این فصل را با من بخوان باقی فسانه است

میلاد جلیل زاده، خبرنگار گروه فرهنگ:ما در سینمایمان دو ژانر کاملا ایرانی داریم. دو بی‌نهایت ابدی که زمین تا آسمان با هم فرق دارند. یکی فیلمفارسی است و دیگری سینمای دفاع مقدس. فیلمفارسی را نمی‌توان کاملا معادل مفهوم کلی و جهانی کمدی گرفت و حتی با کمدی‌های سخیف و بومی در سایر نقاط دنیا مطابقت تام ندارد. این ژانر با وقفه ۱۰ یا ۱۵‌ساله در دوره پس از انقلاب هم مجددا ظهور کرد و به حیاتش ادامه داد. با وجود بعضی از نوستالژی‌بازی‌های متعصبانه که روی آثار این ژانر در بین بعضی مخاطبان وجود داشت و حتی به‌رغم بعضی لحظات یا ویژگی‌های قابل توجه در فیلمفارسی، این ژانر همیشه مایه ننگ فیلم‌دوستان جدی ایرانی و منتقدانش بوده است. ژانری که نه‌تنها ساختار سینما و بدنه تولیدکننده‌اش، بلکه مخاطبان یا لااقل بخشی از مخاطبان ایرانی را هم سطح پایین جلوه می‌داد. اما سینمای دفاع مقدس داستانی جداگانه دارد و حتی مخالفانش از جنسی دیگر هستند. این نوع فیلم‌ها هم از آن جهت یک ژانر به‌خصوص شده‌اند که نمی‌توان آنها را کاملا معادل مفهوم کلی و جهانی سینمای جنگ قرار داد. همان‌طور‌که در ایران کمدی‌هایی داشته‌ایم که فیلمفارسی نبودند، یک‌سری فیلم‌های جنگی هم داشته‌ایم که دفاع مقدسی نبودند. چون بحث ما راجع‌به نقش زن در سینمای دفاع مقدس با عطف به دو فیلمساز شاخص این جریان یعنی ابراهیم حاتمی‌کیا و رسول ملاقلی‌پور است، لازم است که اول ببینیم ژانر دفاع مقدس چطور به‌عنوان یک ژانر شناخته می‌شود. فیلم یا داستان‌هایی که در‌قالب یک ژانر تعریف می‌شوند، باید خصوصیاتی همتا و تکرارشونده داشته باشند. تیپ‌های قالبی تکرار شونده‌ای در آثار یک ژانر وجود دارند که به دست هنرمند یا نویسنده خلاق، ممکن است گسترش پیدا کنند اما در ذات و در نفس‌شان یک عصاره مشترک با بقیه دارند. ژانر دفاع مقدس از پیوند یک جنگ مدرن و امروزی با داستان عاشورا پدید می‌آید. شاید بعضی از جملات شهید آوینی در نریشن‌های مستند روایت فتح به‌نظر جملاتی شعاری و پروپاگاندا برسند، اما در‌حقیقت همین‌ها به شکلی استعاری و رمزآلود توضیح‌دهنده تم فکری دفاع مقدس و سینمای آن هستند. او می‌گوید اگر می‌خواهید ما را بشناسید، داستان عاشورا را بخوانید، یا در جای دیگر رزمندگان ایرانی را یاران آخرالزمانی سیدالشهدا خطاب می‌کند. تم سینمای دفاع مقدس همین است؛ چه اینکه پس‌زمینه ذهنی رزمندگان ایرانی در عالم واقع هم همین بود؛ آنها احساس می‌کردند تاریخ تکرار شده و دارند نقش حسینیان را در برابر لشکر یزید بازی می‌کنند....

متن کامل را اینجا بخوانید.