نگاه دینی در مساله پوشش توأمان دیدن اصالت فرد و جمع است

سهیلا عباس پور، خبرنگار گروه اندیشه:این روزها که بحث عفاف و حجاب و الزامات قانونی آن محل اختلاف‌نظر و تشتت آرای افراد و گروه‌های مختلف و ارائه تحلیل‌های گوناگون از سوی آنها بوده است، پرسش از دلیل این همه پراکندگی و تعدد نظرات و تفسیرها ما را بر آن داشت تا در دفتر روزنامه «فرهیختگان» در گفت‌وگو با حمید دهقانیان، پژوهشگر و مدیر اندیشکده مطالعات اجتماعی و سبک زندگی مرکز ژرفا از منظر جامعه‌شناسی به بررسی منشأ این همه پراکندگی و تفاوت دیدگاه بپردازیم. حمید دهقانیان در مروری تاریخی از نوع پوشش و حجاب در ایران، با تاثیرگذار دانستن اجرای اصل 4 ترومن در ایران به‌ویژه در بحث آموزش زنان در ایجاد تحولات گسترده فرهنگی در عرصه خانواده و فرهنگ، مساله‌شدن حجاب در ایران را در ارتباط با برنامه‌های توسعه و نوسازی و نتایج حاصل از آن، از عصر قاجار تا پس از انقلاب اسلامی تحلیل می‌کند و معتقد است شتاب توسعه، محوریت اقتصاد، مصرف‌گرایی و رشد فردگرایی در پرتو کم‌رنگ شدن مرجعیت اخلاقی که منشأ آن نیروی کنترلگر دین است، سوژه شدن بدن در جامعه امروزی ایران را موضوعیت بخشیده است؛ سوژه‌ای که خود محل ایجاد تمایز و تفاوت برای افراد می‌شود تا از آن طریق کسب منزلت و هویت کنند.

*پوشش در بین مردم ایران‌زمین همواره به‌عنوان یک سنت کهن و هنجار ارزشی مطرح بوده است.

*نکته‌ای که نباید از آن غفلت کرد، این است که در ادبیات توسعه غربی تجویزشده برای کشورهای جهان سوم و استعماری، نیاز به تحرک روانی و تغییرات بنیادین در ارزش‌ها و نیروی کار ارزان و فراوان است. 

*نکته مهم دیگر اینکه در تحلیل‌هایی که به بررسی تحولات فرهنگی ایران می‌پردازند، مستقیما منشأ اثر را جهان غرب معرفی می‌کنند. درصورتی‌که تماس جامعه ایرانی با جهان غرب و اخذ ایده‌ها و گفتمان‌ها عمدتا از ناحیه کشورهای مسلمانی مانند ترکیه، مصر و حوزه قفقاز بوده است. ایران در اخذ ایده‌های مدرن و روشنفکری مثل مدرسه، قانون و... قبل از جغرافیای غربی، با این جغرافیا در تماس و تعامل بوده است.

*ایده پیشرفت آتاتورک رضاشاه را متاثر کرد، با این تفاوت که آتاتورک در بحث حجاب اجباری نداشت و فقط برای بخش رسمی و دولتی مساله کشف حجاب را آورد. با عامه کاری نداشت.

*تلاش‌های فعالان زن در معرفی و تبلیغ فرهنگ پوشش غیر‌ایرانی و غیر‌اسلامی تاثیر زیادی بر ذائقه زیباشناختی زنان داشت. صدیقه دولت‌آبادی، روزنامه‌نگار و از فعالان روشنفکر جنبش زنان، یکی از مبلغان مد در زمینه پوشش و منش زنان براساس الگوهای غیرایرانی و غربی به نوعی به چالش کشیدن هویت زن سنتی ایرانی بود. این تقابل گفتمانی زن مدرن در برابر زن سنتی ازمدافتاده و عقب‌مانده را به تصویر می‌کشد. در فضای عینی از اوایل دهه ۱۳0۰ زنان نخبه و تحصیل‌کرده شروع کردند به بی‌حجاب ظاهر شدن در محافل و میهمانی‌های خصوصی....

متن کامل را اینجا بخوانید.