عاطفه جعفری، خبرنگار گروه فرهنگ: پیش بینی می‌شود نیمسال دوم 1402 روزهای پررونق هنر و فرهنگ باشد. روزهایی که هم رویدادهای مهم فرهنگی و هنری مثل جشنواره های فیلم و مستند و موسیقی و تئاتر در پیش است و از سوی دیگر هنرمندان در عرصه های مختلف هنری، آثار جذاب و دلنشینی را به ارمغان خواهند آورد. آثار سینمایی که قرار است در یک ماه آینده اکران شود از تنوع ژانر برخوردار هستند و خواننده های موسیقی هم اجراهای پشت سر و شلوغی را به روی صحنه اجرای تهران و شهرستان‌ها خواهند برد. این احتمال بعیدی نیست که سالن‌های موسیقی و سینما در فصل پاییز گرم باشد. در گزارش پیش رو مروری داریم به آن چیزی که در مهرماه امسال و بعد از ایام سوگواری محرم و صفر به صحنه سینما، تئاتر و موسیقی خواهد آمد.

خنده به سینما می‌آید؟

با پایان ایام سوگواری محرم و صفر اکران در سینماها رنگ دیگری به خود می‌گیرد و در دور جدید اکران، آثار جدیدی به سالن‌های تاریک سینما می‌آیند. فیلم‌هایی که حتما می‌تواند روزهای پرفروش سینمای ایران را تداوم بخشد. تا به امروز مجموع گروه‌های سینمای ایران در شش ماه اول سال، به رقمی بیش از 451 میلیارد و 680 میلیون تومان رسیده است. در گزارش پیش‌رو به سراغ فیلم‌هایی رفتیم که در هفته‌های آتی به سینمای ایران می‌آیند.

نوستالژی بازی گیج‌گاه

«گیج‌گاه» اولین ساخته عادل تبریزی است، فیلمی که در سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر اکران شد. تبریزی تجربه ساخت فیلم کوتاه و دستیاری کارگردانان بزرگی را در کارنامه خود دارد و از زمان شروع فیلمبرداری گیج‌گاه با توجه به تصاویری که از این فیلم منتشر شد، پیش‌بینی می‌شد که با اثری جذاب و نوستالژیک مواجهیم. گیج‌گاه بعد از رونمایی در جشنواره فیلم فجر توانست نظرها را به سوی خود جلب کند. سال 99، که در مورد سوژه فیلم‌های سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر صحبت کردیم، در مورد گیج‌گاه گفتیم، سینمای ایران طی یک دهه اخیر چندین فیلم دارد که ادای دین به تاریخ سینماست. از «ایتالیا ایتالیا» تا «سینما نیمکت» و «سینما شهر قصه». گیج‌گاه هم همین ویژگی را دارد. اما تفاوتی که گیج‌گاه با این فیلم‌ها دارد آن است که این ادای دین، از قالب آوردن نام فیلم، به اکت‌ها و کنش‌های بیرونی اشاعه پیدا می‌کند. جایی که فیلم می‌خواهد از ادای دین به آثار دهه 60و 70 جمشید هاشم‌پور و بازسازی فیلم «گروگان» و البته اشارتی که به فیلم «تایتانیک» و دیگر المان‌های آن دو دهه نظیر مریم حیدرزاده، فنون مختلف کاراته، داشتن موبایل و سفر به ژاپن، به چیزی فراتر از «یادش به خیر» برسد. البته این عناصر چیزهایی نیستند که تنها در قالب دیالوگ به روی زبان آمده و چاشنی یک سکانس واقع شوند بلکه اغراق نخواهد بود اگر بگوییم تقریبا در تمام سکانس‌های گیج‌گاه، این کلاسیک‌بازی دیده می‌شود.

بچه زرنگ می‌آید

«محسن پسربچه‌ای است که عاشق ابر قهرمان‌های فیلم‌هاست و همیشه تلاش می‌کند تا با وسایل ابرقهرمانی‌اش به هرکس و هرچیزی کمک کند اما در یک اتفاق نادر، محسن با حیوانی مواجه می‌شود که از گونه حیوانات منقرض‌شده ایران است. محسن تصمیم می‌گیرد تا به آن حیوان هم کمک کرده و او را به زادگاهش بازگرداند، اما سفر به دلِ جنگل، نبرد با شکارچیان و رویارویی با حیوانات منقرض‌شده دیگر، شروع یک ماجرای پیچیده برای محسن است و...»

انیمیشن بچه زرنگ یکی از نقاط قوت جشنواره چهل‌ویکم فیلم فجر بود، این انیمیشن جدیدترین ساخته گروه هنر پویا به تهیه‌کنندگی حامد جعفری و کارگردانی مشترک بهنود نکویی و محمدجواد جنتی است.

یک ویژگی مهم بچه زرنگ این است که حال و هوای این انیمیشن به‌شدت ایرانیزه شده و ما که چشم و گوش‌مان به دیدن انیمیشن ایرانی عادت ندارد، در هر لحظه و با هر نکته‌ مختص فرهنگ ایران که در این اثر می‌بینیم ذوق می‌کنیم و تشنه‌اش می‌شویم؛ ازجمله المان‌های ظریف و بامزه‌ای مثل ماشین‌های ایرانی، لهجه مازندرانی/آذری/مشهدی/اصفهانی، مکان‌ها، لباس‌ها، چهره‌ها، غذاها و آکسسوار مرتبط با محیط زندگی ما یا حتی رفتارهای متناسب با فرهنگ ما مثل آب ریختن پشت سر فرد عازم سفر.

نکویی پیش‌تر کارگردانی آثاری همچون استریپی و روبی و جوجه‌ها را در کارنامه خود داشته است، درباره این اثر در گفت‌وگویی که با «فرهیختگان» داشته، گفته بود: «تولید این اثر به نسبت آثار قبلی هنرپویا سنگین‌تر و با اتفاقات جدیدتری همراه بود که این اتفاقات باعث شد این روند در پروسه تولید پیچیده‌تر ‌شود. در تمام بخش‌ها نسبت به استودیوی خود یک جهشی داشتیم. رنگ، رندر، نورپردازی، جلوه‌های بصری، داینامیک و... پروسه پیچیده‌ای در کار بوده است. پروسه طراحی مو برای کاراکترها پیچیده بود. این پروسه برای شما یک جریان ساده است ولی بسیار پیچیده است تا در بدن فرم بگیرد و با تغییر زاویه بدن، حرکات مو به‌هم نریزد و این کارها پروسه فنی پیچیده‌ای داشت.» باید دید بچه زرنگ در اکران عمومی که همزمان با مدارس اتفاق می‌افتد چقدر می‌تواند مخاطب را جذب کند.

هتل کارگردان میلیاردی

فیلم سینمایی «هتل» به کارگردانی مسعود اطیابی و تهیه‌کنندگی محمد شایسته با دریافت پروانه نمایش قرار است از ۷ مهرماه اکران خود را توسط پخش شایسته‌فیلم در سینماها آغاز کند. این کمدی که قصه یک هتل پرماجرا را پس از ورود دو مرد و چهار زن ناخوانده روایت می‌کند، در ادامه کمدی‌های پرفروش مسعود اطیابی پس از فیلم‌های «تگزاس»، «دینامیت»، «انفرادی» و «بخارست» به سرگروهی سینما هویزه مشهد در سینماهای سراسر کشور اکران خواهد شد.

مسعود اطیابی در سال 1400 با کارگردانی فیلم سینمایی دینامیت، گیشه 60 میلیارد تومانی را به خود اختصاص داد و عنوان کارگردان پرفروش سال را از آن خود کرد. در سال 1401 هم توانست دو فیلم پرفروش انفرادی و بخارست را راهی سینماهای کند و عنوان فیلمساز پرفروش را از آن خود کند. او حالا برای مهرماه امسال، کمدی دیگری با نام «هتل» را به تهیه‌کنندگی محمد شایسته آماده اکران کرده است. این اثر سینمایی این فرصت را دارد که رکورد فروش 1402 را بشکند به شرطی که بتواند رکورد 250 میلیارد تومانی «فسیل» را بشکند.

کوچه ژاپنی‌ها

این فیلم که فیلمنامه آن را امیرحسین ثقفی و علی اصغری به‌طور مشترک نوشته‌اند؛ پنجمین فیلم سینمایی ثقفی بعد از فیلم‌های «همه چیز برای فروش»، «مرگ کسب‌وکار من است»، «مردی که اسب شد» و «روسی» است. این فیلم هم در سال ۱۳۹۹ تولید شده و تاکنون در صف اکران بوده است. علی‌اکبر ثقفی تهیه‌کننده این فیلم هم پیش از این و در زمان ساخت این اثر نسبت به شرایط اکران فیلمش ابراز نگرانی کرده و گفته بود: «یکی از مهم‌ترین مسائل برای تولید یک فیلم سینمایی بحث اکران است، با این وضعیت سینمای ایران تعداد بسیاری فیلم در نوبت اکران است، این درحالی است که هیچ تضمینی در اکران آنلاین فیلم‌ها وجود ندارد و فیلم بعد از بارگذاری به‌سرعت در فضای مجازی قاچاق می‌شود و این امر به تهیه‌کننده فیلم صدمه می‌زند. به هر حال باید شرایطی فراهم شود که اکران فیلم‌ها تبدیل به فیلم‌سوزی نشود. در چنین شرایطی باز هم نسبت به بهتر شدن شرایط سینما امید دارم و باید راهکار مناسبی برای این مشکل پیدا کنیم، اگر قرار باشد همه در خانه بنشینند و هیچ کاری انجام ندهند شرایط بهتر از این نمی‌شود. کوچه ژاپنی‌ها یک فیلم اجتماعی است که درباره حمایت خانواده و عدالت اجتماعی است. این فیلم نسبت به دیگر فیلم‌های امیرحسین ثقفی متفاوت و دارای زمان و مکان و قهرمان است و می‌توان آن را برداشتی از تهران در سال ۹۸ دانست. در خلاصه داستان این فیلم سینمایی آمده: «تو نمی‌تونی با پول همه چیز و همه کس و بخری یه روزی یه جایی یه شب یه وقتی یکی بالا سرته، کوچه ژاپنی‌ها»

کمدی با بازی مرحوم علی انصاریان

سازندگان این فیلم به‌جای خلاصه داستان، این متن را منتشر کرده‌اند: «در ایران پدر و مادرها به بچه‌هاشون اجازه هرکاری را نمی‌دهند، ولی همیشه نوه داستانش فرق داره!» کمدی فانتزی «هولیا» به کارگردانی مرتضی آتش‌زمزم ساخته شده است. این فیلم محصول سال 1399 بوده و اکرانش کمک می‌کند تا از تعداد بالای آثار در صف اکران کم شود. محمدرضا هدایتی، بازیگر فقید سینما علی انصاریان، مریم امیرجلالی، بهراد خرازی، محمد فیلی و افشین سنگ چاپ در این فیلم بازی دارند. این ششمین فیلم سینمایی مرتضی آتش‌زمزم پس از فیلم‌های «مرگ سپید»، «بن‌بست»، «مالیخولیا»، «سیمین» و «نیروانا» محسوب می‌شود. در این فیلم چند بازیگر ترکیه‌ای هم بازی کردند.

نعمت‌الله به سینما می‌آید.

داستان زنبور کارگر در رابطه با بیوک است که سال‌ها پیش زنش را به‌دلیل اهمال پزشکی از دست داده، در نزاعی کشته می‌شود. حالا دختر او درصدد قصاص قاتل است. در این میان تنها شاهد یکی از دوستان دختر قاتل است. این فیلم به کارگردانی و تهیه‌کنندگی افشین صادقی و نویسندگی سعید نعمت‌الله محصول سال ١٣٩٨ است. «زنبور کارگر» دومین ساخته سینمایی افشین صادقی است که براساس فیلمنامه‌ای از سعید نعمت‌الله جلوی دوربین رفته است. صادقی در سال 1385 بعد از ساخت چند سریال و تله فیلم، نخستین فیلم سینمایی خود با نام «مقلد شیطان» با فیلمنامه‌ای از حمید نعمت‌الله کارگردانی کرد. او 13 سال بعد از این فیلم، زنبور کارگر را ساخت. این فیلم بیش از یک‌سال به‌دلیل شروع کرونا و نیمه‌تعطیل بودن سینماها فرصت اکران به‌دست نیاورد و بعد از آن‌هم به‌دلیل سوژه ملتهبی که داشت نمایشش با اما و اگرهایی مواجه شد. بعد از اتفاقات سال 1401 به‌دلیل حضور حمید فرخ‌نژاد و پگاه آهنگرانی باز هم اکرانش به تعویق افتاد. اما انگار حرف‌های روح‌الله سهرابی که پیش از این گفته بود که سازمان سینمایی پس از بررسی وضعیت آثاری که طی یک سال اخیر یا قبل‌تر تولید شده و یا در نوبت اکران قرار دارند اما به‌دلیل حضور یک یا چند تن از عوامل قانون‌شکن یا کشف‌حجاب‌کرده امکان نمایش عمومی پیدا نکرده‌اند با ملحوظ داشتن جوانب امر بنا دارد آثار یاد شده را به‌مرور روی پرده بفرستد تا سرمایه‌گذاران فیلم‌ها، تهیه‌کنندگان و دیگر عواملی که به نحوی در تولید این آثار نقشی داشته‌اند به‌خاطر رفتار قانون‌شکنانه تعداد معدودی از عوامل و بازیگران دچار خسارت و زیان نشوند. همان‌گونه‌که پیش‌تر هم در گفت‌وگوهای مراجع مختلف و مقامات ارشد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکید شده، درباره آثار تولید شده قانون عطف به ماسبق نخواهد شد و در‌جهت صیانت از اعتماد و سرمایه همه فعالان و سرمایه‌گذاران این عرصه چنانچه شرایط اکران این فیلم‌ها مهیا شود همانند دیگر آثار سینمایی به نمایش عمومی خواهند رسید، زنبور کارگر هم در این موارد قرار می‌گیرد. افشین صادقی، کارگردان این فیلم در گفت‌وگویی به اجتماعی بودن موضوع فیلم اشاره و گفته است: «شخصیت‌های داستان فیلم بسیار خاص هستند و فیلمنامه نیز داستانی پرکشش و همراه با تعلیق دارد. پایان داستان نیز بسیار شگفت‌انگیز است و سعی کرده‌ام این چند سالی را که کار نکرده‌ام با ساخت این فیلم جبران کنم.» باید دید مخاطب با روایت جدید نعمت‌الله در فیلمنامه ارتباط می‌گیرد یا نه؟

پیش به سوی روزهای پررونق رویدادهای هنری

نیمه‌دوم هر سال، با رویدادهای فرهنگی و هنری همراه است. از جشنواره فیلم کوتاه تهران گرفته تا جشنواره فیلم کودک و نوجوان، جشنواره مستند حقیقت و نهایتا جشنواره‌های هنری فجر که هر‌کدام‌شان حال و هوای تازه‌ای برای ارتباط و تعامل بین هنرمندان و مردم ایجاد می‌کند. در یک ماه آینده دو جشنواره مهم داریم که علاوه‌بر اینکه جزء مهم‌ترین رویدادهای سینمای ایران به‌حساب می‌آیند، نقش مهمی در شکل‌گیری فضایی شاداب بین نوجوان‌ها و جوانان ایرانی خواهد داشت.

رونمایی از انیمیشن ایرانی در اصفهان

سی‌و‌پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان با دبیری مجید زین‌العابدین و با مشارکت سازمان سینمایی، بنیاد سینمایی فارابی و شهرداری اصفهان از پانزدهم تا بیستم مهرماه در اصفهان برگزار می‌شود. مهرماه 1400، اختتامیه سی‌و‌چهارمین دوره برگزار شد و سال گذشته این جشنواره برگزار نشد تا کودکان و نوجوانان برای امسال منتظر فیلم‌هایشان باشند. سال‌ها است همه دست‌اندرکاران این حوزه، از اهمیت سینمای کودک می‌گویند و این جشنواره یک بازوی کمکی برای حوزه سینمای کودک و نوجوان است و حتما برگزاری‌اش اهمیت دارد. امسال بعد از یک سال وقفه پیش‌آمده کارهای جدیدی انجام داده‌اند، از داوری بچه‌ها در نظرخواهی برای فیلم‌ها استفاده کرده‌اند. از رونمایی چند انیمیشن جدید هم در این جشنواره خبر داده‌اند. برگزار‌کنندگان این رویداد فرهنگی، از متفاوت بودن جشنواره امسال می‌گویند و اینکه باید منتظر ماند و دید که چقدر مخاطب کودک و نوجوان با این تفاوت‌ها همراه می‌شوند.

بومی‌گرایی جشنواره فیلم کوتاه

این جشنواره با هزاران متقاضی شرکت در ایران و سراسر جهان به‌عنوان مهم‌ترین رویداد بین‌المللی سینمای کوتاه در غرب آسیا مطرح است که از سال ۱۴۰۰ توانسته در جایگاه یکی از رویدادهای ۱۲۷‌گانه معتبر سینمایی در جهان به‌عنوان دروازه ورود مستقیم فیلم‌های کوتاه به فهرست سالانه جشنواره اسکار قرار گیرد. تاکنون 39 دوره از این جشنواره برگزار شده و طبق برنامه‌ریزی‌های انجام گرفته، چهلمین دوره این جشنواره از ۲۷ مهر تا ۲ آبان ۱۴۰2 برگزار خواهد شد.

مهدی آذرپندار دبیر چهلمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌کوتاه تهران، برگزاری این جشنواره را اتفاق مهمی می‌داند و می‌گوید: «چهل‌سال یک رویداد بدون وقفه برگزار می‌شود و برای من باعث افتخار است مسئولیت دبیری آن را برعهده دارم. در این دوره فراخوان بخش بین‌الملل را پیش از آغاز سال ۱۴۰۲ منتشر کردیم. فراخوان بخش سینمای ملی نیز در اردیبهشت امسال منتشر شد.» امسال ۱۷۸۷ اثر در بخش ملی و ۷۲۱۶ اثر از ۱۳۱ کشور در بخش بین‌الملل حضور دارند. فیلمسازان تهران ۴۷۰ اثر، اصفهان ۱۵۴ و فارس ۱۱۵ اثر را به جشنواره فرستاده‌اند. در بخش فیلمسازان خانم و آقا ۲۹۵ فیلمساز خانم در میان متقاضیان و ۱۴۹۲ فیلمساز مرد که این معادل آمار سال گذشته است.

آذرپندار نکته مهم درباره چهلمین دوره را «بومی‌گرایی در ژانر» می‌داند و در این باره گفته است: «سال گذشته محوریت ژانر را در جشنواره تجربه کردیم و بنابر بازخوردی که دریافت کردیم به‌نظر آمد این فضا باید ادامه پیدا کند و البته در جشنواره تنوع ایجاد شد و دوستان از این فضا تا حد زیادی استقبال کردند. امسال تلاش ما این است که در فضای ژانر بر بومی‌گرایی تاکید داشته باشیم و نباید تقلید یک به یک از آثار ژنریک غرب داشته باشیم. البته تاکنون فیلم‌های خوبی برای ما رسیده است.»

صحنه‌های پررنگ و صدای موسیقی و تئاتر

اجراهای صحنه‌ای موسیقی در شش ماه اول سال با رونق چشمگیری همراه بود. این درحالی است که ایام نوروز امسال با ماه مبارک رمضان مصادف شده بود و همچنین در ایام سوگواری محرم و صفر، کنسرت‌ها تعطیل شده بودند. در گزارشی که پیش از این در روزنامه «فرهیختگان» منتشر کردیم، با یک محاسبه میانگینی و حداقلی گردش مالی 100روز ابتدای امسال را بررسی کردیم. در آن محدوده زمانی 780 کنسرت برگزار شده بود که این تعداد کنسرت توسط 80خواننده و گروه به اجرا رسیدند. میزان گردش مالی این 100 روز عددی بیش از 591میلیارد و 520میلیون شده است. احتمالا هفته‌های بعد از ایام سوگواری ماه صفر، خوانندگان و تهیه‌کنندگان موسیقی، کنسرت‌های بیشتری را به نسبت نیمسال اول به روی صحنه خواهند برد.

در حوزه هنرهای نمایشی هم سالن‌های تئاتر پررونق بودند و به‌طور قطع در ماه پیش‌رو اجراهای متنوعی به روی صحنه خواهند رفت؛ به‌عنوان مثال آروند ‌دشت‌آرای، کارگردان تئاتر، نمایش «پدر» را با بازی رضا کیانیان به روی صحنه می‌برد. این نمایش براساس یکی از نمایشنامه‌های سه‌گانه «مادر»، «پدر» و «پسر» نوشته فلوریان زلر نویسنده فرانسوی است. نمایش «پدر» در فاصله ۱۷ مهرماه تا ۲۶ آبان‌ماه به روی صحنه می‌رود. یا مثلا اجرای دیگری به نام «تنهایی و تن‌هایی وطن‌هایی» است که در فاصله نهم تا ۳۰ مهرماه به روی صحنه می‌رود. این نمایش هم به کارگردانی سجاد افشاریان در سالن استاد سمندریان ایرانشهر اجرا می‌شود. همچنین نمایش «کمین ژاله» در فاصله 27 شهریور تا 28 مهرماه در تماشاخانه سنگلج به روی صحنه می‌رود. نمایش «شقیقه» در فاصله روزهای 31 شهریور تا 20 مهرماه در خانه هنرمندان به روی صحنه می‌رود.