چین و خلیج‌فارس؛ از تعامل اقتصادی تا همکاری راهبردی

سجاد عطازاده، مترجم: در مارس 2023، عربستان‌سعودی و ایران یک توافقنامه صلح تاریخی را با میانجی‌گری چین امضا کردند. این توافق صلح پس از نشست چین و شورای همکاری خلیج‌فارس- که در دسامبر 2022 به میزبانی پادشاهی عربستان سعودی در ریاض برگزار شد- عقد شد. در جریان این اجلاس چین، چهارچوب امنیت جمعی خود را با هدف بازگرداندن صلح به خاورمیانه و حفظ آن پیشنهاد کرد.

اگرچه این ابتکار بسیار قابل‌توجه است، اما پتانسیل آن برای ایجاد زمینه حضور قابل‌توجه چین در حوزه امنیت خلیج‌فارس همچنان نامشخص است. نشست سران چین و کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس و توافق صلح ایران و عربستان در زمانی روی داد که تحولات مهمی در منطقه درحال رخ دادن است. عقب‌نشینی تدریجی ایالات‌متحده از خاورمیانه روابط چین و ایران را احتمالا تقویت کرده و روابط اقتصادی پکن و کشورهای خلیج‌فارس را گسترش داده است. مطلب حاضر با ارائه بافتاری زمینه‌ای درباره توافق اخیر، سعی در روشن ساختن محدودیت‌های تعامل راهبردی فزاینده چین با کشورهای منطقه دارد. نهایتا نگارندگان بر این باورند که اگرچه تعامل چین و کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس دستاوردهای اقتصادی قابل‌توجهی را به‌همراه داشته است، اما پکن باید بااحتیاط در خاورمیانه حرکت کند، زیرا افزایش تعاملات سیاسی ممکن است هزینه‌بر باشد.

خاورمیانه، و به‌ویژه خلیج‌فارس، اهمیت فزاینده‌ای برای چین پیدا کرده است. این رخداد را می‌توان به عوامل متعددی نسبت داد که ازجمله مهم‌ترین آنها منابع طبیعی منطقه - به‌ویژه انرژی - هستند که به رشد اقتصاد چین کمک می‌کنند. علاوه‌بر این خلیج‌فارس همچنین دسترسی به شبکه‌های دریایی و جاده‌ای جهانی را فراهم می‌کند که چین را به بازارهای آفریقا و اروپا متصل می‌کند. موقعیت استراتژیک خلیج‌فارس همچنین برای افزایش وابستگی متقابل اقتصادی بین چین و شورای همکاری خلیج‌فارس، تقویت تعامل در حوزه‌های متنوعی ازجمله انرژی، تجارت و سرمایه‌گذاری بسیار مفید بوده، بنابراین روابط اقتصادی گسترده به ارتقای روابط خلیج‌فارس با چین به سطح همکاری استراتژیک کمک کرده است.

رشد تصاعدی اقتصادی چین در اواخر قرن بیستم، یافتن منابع انرژی متنوع برای پاسخگویی به تقاضای فزاینده برای نفت و گاز طبیعی را ملزم ساخت. درنتیجه منطقه خلیج‌فارس با توجه به منابع فراوان خود و دسترسی آسان دریایی به بنادر چین، به یک شریک برجسته برای چین تبدیل شده است. تقاضای فزاینده چین برای نفت و رسیدن به پیش‌بینی مصرف 780 میلیون تن در روز تا سال 2030، نشان می‌دهد که انرژی هسته اصلی تعامل چین و خلیج‌فارس را در سال‌های آینده تشکیل خواهد داد. چین همچنین سرمایه‌گذاری‌های خود را در اقتصادهای خلیج‌فارس گسترش داده است. براساس داده‌های اعلام‌شده توسط موسسه آمریکا اینترپرایز میزان سرمایه‌گذاری و پروژه‌های عمرانی چین طی سال‌های 2005 تا 2021، 43.47 میلیارد دلار در عربستان سعودی، 36.16 میلیارد دلار در امارات، 11.75 میلیارد دلار در کویت، 7.8 میلیارد دلار در قطر، 6.62 میلیارد دلار در عمان و 1.42 میلیارد دلار در بحرین بوده است.

برای خواندن متن کامل گزارش اینجا را بخوانید.