسل‌های بعد از ما چنان دنیای را تجربه خواهند کرد! امید که دنیا آنقدر سیاه نباشد!