هومن جعفری، خبرنگار:در مبحث شبکه‌های تخصصی و موضوع‌محور، باید به چند نکته بسیار مهم توجه کرد. برخلاف شبکه‌های عمومی، که وظیفه جذب حداکثری مخاطب را دارند، شبکه‌های تخصصی مخاطبان و کارکرد و اهداف دیگری دارند. شبکه‌های عمومی وظیفه دارند در ساختن برنامه علایق همه مخاطبان را در نظر بگیرند و بکوشند تا محتوایی را پخش کنند که مورد‌پسند همه مخاطبان باشد. شبکه‌های تخصصی از این منظر راحت‌تر پیش می‌روند. آنها بالقوه مخاطبانی دارند که طرفدار موضوعات و محتوای تولید‌شده هستند. به عبارت دیگر جامعه هدف، با پای خودش به این شبکه می‌آید و جذب کردنش قاعدتا کار دشواری نیست.
شبکه مستند از این منظر، در بین شبکه‌های تخصص‌محور دیگر، امتیاز منحصربه‌فردی دارد. این شبکه رقیبی ندارد. مثلا شبکه سلامت را در نظر بگیرید. محتوای این شبکه دستورالعمل‌های پزشکی است که شما می‌توانید به راحتی در وب‌سایت‌های پزشکی در اینترنت یا حتی در شبکه‌های اجتماعی هم به چنین محتوایی دسترسی داشته باشید. شبکه مستند اما کمتر رقیب دارد. شما مستند دوبله‌شده و با‌کیفیت را کمتر پیش می‌آید که بتوانید رایگان به دست بیاورید. طبیعتا در اینترنت می‌شود مستند دانلود کرد اما نسخه رایگان و دوبله‌شده و بدون هزینه را کمتر می‌توان به دست آورد. بسیاری برای دیدن این مستندها ناچارند به شبکه نمایش خانگی روی بیاورند که برای آن هم باید اشتراک پرداخت کرد.
از سوی دیگر دسترسی شبکه مستند برای جلب رضایت مخاطبان طبیعتا بیشتر از رقباست. در مورد شبکه‌های تخصصی دیگر، مدت‌هاست که منابع خبری دیگری برای جلب رضایت و نظر مخاطبان بالقوه وجود دارد. مثلا اخبار پزشکی دهه‌هاست که در رسانه‌های عمومی و تخصصی منتشر می‌شود اما در مورد مستند، چنین موضوعی نیست. اخبار مربوط به فیلم‌های مستند در رسانه‌های مربوط به سینما و تلویزیون هم کمتر منتشر می‌شوند. به این ترتیب شبکه مستند این فرصت را دارد که معتبرترین رسانه در زمینه موضوعی خود باشد.
شبکه مستند نیازی به رقابت با شبکه‌های ماهواره‌ای ندارد. برخلاف شبکه‌های دیگر که خودشان را می‌کشند تا با ماهواره‌ها و برنامه‌های شبکه‌های فارسی‌زبان رقابت کنند، شبکه مستند در لیگی توپ می‌زند که مشابه زیادی ندارد. شبکه‌ای با محوریت برنامه‌های مستند و تلاش برای افزایش آگاهی مخاطبان.
از سوی دیگر هر مخاطبی سراغ مستند نمی‌رود. مستند مقوله‌ای است که مخاطبان فرهیخته خود را دارد. مستند به‌ندرت مخاطب عامه دارد. داشتن مخاطب نخبه و خاص آرزوی هر رسانه‌ای است، حتی رسانه‌های عامه‌پسند. فقط باید تجربه کار در رسانه را داشته باشی تا درک کنی داشتن مخاطب فرهیخته چه لذتی دارد و از همه مهم‌تر اینکه چقدر راضی نگه داشتنش دشوار است. تلاش برای راضی نگه داشتن مخاطبان شبکه مستند دشوارتر از تلاش برای مخاطبان شبکه‌های دیگر است. چرا؟ چون نمونه جایگزین وجود ندارد. شما مخاطب هر شبکه‌ای باشی، اگر از محتوای آن شبکه خوشت نیاید می‌توانی در شبکه‌های دیگر جایگزینی پیدا کنی. شبکه مستند اینطوری نیست.
از سوی دیگر شبکه مستند فرصت بسیار مناسبی برای تربیت و تولید نیروی بومی و مستندهای ایرانی دارد. ما مستندسازان خوبی داریم اما رسانه نداشتند. حالا این فرصت هست تا بتوانیم در شبکه مستند کمک کنیم تا نسلی از مستندسازان جوان، درست آموزش ببینند و کار بسازند و قدر ببینند.
شبکه مستند بسیار ارزش دارد اگر قدرش را بدانند و برایش درست شرح وظیفه بگذارند. امید که این شبکه بتواند هم سلیقه مخاطب را بالا ببرد و هم به مستندسازان ایرانی کمک کند تا پیش بروند.