در مسیر واقع‌گرایی

فرهیختگان: دو ماه پس از سفر فیصل بن‌فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی به ایران، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه به ریاض سفر کرد تا ضمن دیدار با همتای سعودی‌اش با محمد بن سلمان ولیعهد سعودی نیز دیدار و گفت‌و‌گو کند. در سفر خردادماه وزیر خارجه عربستان به تهران، دوطرف ضمن توافق برای بازگشایی سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌ها، درخصوص اجرای توافقنامه‌های همکاری امنیتی و اقتصادی که بیش از 20 سال پیش امضا شده بود، رایزنی و گفت‌وگو کردند. در سفر روز پنجشنبه امیرعبداللهیان به ریاض، یکی از موضوعاتی که طرفین درباره آن گفت‌و‌گو کردند، روابط اقتصادی بوده است اما بعید است طرفین در کنار آن به موضوعاتی همچون جنگ یمن و امنیت در آبراه‌های منطقه و مسائل بین‌المللی نیز پرداخته‌ باشند. آنطور که امیرعبدالهیان در صفحه توییترش نوشته مذاکرات با همتای سعودی‌اش 3.5 ساعت و مذاکرات با ولیعهد سعودی 90 دقیقه زمان برده است. تحولات چند ماه گذشته و سفر امیرعبدالهیان به عربستان سعودی، نشان‌دهنده گرم شدن مداوم روابط بین دو قدرتی است که پس از 7 سال قطع رابطه، با میانجیگری چین، به توافق برای ازسرگیری روابط رسیدند. امیرعبداللهیان، دیدار روز پنجشنبه در وزارت امور خارجه عربستان را پیش‌زمینه دیدار سران دو کشور توصیف کرد، بدون اینکه زمان سفر احتمالی سیدابراهیم رئیسی را اعلام کند. بن سلمان روز گذشته در دیدار با وزیر خارجه، ضمن تاکید بر «نگاه راهبردی» عربستان به رابطه با ایران، مجددا «از رئیس‌جمهور ایران برای سفر به عربستان دعوت» به عمل آورد و گفت که «این دیدارها تاثیرات اساسی بر توسعه و تعمیق مناسبات خواهد داشت.» به اعتقاد تحلیلگران، تقویت روابط ایران و عربستان سعودی و به دنبال آن کاهش تنش‌ها در منطقه، می‌تواند هدف ایران یعنی بی‌نیازی خلیج‌فارس به حضور نیروهای بیگانه را محقق کند. تهران معتقد است اصلی‌ترین عامل تنش در منطقه، نیروهای خارجی و به‌ویژه ایالات متحده آمریکا است. از همین‌رو نیز پس از پایان دادن به حکومت داعش در عراق و سوریه و توسعه قدرت مقاومت در غرب آسیا، پروژه عادی‌سازی روابط با همسایگان و به‌ویژه عربستان سعودی را در دستور کار خود قرار داد. بخشی از این پروسه در اختیار سردار شهید حاج قاسم سلیمانی یعنی فرمانده جنگ با داعش بود. با همین نگاه، امیرعبدالهیان پیشنهاد «گفت‌وگوی منطقه‌ای» را ارائه می‌دهد؛ گفت‌وگوهایی که در آن جایی برای آمریکا و متحد اصلی‌اش در منطقه یعنی رژیم‌صهیونیستی نیست. در همین چهارچوب، ایران و امارات ضمن بهبود روابط دیپلماتیک، از همکاری در زمینه حمل‌ونقل هوایی و زیرساخت‌ها سخن می‌گویند. این روابط باعث شد تا امارات از ائتلاف دریایی به رهبری آمریکا در خلیج‌فارس خارج شود و حتی با پیوستن به ائتلاف با ایران موافقت کند. منابع غربی می‌گویند که حتی گفت‌وگوهایی نیز با بحرین آغاز شده و عادی‌سازی روابط با مصر نیز در دستور کار قرار گرفته است. رویکرد جدید ایران در منطقه، باعث شده تا تحلیلگران غربی نگرانی خود از کاهش نفوذ آمریکا در خلیج‌فارس را بیان کنند. یکی از این تحلیلگران «کنت پولاک» تحلیلگر سابق اطلاعاتی سیا و محقق مقیم انستیتوی امریکن اینترپرایز است. او در یادداشتی با عنوان «استراتژی کلان ایران به‌طور اساسی تغییر کرده است» نوشته که «طی چندین سال گذشته متحدان خاورمیانه‌ای ایالات متحده نیاز به کاهش وابستگی خود به ایالات متحده و یافتن دوستان جدید و حامیان بالقوه را احساس کرده‌اند. این وضعیت موجی از دوستی‌های خاورمیانه‌ای با نقش‌آفرینی چین، روسیه، هند و برخی از کشور‌های اروپایی را موجب شده است. سیاست خارجی جدید ایران ممکن است در جهت استفاده از این موقعیت باشد. کشور‌های عربی به خوبی می‌دانند که ایران چه توانایی‌هایی دارد به‌ویژه اگر ایالات متحده مایل یا قادر به مهار آن نباشد. در‌صورتی‌که جهان عرب وابستگی خود به آمریکا را کنار بگذارد و به جای آن حاکمیت ایران را بپذیرد، تهران ‌انگیزه بهتری برای بهبود روابط با کشور‌های منطقه خواهد داشت.»

برای خواندن متن کامل گزارش اینجا را بخوانید.