از گتوند تا چمشیر

کمیل سوهانی، پژوهشگر اندیشه:

*در اولین جلسات مناظره و گفت‌وگو در باب سدسازی همواره تحقیرِ بی‌سوادی و متهم به حرف غیرعلمی زدن از طرف فن‌سالاران بخش ثابتی از این گفت‌وگوها بود، اما با ادامه این گفت‌وگوها کم‌کم این ادبیات که آب مساله‌ای صرفا فنی‌مهندسی است از میان خود فن‌سالاران نیز رخت بربست و آب به‌عنوان مساله‌ای فرهنگی اجتماعی مورد گفت‌وگو واقع شد.

*بدین ترتیب مساله‌ای که همیشه در دایره محدود تکنوکرات‌ها مورد بررسی و تصمیم‌گیری قرار می‌گرفت از این دایره خارج شد و توسط جامعه مورد پرسش قرار گرفت. در سال 1396 و در جریان رای اعتماد به کابینه دولت دوازدهم برای اولین بار در تاریخ‌ مجلس، وزارتخانه‌ای که حوزه فعالیتش بسیار تخصصی محسوب شده و نمایندگان به خاطر این وجه تخصصی روی آن حساسیتی نداشتند دچار چالش شده و حبیب‌الله بی‌طرف به‌عنوان تنها نماینده مردودی کابینه از مجلس رای اعتماد نگرفت.

*آنچه در قضیه پتروشیمی میانکاله به ثمر نشست نتیجه سال‌ها تلاش فعالان اجتماعی برای ایجاد آگاهی عمومی بود. برای مدت زمان بسیار طولانی افتتاح یک پروژه صنعتی در هرکجای کشور با حماسه‌سرایی مسئولان و هلهله و شادی و قربانی دادن مردم محلی همراه بود اما توقف ساخت پتروشیمی میانکاله با فشار مردمی آن هم در میان حمایت همه‌جانبه مسئولان سیاسی نشان از اجتماعی شدن پروژه‌های صنعتی داشت.

*چگونگی افتتاح سد چمشیر نمونه‌ای دیگر از این آگاهی بسط‌یابنده بود. سد چمشیر که بسیاری آن را در زمینه ابعاد تخریب محیط‌زیست با گـتوند مقایسه می‌کردند پس از کش و قوس‌های فراوان در سال 1401 بالاخره آبگیری شد. اما مقایسه چگونگی آبگیری این بزرگ‌ترین سد بتن غلتکی خاورمیانه با مراسم افتتاح سد گتوند بسیار قابل تأمل بود.

*افتتاح سد گتوند با حضور رئیس‌جمهور و اعضای کابینه و مقامات لشکری، کشوری، محلی و رسانه‌های متعدد و حماسه‌سرایی‌های بی‌پایان انجام شد و آبگیری سد چمشیر همزمان با مخالفت معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان محیط‌زیست و کمیسیون اصل90 و فراکسیون محیط‌زیست مجلس به‌صورت شتابزده، بی‌سروصدا، پنهانی و چراغ خاموش.

*اکنون مشابه این مسیر طی‌شده و این اتفاقات امیدآفرین این روزها در گفت‌وگوهای اقتصادی کشور در حال وقوع است. اقتصاد به‌عنوان عرصه‌ای ذاتا اجتماعی که پایه‌گذاران آن فلاسفه و اهل علوم اجتماعی بوده‌اند برای سال‌های متمادی در کشور ما در دست دایره محدودی از کارشناسان عموما علاقه‌مند به فرمول‌های متقن و بی‌چون و چرای ریاضیات و بی‌خبر از پیچیدگی‌های مسائل فرهنگی اجتماعی بوده است.

*وادار کردن این افراد به گفت‌وگو درمورد عملکردشان هرچند در ابتدا با مقاومت و اتهام‌زنی درمورد بی‌سوادی و غیرعلمی و غیرکارشناسی بودن همراه خواهد بود اما با صبر و حوصله و مقاومت این موضوع از دایره محدود ایشان خارج و اجتماعی خواهد شد. با آزاد شدن اقتصاد از بند این کارشناسان و اجتماعی شدن آن، ساده‌اندیشی و ساده‌سازی از این مساله فرهنگی دور شده و فضا برای مواجهه با واقعیت فراهم می‌شود. 

متن کامل را اینجا بخوانید.