فرهیختگان: آموزش خبرنگاری در کلاس‌های خبرنگاری را از خبر شروع می‌کنند که اجزای مختلفش حکم الفبای کار رسانه را دارد. بعد از مرور تعریف خبر، صحبت از سه اصل یک خبر یعنی «سرعت، دقت و صحت» از آن دست جملات کلیشه‌ای خبرنگاران کهنه‌کار و باتجربه‌ای است که در آموزش خبر متعهدانه آن را تکرار می‌کنند؛ هرچند همین سه کلمه ساده اما مهم به‌عنوان سه اصل اساسی کار خبر آنچنان که انتظار می‌رود مورد توجه برخی رسانه‌ها قرار نمی‌گیرد. نمونه‌اش رسانه اصلاح‌طلبی که اخیرا در دو گزارش مجزا، اقدام به انتشار اسامی برخی اساتید تحت عنوان اخراجی‌ کرده و ادعا کرد این استادان بازنشسته اجباری یا تعلیق و منفصل از تدریس شدند. گزارشی که با پیگیری‌های ساده‌ای می‌توان نسبت به صحت و دقت رسانه منتشرکننده آن تشکیک کرد، اما خبرنگار این رسانه از کوچک‌ترین پیگیری امتناع کرده است که اگر اینچنین نبود لااقل اسم استاد فقید دانشگاه آزاد واحد قم را در این فقره استفاده نمی‌کرد!

دغدغه‌های علمی یا حساسیت‌های سیاسی؟
گزارش‌های اخیر روزنامه اعتماد به جهات مختلف قابل بررسی و البته نقد است. نخست آنکه گروهی امروز به دفاع از حیثیت دانشگاه و مطالبه وضعیت اساتید برخاسته‌اند که زمانی نه‌چندان دور از هیچ تلاش سیاسی و غیرسیاسی در‌جهت هدایت دانشگاه به‌ سمت‌و‌سوی مطلوب خود فروگذار نبوده‌اند.
نگرانی اصلاح‌طلبانه از آنچه پروژه تصفیه دانشگاه‌ها نامیده می‌شود بی‌درنگ به تن این جریان نخواهد نشست، جریانی که استادانه، نسخه حذف و اضافه چیده و ردپای خود را در تاریخ سیاسی دانشگاه نادیده می‌گیرد. در این مدل نگاه حتی برای حفظ ظاهر هم نمی‌شود از چند‌صد نفر بورسیه‌ای که به اشتباه در یکی از پرونده‌های مهم تاریخ آموزش عالی این کشور مورد ظلم قرار گرفتند، دفاع کرد تا قدری دغدغه افت کیفیت دانشگاه طبیعی جلوه کند.

لیست 29 نفره بدون حتی یک اخراجی!
گزارش‌های اخیر روزنامه اعتماد حاوی 29 اسم از اساتید دانشگاه آزاد است که ادعا شده از دانشگاه اخراج شدند. به‌جز محمدرضا اباذری استاد فقید واحد قم که در سال 99 جان به جان‌آفرین تسلیم کرد و اکنون در قید حیات نیست، پیگیری‌های «فرهیختگان» نشان می‌دهد هیچ‌کدام از اساتید مورد ادعا، چنین سرنوشتی را در دانشگاه آزاد تجربه نکردند. به‌طوری‌که 11 نفر از اساتید که بیشتر آنها از واحد قم هستند در‌حال‌حاضر بدون هیچ ممانعت یا مشکلی مشغول به تدریس و همکاری با دانشگاه هستند. محمد دخیلی عضو هیات‌رئیسه و معاون سما، فرزانه واحد دهکردی مدیر گروه گرافیک و تصویرسازی، حامد فروزانی عضو گروه ادبیات عرب، نیره‌السادات مبینی‌پور عضو گروه گرافیک و تصویرسازی، نادر حقیقی عضو گروه فیزیک، محمد‌علی رنج‌کشیده عضو گروه حسابداری و مقصود رنجبر عضو گروه علوم سیاسی واحد قم بوده و هم‌اکنون در‌حال همکاری با این واحد دانشگاهی هستند. در گزارش نخست این رسانه اسامی اساتیدی چون بیژن عبدالکریمی عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد واحد پردیس و رضا قاضی‌سعیدی عضو هیات‌علمی دانشکده فنی مهندسی دانشگاه آزاد واحد علوم‌و‌تحقیقات به‌چشم می‌خورد که هر دو هم‌اکنون مشغول به کار در دانشگاه هستند. محمدصدیق امیری عضو هیات‌علمی واحد سنندج و سوده حامدتوسلی عضو هیات‌علمی واحد کرج نیز اساتید دیگری هستند که برخلاف ادعای روزنامه اعتماد بدون هیچ مورد یا مساله‌ای فعالیت خود را ادامه می‌دهند.

بهره‌برداری سیاسی حتی از بازنشستگی!
از مجموع 17 استاد دیگر، 12 نفر در طول سال‌های اخیر بازنشسته شدند. مثلا مجید ضرغام دانشیار گروه روانشناسی واحد قم با سابقه ۳۱‌سال تدریس در سال ۱۴۰۱ بازنشسته شده است. سوسن صفاوردی، علی‌اکبر امینی، امیر ساجدی، علیرضا رادمهر، حسین تفضلی، د‌ی‌دخت صادقی، محمدعلی خسروی، ملک‌تاج خسروی و بیژن نیری اساتید علوم سیاسی واحد تهران مرکزی و نعمت احمدی استاد تاریخ این واحد دانشگاهی هم سال گذشته به مانند بیش از 700 تن از اساتید دیگر دانشگاه که به‌لحاظ میزان فعالیت و یا از حیث سنی شامل دستورالعمل بازنشستگی اعضای هیات‌علمی و تکریم بازنشستگان دانشگاه آزاد (غیرپزشکی) شدند. 19‌دی‌ماه سال گذشته دستورالعملی توسط رئیس دانشگاه آزاد ابلاغ شد تا در راستای اجرایی کردن بسته کاری ارتقای کیفیت و کارآمدی دوره‌های تحصیلی سند تحول و تعالی دانشگاه، اعضای هیات‌علمی مربی و استادیار با عبور از 60‌سالگی یا 30‌سال سابقه کاری بازنشسته خواهند شد. این امر برای اعضای هیا‌علمی دارای مرتبه دانشیاری 62‌سال سن و 30‌سال سابقه و برای مرتبه استادی نیز با 65‌سال سن و 30 سال خدمت محقق خواهد شد؛ البته در‌صورت ارائه درخواست بازنشستگی از سوی عضو هیات‌علمی در سنین 60‌سالگی و بالاتر دانشگاه ملزم به انجام امور مربوط به بازنشستگی‌شان خواهد بود. براساس این دستورالعمل بازنشستگی اعضای هیات‌علمی که به امر تدریس اشتغال دارند، با رعایت مفاد این دستورالعمل در سه مقطع زمانی یعنی پانزدهم تیرماه، پانزدهم شهریورماه و پانزدهم دی‌ماه هر سال اعمال خواهد شد و شورای مشورتی مدیران دانشگاه متشکل از اعضای هیات‌علمی بازنشسته به‌منظور استفاده بهینه از تخصص و تجارب و نیز تکریم ایشان در سطح واحدها و استان تشکیل می‌شود. مواجهه سیاسی با ماجرای بازنشستگی اساتید در‌حالی است که امکان ادامه همکاری اساتید بازنشسته در دانشگاه به‌عنوان عضو هیات‌علمی وابسته در‌صورت نیاز دانشگاه کماکان میسر است.

700 استاد بازنشسته شدند نه فقط 11 نفر
دکتر طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد هفته گذشته در نشست خبری خود در تشریح این موضوع گفته بود‌: «برخی سال‌ها کار می‌کنند و وقتی به سن بازنشستگی می‌رسند، درخصوص اتمام فعالیت خود نصف ماجرا را می‌گویند. ما برای اینکه جوانان هم سر کار بیایند و جریان زنده هیات‌علمی حفظ شود، باید از آنها بهره ببریم. در گذشته افرادی که یک‌بار بازنشسته شده بودند، می‌توانستند فعالیت مجدد خود را در دانشگاه آزاد شروع کنند. بودند کسانی که به 60‌سالگی رسیدند و ما برای این افراد بدون اینکه کوتاه بیاییم قاعده گذاشتیم تا برای جوان‌سازی هیات‌علمی پیوسته اقدام کنیم و اساتید بعد از ۶۰‌سالگی از هیات‌علمی پیوسته، بازنشسته می‌شوند و به‌عنوان هیات‌علمی وابسته می‌توانستند درخواست همکاری در قالب هیات‌علمی بدهند. رسیدن به سن بازنشستگی در کشور ما برای هیات‌علمی تلخ است ولی ما ۷۰۰ نفر را در بهمن‌ماه سال قبل بازنشسته کردیم که مشمول بازنشستگی بودند و 10 نفر این موضوع را به‌دلایل سیاسی ربط دادند و می‌خواستند به خودشان اعتباربخشی کنند. حوزه علم کار مشخصی دارد و استاد باید شاگردپرور باشد و در همه‌جای دنیا قواعد استادی مشخص است. این بازارگرمی‌ها اینجا جایی ندارد و گاهی اگر تخلفاتی صورت می‌گیرد، نظام رسیدگی ما دقیق و فعال است. ما از مقام استادی صیانت و در ارتباطات دانشجویی آنها را حفظ می‌کنیم.»
طرح اسامی اساتید بازنشسته ذیل برچسب‌هایی چون اخراج یا بازنشستگی اجباری توسط برخی رسانه‌ها با سوگیری مشخص هم به شکل عجیبی جناحی است و در لیست آنها هم هیچ استادی با نگاه متفاوت جای ندارد. اما در لیست اساتید بازنشسته دانشگاه آزاد چهره‌های با صبغه سیاسی متفاوت هم کم نیستند. عبدالمجید طالب‌تاش، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد کرج که مسئولیت پژوهشکده قرآن و عترت دانشگاه را هم بر‌عهده داشته است یکی از همین اساتید بازنشسته به‌حساب می‌آید. مریم حاج‌عبدالباقی، عضو هیات علمی گروه معارف واحد تهران شمال یا حمید رضا مستفید، عضو هیات علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه آزاد واحد تهران شمال هم در لیست اساتید بازنشسته دانشگاه آزاد هستند که با عینک سیاسی به‌چشم برخی رسانه‌ها نیامدند. در‌واقع برخی با هجمه رسانه در تلاشند این حرکت دانشگاه درجهت پویایی بیشتر را بیش از همه سیاسی و منحصر به یک جناح خاص نشان دهند با وجود اینکه حتی برخی روسای واحدها هم به‌دنبال این بخشنامه بازنشسته شدند. هرچند طبیعی است که با صبغه سیاسی خود در محیط دانشگاه نتوانند از یک اتفاق مثبت در‌جهت افزایش توانمندی آموزشی و پژوهشی دانشگاه به دور از برداشت‌های سیاسی عبور کنند. با وجود اینکه رئیس دانشگاه آزاد هفته گذشته تاکید کرده بود «برخی اعضای هیات‌علمی بازنشسته شدند که چهره‌ای تلویزیونی و سرمایه دانشگاه بودند؛ هرچند نگاه‌شان کمی متفاوت هم بود. بنابراین میثاق ما با دانشجو این است که کم‌فروشی نکنیم و روابط و ضوابط هرگز در این بین نقش ایفا نمی‌کنند. بنابراین روند جذب اعضای هیات‌علمی ابتدا از طریق فراخوان، در درجه دوم بررسی هیات‌های اجرایی جذب استانی و سپس نظر هیات مرکزی جذب صورت می‌گیرد و هیچ روزنه دیگری برای جذب اعضای هیات‌علمی در دانشگاه آزاد اسلامی وجود ندارد.»
از بین 5 نفر دیگر لیست روزنامه اعتماد، یک نفر سابقه عضویت هیات‌علمی دانشگاه آزاد نداشته و به‌عنوان استاد حق‌التدریس در این دانشگاه تدریس داشته است. خبر اخراج رضا صالحی‌امیری از اساتید واحد علوم‌و‌تحقیقات نیز چندی پیش توسط روابط عمومی این واحد دانشگاهی تکذیب شده بود. برای او که بازنشسته یکی از سازمان‌های دولتی بوده و پس از بازنشستگی در واحد علوم‌و‌تحقیقات تدریس داشته‌ است به‌دلیل مشغله متعدد، امکان تدریس پاره‌وقت نیز میسر نبود. حمیدرضا عطاران و شهرام کیایی دو تن از اساتید دیگر مورد اشاره نیز در سال 99 بازخرید شدند و نفر نخست در کشور مشغول به طبابت است و دیگری به آمریکا مهاجرت کرده. مهدی مطهرنیا دیگر استاد واحد قم نیز در‌حال طی کردن پروسه بازخریدی است.

حواشی اخیر دانشگاه‌ها و یک نکته قابل‌توجه
کمتر از یک‌ماه به آغاز سال تحصیلی جدید دانشگاه‌ها باقی مانده است و به‌نظر می‌رسد برخی بدشان نمی‌آید- مثل برهه‌هایی از سال تحصیلی گذشته- دانشگاه را دوباره درگیر تشنج سیاسی کنند و در این مسیر از انتشار هر خبر نادرست و غیرواقعی هم دریغ نمی‌کنند. اما در این بین بدسلیقگی بعضی مدیران آموزش‌عالی در مدیریت زمان آغاز سال تحصیلی یا مواجهه با بعضی استادان بدون توضیحات قانع‌کننده گزند خوبی برای بهره‌برداری‌های سیاسی ایجاد کرده است. موقعیتی استثنایی که با موضع وزارت کشور هم تقویت می‌شود و سوالات مختلفی را در اذهان خانواده دانشگاه و سایر اقشار جامعه ایجاد می‌کند. پیشرفت دانشگاه در گرو حفظ آرامش، گفت‌وگو و عقلانیت است. اگرچه انتظار دغدغه حراست از نهاد علم برای آنان که سال‌های 78، 88 یا حتی 96 و 98 از قبل رادیکال شدن دانشگاه آردی آسیاب کردند، نامعقول به‌نظر می‌رسد.