عاشورا؛ تجلیگاه اقتدار-کرامت زن و تبیین خطاهای شناختی جریان باطل

عباسعلی رهبر، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی:درباره جایگاه و منزلت زن و آنچه در امر عاشورا اتفاق افتاد، باید عنوان کرد کلمه امر که استفاده می‌کنیم، بنابر نگاه شناختی و نگاه‌هایی که در بحث‌های علوم شناختی مورد توجه قرار می‌دهیم، به معنای فضای جامعی است که زبان به‌عنوانLanguage و نه به‌عنوان Speech، فهم خود را و شرایط مناسب را برای ایده‌پردازی فراهم می‌کند و این ایده‌پردازی با نگاه شناختی دارای یک منبع مناسب برای معنابخشی است. از این جهت در بحث عاشورا از صدر اسلام این موضوع مورد توجه قرار می‌گیرد که به نقطه‌ای می‌رسد که در نکات اولیه هست؛ در روز دهم محرم و بعد شروع به تکمیل و استکمال می‌شود تا جریانی که حضرت زینب(س) و حضرت امام سجاد(ع) بعد از عاشورا رقم می‌زنند. این نقطه و شروع زبانی و تداوم امر عاشورا تا منصه ظهور، در واقع‌ ظهور حضرت حجت(عج)، ادامه دارد. این را هم باید مدنظر قرار دا‌د‌؛ بااینکه ما دارای یک امام حاضر هستیم نه یک امام غایب، اما امامی که الان داریم درباره آن صحبت می‌کنیم و در حیطه امر عاشورا مورد توجه قرار می‌گیرد، امامی است که حاضر است. هرچند تاریخچه عاشورا، قبل از بعثت نبوی هم در فضاهای انسانی وجود داشته است. اما در ظاهر در یک منصه در تقابل عینی، نه ذهنی، بین حق و باطل، بین انسان به‌عنوان حیوان ناطق و انسان به‌عنوان حی متأله قرار می‌گیرد. در این دو گونه، دائم بشر در حال تکاپو و مبارزه بود و در جاهایی جنسیت بر این امر غالب می‌شد. تا قبل از عصر نبوی، جنس مبارزه، جنس مردانه می‌شد. در زمان عصر نبوی و بعثت، یک اتفاق بسیار مهم‌ در فضای معناگرایی بشر رخ می‌دهد و آن این است که نوع نگاه به جنسیت تغییر پیدا می‌کند و آن ملاک و مبنا، حیات طیبه‌ای می‌شود که فراتر از امر جنسیت است و با تقسیم زن و مرد شروع نمی‌شود. درواقع، دیگر با جنس اول، جنس دوم شروع نمی‌شود. آنجاست که شخصیت و منزلت حقیقی زن تبلور پیدا می‌کند. بحث منزلت زن پیش از عصر نبوی هم موضوع دیگری است که باید مدنظر قرار بگیرد. به‌طوری که قبل از عصر نبوی ما بحث منزلت و شخصیت زن را در افراد و مصادیق خاصی ملاحظه می‌کردیم، به‌گونه‌ای که آنها برای تمام ابنای بشر الگو می‌شوند. مثلا در رابطه با همسر فرعون، عین نص قرآن است که خداوند درباره این زن مثالی می‌زند که همسر فرعون الگویی برای انسانیت است. آنچه در این میان اهمیت دارد بحث ایجاد ارتباط میان این نگاه فراجنسیتی و عاشورا است؛ این نوع نگرش به جنسیت و نوع نگاه فراجنسیتی نسبت به تحول و تغییر و انقلاب اجتماعی در دوران عاشورا عینیت بیشتری پیدا می‌کند و در امر عاشورا مشخصا و به‌طور خاص خود را نشان می‌دهد. این همان نقشی است که امام حاضر، امام معصوم، امام متصل به وحی دارد. همان نقش را حضرت زینب(س) بدون کم و کاست ادامه می‌دهند و یک سنخیتی بین امام معصوم و حضرت زینب صورت می‌گیرد. معتقدم اوج منزلت و اثرگذاری بانوان کربلا در همین فضای عاشورا و امر عاشورا قابل گفتن است. خیلی جالب است وقتی که بدن‌ها در عصر عاشورا رها می‌شود و چند روز می‌ماند آن قبیله بنی‌اسدی که می‌خواهد دفن را انجام بدهد، مردان‌شان می‌ترسند ولی از طرف زنان‌شان دچار توبیخ می‌شوند و یک امر زنانه فراجنسیتی آنها را تشویق به دفن بدن‌ها می‌کند....ادامه مطلب