تحجر علیه روایت حقیقت

خبرگزاری تسنیم می‌گوید محمدحسین ولایتی، عکاس و تدوینگر این رسانه توسط گروه طالبان بازداشت شده است. براساس آنچه تسنیم روز گذشته منتشر کرد، ولایتی که از طریق مرز هوایی و در سفری غیرکاری وارد افغانستان شده و مدت 10 روز نیز در کابل حضور داشت، روز شنبه هفته جاری هنگام بازگشت و در فرودگاه کابل بدون هیچ‌گونه توضیح مشخصی بازداشت شد. وقوع این اتفاق در روز شنبه و رسانه‌ای ساختن آن در روز سه‌شنبه با 4 روز تاخیر نشان می‌دهد پیش از این تلاش‌ها برای رهایی وی به شکست انجامیده است. پس از انتشار این خبر کمیسیون امنیت ملی مجلس بعدازظهر روز دوشنبه نشست مشترکی با وزارت امور خارجه برای بررسی «بازداشت عکاس تسنیم توسط طالبان» برگزار کرد. فداحسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی در این خصوص از قول وزارت خارجه برای پیگیری جدی این موضوع خبر داده است. حسن کاظمی‌قمی، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان و سفیر ایران در کابل نیز در این خصوص تاکید کرده است: «ما به‌طور جدی پیگیری می‌کنیم و بنده دقایقی پیش با کابل و دستگاه‌های اطلاعاتی صحبتی داشتم تا با مقامات در آنجا صحبت شود. به من گفته شد که درحال دنبال کردن این مساله هستند و ان‌شاءالله به‌زودی به نتیجه خواهد رسید.» کاظمی‌قمی می‌گوید: «حوادثی در افغانستان پیش می‌آید و ما از شب گذشته (یکشنبه‌شب) پیگیر هستیم. قرار شد به من خبر دهند. ان‌شاءالله که این مشکل حل خواهد شد.»

  چرا کابل همانند زرنج قابل توجیه نیست؟
طالبان در مواردی که دست به درگیری در مناطق مرزی زده است، برای این اقدامات به دلایلی مانند سوءتفاهم، اتکا کرده است. هرچند در مواردی نیز پراکندگی جناح‌ها، غیرمتمرکز بودن اداره کشور و خودسری گروه‌های متصل‌شده به طالبان، دلیل این درگیری‌ها بوده است. با این وجود عکاس تسنیم در فرودگاه کابل که به‌طور متمرکزی توسط جناح‌های عمده و مسلط طالبان اداره و کنترل می‌‌شود، بازداشت شده است. از این رو چنین قضیه‌ای به‌آسانی قابل توجیه نیست و تبعات سیاسی آن از شدت بیشتری برخوردار است. 

  فراز و نشیب با طالبان 
طالبان در مواردی مانند لزوم مبارزه با گروه‌های تروریستی اقدامات مثبتی از خود بروز داده است اما لانه کردن بخشی از گروه‌های تروریستی در کالبد این گروه و همچنین خودسری‌های مداوم نیروهای آن به تشدید تنش در برخی حوزه‌ها منجر شده است. این تنش‌ها تاکنون به شهادت چند تن از مرزبانان ایران و کشته شدن ده‌ها تن از اعضای طالبان در آتش متقابل توسط توپخانه ارتش منجر شده است. با این حال درخصوص کادرهای رسمی و خبرنگاران ایرانی، سابقه تنش‌ها با طالبان طولانی‌تر از تقریبا دو سال اخیری است که آنها مجددا به قدرت بازگشته‌اند. روز ۱۷ مرداد ۱۳۷۷ (۰۸ آگوست ۱۹۹۸) به دنبال اشغال شهر مزارشریف توسط طالبان، بخشی از نیروهای این گروه به کنسولگری ایران در این شهر حمله کرده و 8 دیپلمات به همراه یک خبرنگار را به شهادت رساندند؛ واقعه‌ای که منجر به نامگذاری این روز به‌عنوان «روز خبرنگار» در تقویم جمهوری اسلامی ایران شد. در آن واقعه هرچند بخشی از گروه طالبان به تحریک سازمان اطلاعات ارتش پاکستان موسوم به ‌ای‌اس‌ای برای کشاندن ایران به جنگ با طالبان دست به این جنایت زدند، اما تبعات این اقدام همچنان برعهده این گروه است. بدون زدوده و جبران شدن واقعه قبلی، تلاش در راستای اقدامی دیگر علیه اتباع ایران گامی منفی در روابط دوجانبه است. 

  وظیفه کدام جناح طالبان بیشتر است؟
طالبان امروزه به سه جناح قابل تقسیم است. شبکه حقانی که ریشه در شاخه غلجایی قبایل پشتون دارد و بیشتر تمرکزش بر شرق افغانستان است؛ ریاست این جناح با سراج‌الدین حقانی، وزیر کشور طالبان و فرزند جلال‌الدین حقانی، رهبر پیشین این شبکه است که ادعا می‌شود فوت کرده است. دو جناح دیگر به شاخه درانی‌ها تعلق دارد. یک جناح از این دو به محمد ملایعقوب، وزیر دفاع فعلی و فرزند نخستین رهبر طالبان ملایعقوب تعلق دارد و دیگری توسط ملابرادر اداره می‌شود. از این سه جناح، جناح ملابرادر به رهبر کنونی طالبان نزدیک‌تر شناخته می‌شود درحالی‌که دو جناح دیگر، حتی جناح هم‌قبیله‌ای محمد ملایعقوب در برهه‌ای، مواضعی انتقادی از رهبر طالبان اتخاذ کرده‌اند. با توجه به برنامه‌ریزی سازمان اطلاعات پاکستان و حمایت‌های عمران خان، نخست‌وزیر اسبق پاکستان که خود پشتون‌تبار و از شاخه غلجایی بود، شبکه حقانی موفق شد زودتر به کابل رسیده و بر بیشتر امور این شهر مسلط شود. هرچند گفته می‌شود در این میان نقش محمداشرف غنی‌زی، آخرین رئیس‌جمهور افغانستان که وی نیز پشتون‌تبار و از شاخه غلجایی بود را نمی‌توان نادیده گرفت. از این رو به نظر می‌رسد فرودگاه کابل همچنان تحت تسلط و کنترل شبکه حقانی باشد؛ جناحی که با مرزهای ایران فاصله اما به دلیل تمایل و ارتباط با پاکستان، بار دیگر می‌تواند همانند طالبان پاکستانی‌تبار دهه 1990، گامی در راستای تشدید تنش میان ایران و افغانستان بردارد. احتمال می‌رود پاکستان به دلیل درگیری‌های اخیر با هر دو جناح درانی طالبان، مجددا به سمت درگیری‌سازی ایران و طالبان برای کاهش فشارها روی خود و تضعیف نقش ایران در معادلات افغانستان گام بردارد؛ اقدامی که به‌زعم برخی در اسلام‌آباد می‌تواند منجر به کشانده شدن بیشتر واشنگتن به معادلات افغانستان شود تا با تفنگ آمریکا، پاکستان منافعش را بیشتر و کم‌هزینه‌تر کسب کند.