ساختار بانک مرکزی قدرت اعمال اقتدار ندارد

مهدی عبداللهی، دبیر گروه اقتصاد:در چند دهه اخیر، تورم بالا و پیوسته، مشکل عمده در اقتصاد ایران بوده است‌ به طوری‌که مطابق شواهد تجربی، درحالی‌که تورم میانگین دوره 40‌ساله در ایران حول و حوش 20 درصد بوده، ‌این مقدار طی سه سال اخیر به بالای 40 درصد رسیده است. از این رو، تورم‌های سنگین و پی‌درپی به یکی از مشکلات اساسی اقتصاد ایران تبدیل شده است. اقتصاددانان می‌گویند مساله اصلی در کشور نه خود تورم، بلکه مزمن بودن آن است که سال‌ها برنامه‌های توسعه در ایران را با چالش مواجه کرده و مشکل بدتر از آن، پایداری تورم است. به عبارتی، وجود پایداری در تورم، می‌تواند دست‌کم بخشی از تلاش سیاستگذاران پولی برای کاهش نرخ تورم را کمرنگ کند. در خصوص پایداری تورم، حسین امیری و همکارانش در پژوهشی با عنوان «پایداری تورم در ایران: رویکرد انباشته کسری» که به بررسی نرخ تورم در ایران در دوره زمانی 1395-1316 پرداخته‌، بیان می‌دارند که ‌پایداری نرخ تورم دلالت‌ها و کاربردهای مهمی در سیاست‌گذاری به‌خصوص سیاست‌گذاری پولی دارد؛ به‌طوری‌که در اثر وارد شدن شوک‌ها و تکانه‌های اقتصادی بر تورم، اثرات آن تا مدت‌زمان طولانی ماندگار خواهد بود. بنابراین لازم است تا سیاست‌گذاران منابع عمده منحرف‌کننده نرخ تورم را شناسایی و در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی رویکردهای مناسبی در این زمینه اتخاذ کنند. حال سوال این است که دلیل تورم بالا و مزمن و پایداری آن در اقتصاد ایران چیست. چرا بانک مرکزی در ایران در چند دهه اخیر موفق به کنترل تورم نشده؟ سوال بعدی این است که ابزارهای بانک‌های مرکزی جهان در ایران کار نمی‌کند و درنهایت اینکه راهکارهای مهار تورم در ایران از چه جنسی باید باشد. سید‌علی مدنی‌زاده، اقتصاددان و رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه شریف در گفت‌وگوی مفصل خود با «فرهیختگان» به این سوالات پاسخ می‌دهد. مشروح این گفت‌وگو در ادامه آمده است.

* تورم بلندمدت به این معنا بوده که تورم را در یک بازه متوسط مانند یک دهه یا طی پنج یا 20 سال در نظر بگیریم؛ بسته به اینکه چه افق زمانی را مد نظر قرار می‌دهیم. در این صورت بنا به تورم بلندمدت، از آن صحبت می‌شود.

* نرخ تورم ایران به صورت متوسط 20 درصد بوده ولی اکنون به نظر می‌رسد متوسط 40 درصد است.‌ درواقع 20 درصد به تورم بلندمدت ایران اضافه شده است. وقتی به گذشته نگاه می‌کنید، می‌بینید ظرف پنج سال اخیر، رشد پول و نقدینگی متوسط ما از نرخ‌های حدود 20 تا 25 درصد روی 40 درصد نشسته است. باید حواس‌مان باشد شوکی که در اثر تحریم به اقتصاد ایران وارد شده، به اندازه 20 درصد پایه نرخ رشد نقدینگی و پایه پولی را بالا برده است. دلیلش از کجا نشأت می‌گیرد؟ 
*چرا گاهی اوقات تا 60 درصد بالا می‌رود و بعد پایین می‌آید؟ دلیل آن همین شوک‌هایی است که به اقتصاد وارد می‌شود. از سوی دیگر بانک مرکزی، منفعل است و واکنش نشان نمی‌دهد، به همین دلیل می‌بینیم تا 60 درصد افزایش پیدا می‌کند، به 35 درصد برمی‌گردد، دوباره به 50 درصد می‌رسد و بعد روی 32 درصد می‌ایستد. درواقع مدام نوسان می‌کند.

متن کامل گفتگو را اینجا بخوانید.