مشاور رهبر معظم انقلاب اسلامی با بیان اینکه به‌صورت اولیه مشکلی در توسعه روابط ایران- مصر وجود ندارد، گفت: «مصلحت کشورهای منطقه این است که با یکدیگر تعامل داشته باشند و درمقابل دشمن مشترک یعنی صهیونیست‌ها متحد شوند.» علی‌اکبر ولایتی در مصاحبه با شبکه خبری الجزیره به موضوعات مهمی چون مناسبات ایران با عربستان، مصر و آذربایجان پرداخت و تاکید کرد ایران و عربستان به‌عنوان دو قدرت بزرگ منطقه‌ای و بین‌المللی می‌توانند معادلات منطقه و جهان را در جهتی هدایت کنند که منافع کشورهای مسلمان بیش از پیش تامین شود. مشروح این مصاحبه را می‌خوانید.

روابط ایران و منطقه خاورمیانه پس از توافق اخیر با عربستان را چگونه ارزیابی می‌کنید و این آشتی چه تاثیری بر امنیت منطقه دارد؟
درطول تاریخ اسلام هیچ گاه بین ایران و عرب‌های عربستان نزاع جدی صورت نگرفت و وجود شهرهای مقدس مکه و مدینه در حجاز، عاملی بسیار مهم درتلاش دو کشور برای حفظ امنیت این مکان‌های بسیار مقدس بود. مکان‌های مقدس اسلامی مکه و مدینه مورد احترام و رجوع مسلمانان است و ارتباط مستمر آنها با این دو شهر مقدس عامل اصلی حفظ روابط برادرانه به‌خصوص حجاز و ایرانیان -که محور اصلی و ستون استوار اسلام هستند- بوده است. زمانی از حدود کمتر از یک‌قرن پیش که انگلیسی‌ها به داخل جزیرة العرب نفوذ کردند، نفاق را بین عرب‌های حجاز و ایرانی‌ها ایجاد کردند و موجب شدند همزیستی بین حجاز و ایران با چالش مواجه شود. درحالی‌که درطول تاریخ مشترک دو کشور همان‌طور که در موارد فوق اشاره شد، همواره بین دوطرف یعنی ایران و ساکنین جزیرة العرب صلح و همزیستی وجود داشته است. بعد از انقلاب اسلامی ایران تحریکات آمریکا و انگلیس در جزیره‌العرب علیه ایران شدت یافت و روابط دو کشور با مشکلاتی روبه‌رو شد، هرچند با تلاش دوطرف به‌تدریج همکاری و تعاملات فی‌مابین درحال افزایش است و در دوره‌های مختلفی نیز این شرایط در جهت توسعه و همکاری دنبال ‌شده است. قرائن حاکی است این بهبود روابط ان‌شاءالله پایدار و مستمر خواهد بود. سفارتخانه‌ها بازگشایی شد و رفت‌وآمدها در سطوح مختلف از سر گرفته شده است. بدون‌تردید ایران و عربستان دو کشور مهم در منطقه هستند و قهر و آشتی دو کشور در کل منطقه تاثیر‌گذار خواهد بود. ضمن آنکه ایران و عربستان دو قطب تاثیرگذار در منطقه راهبردی و حساس خلیج‌فارس نیز هستند که هر کدام به‌نوبه خود در تحولات منطقه نقش چشمگیری دارند.

ارزیابی شما از استقبال کشورهای جهان از توافق ایران و عربستان چیست و چه بازتابی بر آنها خواهد داشت؟
از سوی دیگر شاهدیم که با انجام توافق میان ایران و عربستان یک موج مثبت در منطقه ایجاد شده و روابط بین کشورهای حوزه خلیج‌فارس و منطقه به‌سمت ثبات و آرامش بیشتری هدایت شده است. ایران و عربستان به‌عنوان دو قدرت بزرگ منطقه‌ای و بین‌المللی می‌توانند معادلات منطقه و جهان را در جهتی هدایت کنند که منافع کشورهای مسلمان بیش از پیش تامین شود.
در شرایطی که هم‌اکنون شاهد تحولات جدی در صحنه بین‌الملل به‌خصوص در غرب آسیا (منطقه خاورمیانه) هستیم و توازن و معادلات امروز درحال تغییر است، مصالح کشورها اقتضا می‌کند که از این فرصت در جهت رفع مشکلات استفاده و محیط جدیدی براساس منافع و مصالح کشورهای منطقه ایجاد کنیم. مصلحت کشورهای منطقه این است که با یکدیگر تعامل داشته باشیم و در مقابل دشمن مشترک یعنی صهیونیست‌ها متحد شویم.

تاثیر توافق با عربستان بر روابط با کشورهایی که ارتباط‌شان را با اسرائیل عادی کرده‌اند، چیست؟
مشی و مواضع عربستان نسبت به صهیونیست‌ها و حامیان آنها موجب‌شده فضای کشورهای همسو با ریاض نیز به تبع آن کشور تغییر کند و عملا طرح‌های سازشکارانه نظیر طرح ابراهیم تضعیف شود. یکی از علل تغییر رویکرد جمهوری اسلامی ایران نسبت به عربستان همین واقع‌بین‌تر شدن مواضع آن کشور علیه صهیونیست‌هاست، امیدواریم که این از سرگیری روابط بین دو کشور به نفع کشورهای منطقه و پایدار‌تر شدن صلح و ثبات در میان کشورهای مسلمان و کل جهان شود.

پیشرفت در روابط ترکیه و سوریه برای سوریه مهم است. به‌نظر شما این پیشرفت واقعی است؟
امیدواریم که چنین باشد و مشکلات موجود بین سوریه و ترکیه هرچه زودتر به‌نفع دو کشور و تقویت صلح و امنیت منطقه حل‌وفصل شود. مشکل اصلی بین سوریه و ترکیه ناشی از اقدامات ترکیه علیه سوریه است. ترکیه باید بداند با اشغال خاک سوریه نمی‌تواند خواسته‌ها و اهداف غیرقابل‌قبول ترکیه علیه سوریه را محقق سازد و توسعه‌طلبی یک کشور علیه کشور دیگر محقق نمی‌شود، لذا جمهوری اسلامی ایران با این اقدامات مخالفت دارد و بسیار امیدواریم که اصل حاکم بر روابط کشورهای منطقه براساس حسن‌همجواری دنبال شود.

به‌نظر می‌رسد بعد از جنگ اوکراین روابط ایران و روسیه توسعه قابل‌توجهی داشته و تهران متهم به حمایت از مسکو در جنگ شده است. تفسیر شما از این صحنه چیست و آیا رابطه با چین در سطح رابطه با روسیه است؟
بعد از انقلاب اسلامی روابط دو کشور رو به پیشرفت رفته و اکنون تبدیل به روابط استراتژیک شده است و شاهدیم که به‌صورت چشمگیری دو کشور همکاری‌های خود را توسعه داده‌اند. آنچه مسلم است به‌تدریج نوعی روابط استراتژیک سه‌جانبه میان ایران، روسیه و چین درحال شکل‌گیری است که این مهم در سیاست خارجی سه کشور بی‌سابقه است. عضویت سه کشور در پیمان شانگهای در موازنه و همبستگی‌های راهبردی بسیار تعیین‌کننده و تاثیر‌گذار شده است. مانور مشترک نظامی سه کشور به‌نوعی در دفاع از امنیت آنها دربرابر پیمان جدید اوکوس (Aukus) است. این آرایش جدید نیروهای دوطرف یعنی از یک‌سو آمریکا، انگلیس و استرالیا و در مقابل ایران، روسیه و چین تعیین‌کننده آینده موازنه دفاعی در آسیا و اقیانوسیه است.

رابطه ایران با روسیه شراکتی است یا اتحاد راهبردی؟
درحال‌حاضر ایران و روسیه به‌عنوان شرکای اقتصادی یکدیگر عمل می‌کنند و درواقع دو کشور شریک راهبردی یکدیگرند (نه متحد راهبردی) زیرا هر دو تحت تحریم آمریکا و دیگر کشورهای غربی هستند. علاوه بر این، سیاست‌های خصمانه آمریکا علیه ایران و روسیه موجب‌شده دو کشور همکاری‌های خود را در زمینه‌های مختلف سیاسی، نظامی و اقتصادی گسترش دهند. روسیه از توسعه روابط با ایران، به‌ویژه دربرابر آمریکا و غرب استقبال می‌کند، متقابلا رویکرد نگاه به شرق یکی از پایه‌های اصلی قدرت ایران برای مقابله با آمریکا و ناتو است. این رویکرد که در دولت سیزدهم باجدیت دنبال می‌‌شود، عزم روسیه را برای توسعه و تحکیم روابط با ایران تحکیم بخشیده است.

تفاوت دیدگاه‌ها با روسیه چه تاثیری بر روابط استراتژیک دارد؟
روسیه جنگ ترکیبی آمریکا و ناتو علیه ایران و تضعیف جمهوری اسلامی ایران را تهدیدی علیه امنیت و منافع ملی خود می‌داند. اگرچه ممکن است در برخی مسائل با روسیه اختلاف‌نظر داشته باشیم، ولی این اختلافات لطمه‌ای به اساس روابط دو کشور به‌عنوان دو شریک راهبردی نخواهد زد. روابط ایران و روسیه از زمان همکاری دو کشور در سوریه عمق بیشتری پیدا کرده است و از آن زمان تا امروز به‌خصوص با مشارکت در سازمان‌های مهم منطقه‌ای و بین‌المللی همچون سازمان همکاری شانگهای دامنه همکاری‌ها میان کشورهای مهم منطقه و نیز با چین در قبال آسیای غربی، قفقاز جنوبی و منطقه اورآسیا و دیگر مناطق مهم جهان روزبه‌روز گسترده‌تر و عمیق‌تر شده است. البته ما بخش مهمی از این نوع روابط دوستانه و راهبردی را مدیون تلاش‌های سردار شهید حاج قاسم سلیمانی می‌دانیم.

روابط ایران و آذربایجان دچار تنش‌هایی شده است. ارزیابی شما از آینده این روابط چیست؟
ما با ملت آذربایجان هیچ مشکلی نداریم و کاملا نسبت به یکدیگر احساس خویشاوندی داریم. کمتر دو ملتی وجود دارند که این همه مشترکات داشته باشند و امیدواریم که مسئولان آن کشور عمق روابط برادرانه و مشترکات دوطرف را درک کنند و بدانند که ایران هیچ‌گاه تحمیل تشنج در روابط دو کشور همسایه و برادر را نمی‌پذیرد.

بعد از توافق با عربستان‌سعودی، خبر توافق با مصر به گوش می‌رسد. آیا ابتکارات واقعی وجود دارند؟
از سر‌گیری روابط ایران و مصر ازنظر منطقه‌ای و سیاسی بسیار اهمیت دارد و با وجود توافق با عربستان و از سر‌گیری روابط با این کشور می‌تواند باعث شکل‌گیری نظمی نوین در منطقه و مناسبات بین المللی شود. همان‌طور که روابط ایران و عربستان به‌عنوان دو کشور قدرتمند منطقه می‌تواند در نظام بین‌الملل تاثیرات زیادی داشته باشد، روابط ایران و مصر نیز قطعا در توازن منطقه‌ای و ایجاد یک قطب جدید در خاورمیانه و جهان قابل‌توجه خواهد بود. ایران و مصر از لحاظ استراتژیکی و ژئوپلیتیکی ویژگی‌های بی‌نظیری در جهان دارند که می‌توانند با استفاده از این موقعیت‌ها در ارتقای سطح ثبات و امنیت منطقه نقش ویژه‌ای را ایفا کنند، نمونه آن کنترل بر دو تنگه استراتژیک جهان است که تعاملات دو کشور را می‌تواند در حد وسیعی افزایش دهد. همکاری و تبادل دو کشور به‌ویژه در زمینه‌های فکری و فرهنگی می‌تواند روابط جهان اسلام را تقویت کند. به‌صورت اولیه مشکلی در توسعه روابط فی‌مابین وجود ندارد و پیوند‌های ریشه‌دار و عمیق دو کشور عامل موثری در این زمینه هستند.