از اقامه عزا تا احیای عاشورا

حجت‌الاسلام عباس پسندیده، استاد دانشگاه قرآن و حدیث:دستگاه حسین بن علی(ع) گنجینه‌ای ارزشمند است که هم محتوای متعالی دارد و هم از قدرت برانگیختگی بسیار بالا برخوردار است. هرسال میلیون‌ها نفر از هر قوم و نژادی دهه محرم را عزا می‌گیرند و مراسم متعددی برپا می‌کنند، حتی در برخی مناطق، دوماه محرم و صفر و هر روز چند مراسم عزاداری برپا می‌شود، اما سوال این است که آیا عاشورا زنده است؟ شاید برخی گمان کنند که «برگزاری مراسم عزاداری نشانه زنده بودن عاشورا»ست و برگزار نشدن آن نشانه زنده نبودن آن. این سخن درست است، اما در زمانی که یاد حسین(ع) و برگزاری مراسم عزای او جرم باشد؛ مانند دوران حکومت امویان و عباسیان و همچنین در عصر حاضر در حکومت پهلوی اول که برگزاری مراسم ممنوع بود. در این دوره‌ها، قطعا زنده بودن عاشورا، یعنی برگزاری مراسم عزا و جلوگیری از فراموشی آن. در برخی از این دوره‌ها مردم قطع عضو می‌شدند اما زیارت حسین(ع) را ترک نمی‌کردند! و در برخی دیگر با شگردهای گوناگون، به اقامه عزا می پرداختند، حتی در دوران ممنوعیت عزاداری، تکاپوی شیعیان برای عزاداری مخفیانه، نشانه سطحی از زنده بودن است که شاید بتوان آن را با حیات نباتی انسان مقایسه کرد. اما وقتی برگزاری مراسم آزاد بوده، بلکه ترویج می‌شود، تعریف زنده بودن یا نبودن عاشورا تغییر می‌کند. سوال این است که دستگاه حسین علی(ع) چه چیز هست و چه چیز نیست؟ برخی آن را با شفاخانه اشتباه گرفته‌اند و شفای بیماران خود را از او می‌خواهند! دستگاه حسین بن علی شفا هم می‌دهد (و برای شفا خواستن می‌توان، بلکه شایسته است از او کمک خواست)، اما شفاخانه نیست. برخی دیگر این دستگاه را به‌مثابه یک بنگاه کارگشایی می‌دانند! و برای رفع گرفتاری‌ها و حل مشکلات و معضلات زندگی خود، از او کمک می‌خواهند. بی‌تردید دستگاه حسین بن علی حاجت هم می‌دهد، اما بنگاه کارگشایی و گره‌گشایی نیست. همان گونه که در زمان حیات امامان، مردم برای حل مشکلات خود به آنها مراجعه می‌کردند، پس از شهادت و در مراسم عزاداری نیز می‌توان چنین کرد و نگارنده خود تاثیر آن را دیده است، اما سوال این است که آیا این همه تاکید بر اقامه عزای حسینی حتی از سوی معصومان، برای شفادهی و گره‌گشایی و کارگشایی است؟ گروهی دیگر این دستگاه را به‌منزله دستگاه شست‌وشوی گناه و تطهیر امت می‌دانند که با قطره اشکی حاصل می‌شود! در این باره حتی روایاتی صحیح و متعدد نیز وارد شده است. بی‌تردید دستگاه حسین بن علی گناهان را پاک می‌کند، اما کلیسای اعتراف و تطهیر گناه امت نیست. بی‌تردید اقامه عزای حسینی واجب و لازم است، چون همین عزاداری‌هاست که اسلام را نگه‌ داشته است و هیچ‌چیز نباید عزاداری به‌شکل سنتی آن را مخدوش یا کمرنگ کند. فارغ از این، سخن این نوشتار آن است که آیا باید در حد برگزاری مراسم باقی بماند یا ظرفیت اجتماعی بیشتری دارد؟ واقعیت این است که عاشورا بیش از یک‌سالگرد نمادین است. احیای عاشورا به‌معنی اقامه عزا یا برگزاری مراسم احیا در شب عاشورا نیست. عاشورای زنده یعنی عاشورای اثرگذار در راستای اهداف امامت که هدایت بشر و بهروزی زندگی دنیوی و اخروی انسان است. عاشورای زنده، یعنی عاشورایی که به «احیای امر امامت» منجر شود که در روایات اهل‌بیت به آن پرداخته شده است...ادامه مطلب