اصلاحات اردوغان جدید؛ شرقی‌تر

*دوران اردوغان حداقل 5 سال دیگر ادامه پیدا خواهد کرد. این را نتایج دور دوم انتخابات روز یکشنبه ترکیه که در آن رجب طیب اردوغان پیروز شد، نشان می‌دهد. او در این انتخابات با 2 میلیون رای بیشتر 52.1 درصد آرا و رقیبش «کمال قلیچداراوغلو»، 47.8 درصد آرا را کسب کرد.

*در این انتخابات اردوغان برای «شکست» همه‌چیز داشت؛ اوضاع اقتصادی آشفته، کاهش قیمت لیر، تورم افسارگسیخته و زلزله‌ای با 50 هزار نفر کشته. 

*اردوغان با رخ‌نمایی قدرت شرق، نزدیکی به قدرت‌های آن را آغاز کرد. با خیزش ایران، همراهی با تهران را آغاز کرد هرچند در پرونده‌های متعددی با آن به اختلاف خورد. با حضور روسیه در مرزهای جنوبی ترکیه در سوریه، آنکارا متوجه شد باید روی قدرت مسکو بیشتر حساب کند. رویکرد اقتصادی ترکیه و رشد عظیم ابعاد اقتصاد چین، اردوغان را به پکن نیز نزدیک‌تر ساخت. با توجه به روند تضعیف غرب، تقویت قدرت چین و رشد نوظهورها، اردوغان در دوره دوم خود که برهه‌ای خاص در تغییر مناسبات جهانی نیست با افزایش اهمیت شرق و جهان غیرغربی بیشتر به سمت آنها خواهد چرخید. 

*با افزایش قدرت اقتصادی ترکیه و حضور تجار آن در منطقه، فعالیت ترکیه با قلیچداراوغلو نیز بدون ایران امکان‌پذیر نبود. رویگردانی او از همکاری با تهران می‌توانست به بروز نابسامانی در فعالیت‌های تجاری آنکارا در منطقه بینجامد و همزمان از سود همکاری‌های اقتصادی دو کشور نیز بکاهد.

*ترکیه بدون اردوغان مجبور به نگاه به شرق است و با او بیشتر چشمانش به سمت شرق خواهد بود. با حضور هر شخصی در رأس هرم سیاسی ترکیه چه در نظام ریاستی‌شده فعلی و چه با بازگشت نظام پارلمانی پیشین، همزمان با افزایش نقش جهان غیرغربی در جهان حاکم ترکیه نیز مجبور به توجه بیشتر به این جهان خواهد بود.

* اردوغان با اتخاذ سیاست خارجی غیرمتعهد و قاطعانه سعی در اعمال قدرت ترکیه در منطقه و فراتر از آن داشته است تا آنکارا در این جهان چندقطبی یک هژمون منطقه‌ای باشد. اعتقاد اردوغان به جهان چندقطبی به این معنی است که او کاملا نظم تحت رهبری غرب را به رسمیت نمی‌شناسد. اردوغان تلاش کرده است تا سیاست خارجی مستقل‌تری را دنبال کند؛ سیاستی که آنکارا را از وابستگی به واشنگتن دور می‌کند. ب

*سوریه مهم‌ترین پرونده‌ای است که اردوغان با آن دست‌وپنجه نرم خواهد کرد. از سوریه به عنوان «میراث شخصی» اردوغان یاد می‌شود چرا که او در میانه بحران سوریه، فرمان سیاست خارجی آنکارا را از سیاست «تنش صفر» با همسایگان به تنش حداکثری ارتقا داد و این مسیر را به شکلی ادامه داده است. 

* غرب از هر فرصتی برای درهم کوبیدن اردوغان چشم‌پوشی نخواهد کرد اما برای تنش‌آفرینی هم پیش‌قدم نمی‌شود. نمونه آن پیام تبریک جو بایدن به اردوغان بود. 

*با اعلام پیروزی اردوغان، این تنها خیابان‌های استانبول نبودند که غرق در شادمانی شدند. همزمان شهرهای زیادی در شبه‌جزیره بالکان در جنوب اروپا و حتی لبنان و فلسطین شاهد پایکوبی بودند. اگر در خیابان‌های ترکیه درکنار شادمانی‌ها چشمانی نیز گریان بودند، در اغلب مناطق خارج از ترکیه، شادمانی بدون حضور چشمان گریان وجود داشت.

*دلیل محبوبیت اردوغان در میان برخی ملت‌های مسلمان، نسبتی است که وی با آنها یافته است. مناطق مسلمان‌نشین بالکان مانند بوسنی، کوزوو و مقدونیه شمالی هویت اسلامی خود را که هویت اصلی‌شان است، مدیون امپراتوری ترک و مسلمان عثمانی می‌دانند.

*اردوغان در یک کشور لائیک با اسلام‌گرایی موفق شد دولت را در دست بگیرد. هرچند حزب عدالت و توسعه در عملکرد سیاسی بیشتر سکولار است، اما عقایدی اسلامی دارد و قوانین ضداسلامی مانند ممنوعیت حجاب در ادارات دولتی و دانشگاه‌ها را رفع کرده است. این اقدامات باعث شده برداشت از ترکیه بار دیگر سویه‌ای اسلامی یابد و از طریق این خط، آنکارا مجددا به مسلمانان سرزمین‌های عثمانی سابق متصل شود.

*پیروزی اردوغان، در حداقلی‌ترین حالت این مزیت را برای ایران دارد که ساختارهای موجود حفظ خواهند شد و دوطرف نیاز چندانی برای اثبات خود به دیگری ندارند. علاوه‌بر این با تثبیت حکومت اسد در سوریه و حل یک پرونده مناقشه‌برانگیز، احتمالا روابط دو کشور بهتر از قبل خواهد شد.

متن کامل را اینجا بخوانید.