اختلافات مرزی آذربایجان و ارمنستان، که اخیرا منجر به ایجاد درگیری‌هایی میان این دو کشور شد، اکنون به یکی از چالش‌های اصلی منطقه قفقاز تبدیل شده است. به همین جهت اگرچه تاکنون تلاش‌هایی برای استقرار صلح میان این دوکشور صورت گرفته، اما نتیجه روشنی به دنبال نداشته است. حالا و در شرایطی که اخیرا دور جدیدی از مذاکرات صلح میان باکو و آذربایجان آغاز شده، زمزمه‌هایی از به نتیجه رسیدن یک صلح میان دو کشور شنیده می‌شود. برای بررسی ابعاد صلح میان آذربایجان و ارمنستان و اینکه اساس مدل صلح مطلوب برای ایران توسط این دوکشور چیست با محسن پاک‌آئین سفیر اسبق ایران در باکو گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

با تغییر مرزهای بین‌المللی مخالفیم؛ صلحی عادلانه و پایدار است که در آن مرزهای بین‌المللی تغییر نکند
پاک‌آئین در رابطه با موضوع صلح آذربایجان و ارمنستان و حمایت ایران از این صلح گفت: «به هر میزان که در کشورهای پیرامونی ما صلح و مسالمت مستقر شود به‌طور طبیعی این به نفع ایران نیز هست به دلیل اینکه ایجاد امنیت می‌کند و امنیت معمولا زمینه‌ساز همکاری‌های اقتصادی است و طبیعتا سرمایه به جایی می‌رود که امنیت داشته باشد. لذا ما از ایجاد صلح بین کشورهای پیرامونی که با هم اختلافاتی دارند حمایت می‌کنیم. در ارتباط با جمهوری آذربایجان و ارمنستان هم ما از توافقی که این دوکشور با هم انجام دهند، استقبال می‌کنیم. البته چند مورد است که مدنظر ما نیز هست و خود آذربایجان و ارمنستان هم به آن توجه دارند. ما اعتقاد داریم که در سایه مواردی که عرض می‌کنم، صلح پایدار می‌تواند برقرار بشود و شکننده نباشد. در وهله اول احترام به تمامیت ارضی کشورهاست؛ هر توافقی چنانچه با این شرط انجام بشود یک توافق پایدار خواهد بود. دوم عدم تغییر مرزهای بین‌المللی است؛ چنانچه این مرزها تغییر بکند، مناقشه‌های جدیدی را ایجاد می‌کند و درنتیجه منطقه کماکان ناامن خواهد ماند. لذا ما با تغییر مرزهای بین‌المللی مخالفیم و معتقدیم که صلحی عادلانه و پایدار است که در آن مرزهای بین‌المللی تغییر نکند. نکته سوم این است که ما ورود کشورهای خارج از منطقه را برای استقرار صلح در منطقه مفید نمی‌دانیم؛ چراکه آنها منافعی دارند و با توجه به اینکه به دنبال تامین آن منافع هستند، می‌توانند بر روند صلح تاثیر بگذارند. لذا ما مفید نمی‌دانیم که کشورهایی مثل آمریکا یا اتحادیه اروپا، در موضوع قفقاز دخالتی داشته باشند و نگران این هستیم که این دخالت‌ها موجب ایجاد ناامنی جدید بشود. در این چهارچوب ما در وهله اول، معتقدیم استقرار صلح بین آذربایجان و ارمنستان به این دوکشور مربوط می‌شود، یعنی ایروان و باکو مذاکره‌کنندگان اصلی هستند. چنانچه در چهارچوب‌هایی که عرض کردم مذاکره کنند و صلح مستقر بشود، مورد حمایت ما نیز هست.»

در‌صورتی‌که کشورهای منطقه قفقاز اختلافات را کم کنند، رویه 3+3 می‌تواند موفق باشد
سفر اسبق ایران در باکو با اشاره به صحبت‌های امیرعبداللهیان که گفته بود ما از فرمت 3+3 در مذاکرات باکو استقبال می‌کنیم، تصریح کرد: «3+3 یک فرمتی است که بعد از استقرار صلح باید روی آن صحبت کنیم. 3+3 به معنی این است که سه کشور خارج از قفقاز جنوبی یعنی ایران، روسیه و ترکیه با سه کشوری که در قفقاز جنوبی هستند یعنی، ارمنستان، آذربایجان و گرجستان همکاری کنند و در واقع این رقابتی که بین این کشورها وجود دارد و گاهی نیز غیرسازنده است و موجب جنگ یا اختلافات شدید می‌شود، تبدیل به همکاری شود. ما از این مساله استقبال می‌کنیم که نظر درست آقای امیرعبداللهیان هم در همین زمینه اعلام شده ولی این مساله منوط به این است که اختلافات آذربایجان و ارمنستان، اختلافات ترکیه و ارمنستان و اختلافات روسیه و گرجستان حل شود. درصورتی‌که این کشورها اختلافات را کم کنند یا کاهش بدهند، این فرمت و این رویه 3+3 می‌تواند موفق باشد. مزیتی که ایران دارد این است که با همه کشورهای قفقاز، ترکیه و روسیه روابط سیاسی دارد و می‌توانیم برای نزدیک کردن این کشورها نقش‌آفرینی کنیم، درحالی‌که ترکیه این مزیت را ندارد چون با ارمنستان رابطه ندارد. روسیه نیز چون با گرجستان رابطه ندارد این مزیت را ندارد. اما ایران با این کشورها ارتباط دارد و می‌تواند نقش‌آفرینی کند.» پاک‌آئین با اشاره به اینکه قرار است اجلاس بعدی 6 کشور در تهران برگزار شود، درباره نظرات در مورد صلح آذربایجان و ارمنستان، گفت: «5 کشور در جلسه‌ای که سال گذشته در مسکو برگزار شد، شرکت کردند و اتفاق نظر داشتند که این فرمت حتما اجرایی بشود. گرجستان به دلیل اختلافاتش با روسیه شرکت نکرد. قرار است جلسه بعدی در تهران برگزار شود و من فکر می‌کنم اگر اجلاس در تهران برگزار شود گرجستان نیز شرکت می‌کند و هر 6 کشور می‌توانند، با هم گفت‌وگو کنند و مسیر آینده همکاری‌ها را روشن کنند.»...ادامه گفتگو