روش بحثی صرف نمی‌تواند ما را به سرانجام مطلوب برساند

سیدحسین امامی، دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی سیاسی:هشتم مردادماه، روز بزرگداشت شیخ شهاب‌الدین سهروردی، ملقب به شیخ اشراق است. وی با وجود اینکه در جوانی به شهادت رسید اما آثار مهمی از خود بر جای گذاشت و علاوه‌بر این مکتب حکمی فلسفی بنیان نهاد. به خاطر عظمت فکری، نام این دانشمند شهیر ایرانی که اهل قریه سهرورد در استان زنجان کنونی است به‌عنوان شخصیت جهانی در فهرست مشاهیر جهانی یونسکو ثبت شد. در گفت‌وگو با علی امینی‌نژاد، از اساتید بنام فلسفه و عرفان اسلامی به بررسی اهمیت حکمت اشراق و نوآوری‌های منطقی، فلسفی و معرفت‌شناسی سهروردی پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
*نقدهای شیخ اشراق بر فلسفه مشاء باعث شد که حکمت اشراق بر پایه حکمت مشاء و منابع دیگر شکل گیرد. شیخ اشراق زمینه‌های این شکل‌دهی به فلسفه و حکمت جدید را هم به لحاظ علمی و هم به لحاظ شخصیتی را داشت و زمان و عصر او هم این اقتضا‌ را می‌کرد، چون عرض کردیم که حملات از همه ناحیه‌ها به حکمت مشاء شدید شده بود، در عین حال زمینه‌های اصلی در فلسفه اسلامی وجود داشت که به حیات خود ادامه دهد، لذا اینها باعث شد که شیخ اشراق دست به تحول اساسی و مهم در فلسفه اسلامی بزند؛

*تحولاتی که شیخ شهاب‌الدین سهروردی در فلسفه ایجاد کرد، یکی به لحاظ روشی بود و یکی به لحاظ محتوایی.

*شاید تحولی که ایشان از حیث روش ایجاد کرد از تحولی که به لحاظ محتوایی ایجاد کرد مهم‌تر باشد.

*یکی از نقدهای اساسی که شیخ اشراق به حکمت مشاء دارد این است که به عقیده او حکمت مشاء اسلامی از نظر روشی ادامه‌دهنده راه ارسطو است و پیشینیان ارسطو مانند سقراط و افلاطون به لحاظ روشی فقط راه استدلال را نمی‌پیمودند، بلکه راه استدلال را در کنار راه کشف و شهود و ذوق ادامه می‌دادند.

*به اعتقاد شیخ اشراق، ارسطو این راه را منحرف کرد، یعنی فقط متعلمین حکمت و فلسفه را به طرف استدلال و مباحث بعدی سوق داده است. تعبیر‌ شهید مطهری در این رابطه اینکه اسم فلسفه مشاء را فلسفه استدلالی می‌نامد و حکمای مشاء را استدلالیون می‌نامد، شیخ اشراق نام حکمای مشاء را بحثیون می‌گذارد، چون فقط به روش بحثی و استدلالی کار می‌کردند.

*شیخ اشراق معتقد شد که به لحاظ روشی باید تغییر اساسی صورت گیرد و آن تغییر بر این شکل و مدار حرکت کرد که افزون بر روش بحثی و استدلالی باید روش کشفی و شهودی هم در کنارش قرار گیرد....ادامه گفتگو