مائده شیرپور، خبرنگار:روز گذشته مصاحبه‌ای از حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان منتشر شد که به روند رو به بهبود روابط ایران و مصر اشاره داشت. به همین بهانه با ابوالفضل ظهره‌وند، کارشناس مسائل بین‌الملل همکلام شدیم تا به تصویر روشن‌تری از آینده و ابعاد این روابط برسیم. 

روز گذشته خبری مبنی‌بر مذاکره مستقیم با مصر برای بهبود روابط دوجانبه با این کشور توسط وزیر خارجه بیان شد؛ توسعه روابط ایران و مصر از چه جهاتی می‌تواند حائز اهمیت باشد؟
مصر یک کشور بسیار مهم و کلیدی در جهان عرب و به‌ویژه در قاره آفریقاست. مصر درطول تاریخ کشور اثرگذاری در روابط بین‌الملل بوده و روابط تاریخی با ایران داشته که بعد از انقلاب به دلایلی رابطه کاملا قطع شد. البته بیشتر هم طرف مصری بود که تمایل چندانی به گفت‌و‌گو و همکاری با ایران نداشت و الان طی تغییراتی که پیش آمده یخ روابط با مصر درحال ذوب شدن است. 

چه تغییر و تحولاتی باعث شده مصر تغییر جهت دهد؟ 
تغییراتی که در روابط ایران با عربستان و اتحادیه عرب رخ داده مصری‌ها را هم متمایل کرده تا از این فرصت استفاده ببرند که روابط با جمهوری اسلامی را کمی بهبود ببخشند و به‌نظر من فرصت خوبی است، یعنی مصر به‌عنوان کشوری آفریقایی که جمعیتی زیاد و فرهنگ خوبی دارد و ایران هم در آنجا تاثیرگذار بوده و فاطمیون زمانی ۲۰۰ سال در آن حکومت کردند و بخشی از جامعه‌شان شافعی هستند یا گرایش به تشیع دارند باعث ایجاد روابط مثبت می‌شود و ما اگر بتوانیم روابط‌مان را خوب تنظیم کنیم در سطح جهان عرب موقعیت بهتری خواهیم داشت و اکنون ظرفیت خوبی ایجاد شده است. 

حاکمیت نظامی مصر می‌تواند با جمهوری اسلامی روابط امنیتی و اقتصادی مهمی تعریف کند؟ اصلا این روابط ممکن است؟
واقعیت این است که فرآیند رابطه با مصر طولانی است و همین‌طور اتفاق نمی‌افتد. ما در ۴۰ سال قبل بیشتر دفتر حافظ منافع داشتیم و روابط با قاهره سطح بسیار پایینی داشته و هنوز هم البته اتفاق خاصی رخ نداده است ولی فرصت تغییر ایجاد شده است. به‌هرحال مصری‌ها بیشتر برای روابط با ایران نگرانند که شرایط داخلی‌شان متاثر از تفکر انقلابی شود و همین حاکمیت فعلی‌شان را که شیوه حکمرانی نظامی و توتالیتر دارد نگران کرده که جامعه مصری از موقعیت ایران و از تفکر و فرهنگ انقلابی ایران متاثر شود و برایشان دردسر ایجاد کند و بیشتر نگران مسائل داخلی خودشان هستند؛ اما آهسته برای رابطه پا پیش گذاشته‌اند. 

یعنی با وجود این پیشینه در روابط دو کشور، می‌توان امیدوار بود تهران و قاهره دست به عصا و محتاطانه همکاری‌های امنیتی داشته باشند؟ خصوصا که مصر و اسرائیل درحال‌حاضر روابط حسنه‌ای دارند. 
کار برای همکاری‌های امنیتی مسیری طولانی‌ دارد، چون مصر روابط ویژه‌ای با اسرائیل داشته، مصر همیشه پرچمدار آغاز روابط با رژیم‌صهیونیستی خصوصا در زمان سادات بوده و کماکان این روابط پنهان و آشکار را دارد. من فکر می‌کنم باید مسیر مشخصی را در ارتباط با مصر تعیین کنیم و از آن مسیر پیش برویم، مثلا همکاری‌هایی در حوزه اقتصاد و تجارت، حتی تلاش برای همکاری‌های فرهنگی هم الان زود است اما رفتن توریست اگر امکانش باشد خوب است اما رابطه با مصر در حوزه‌های تجارت و اقتصاد و فنی و مهندسی از ظرفیت‌های خوبی برخوردار است و می‌شود روی آن تمرکز کرد اما باید بدانیم در همه حوزه‌ها و همه‌جانبه نمی‌شود با مصر وارد همکاری و تعامل شد. 

اینکه اوضاع سرزمین‌های اشغالی به‌هم ریخته و نتانیاهو تحت فشارهای داخلی رژیم‌صهیونیستی است و ایران و عربستان فصل جدید همکاری را آغاز کردند، چقدر در این ارتباط موثر خواهد بود؟
اینها همه مهم است اما چرخش عربستان به سوی ایران که یا تاکتیکی بوده یا راهبردی در مجموع باعث شده یخ روابط ما و مصر یک مقداری ذوب شود و البته نقش ضعیف آمریکا در تامین امنیت منطقه‌ای باعث شده کشورها خودشان از حالت نیابتی خارج می‌شوند و مستقل کار می‌کنند و به نظر من مصر هم پشت سر اینها دارد کار می‌کند. البته بهبود روابط عربستان با سوریه و عراق خودش تاثیرگذار است و هرچقدر متحدان ما روابط‌شان با عربستان گرم‌تر شود روابط ما با مصر هم گرم‌تر می‌شود و به‌عنوان کاتالیزور عمل می‌کنند اما باید خیلی حساب‌شده و دقیق این توسعه روابط پیش رود، چون مصر با باقی کشورهای عربی فرق دارد. 

این بهبود روابط می‌تواند بر قدرت مانور و ظرفیت‌های محور مقاومت هم تاثیرگذار باشد؟
خیر، مصر با ادبیات مقاومت نسبتی ندارد و شرایط داخلی و سیاسی و امنیتی‌اش آسیب‌پذیر است ولی روابط خوبی با روسیه دارد و این روابط در ارتباط با ما هم تاثیر داشته و ما بیشتر باواسطه با مصر ارتباط داریم. همان‌طور که این کشور متهم می‌شود که برای روسیه سلاح تولید می‌کند و این حکایت از رویکرد جدید و تغییراتی در راهبرد امنیتی مصر دارد. اما باید حواس‌مان باشد که اگر مصر آهسته حرکت می‌کند ما باید تحمل و تامل داشته باشیم با شتاب پیش نرویم و زمینه مشخصی را برای همکاری‌ها مشخص کنیم که بشود در سایه آن همکاری در حوزه‌های دیگر هم به‌مرور گسترش پیدا کند، لذا روابط مقاومت با مصر خیلی متفاوت است. هرچند مصر در رهگذر روابطش با اسرائیل تلاش کرده بین حماس و رژیم‌اشغالی در حمله به غزه  آتش‌بس برقرار کند به‌نوعی بینابین حرکت کرده اما نمی‌شود به بهبود روابط مصر همکاری مقاومت حداقل فعلا فکر کرد. 

فکر می‌کنید باتوجه به چهارچوب‌هایی که دستگاه دیپلماسی کشورمان در مسیر توسعه روابط دوجانبه با مصر تدوین کرده است، چه موانعی می‌تواند این روند رو به توسعه را با کندی روبه‌رو کند؟
الان در شرایط‌ گذار هستیم و تغییراتی دارد رخ می‌دهد که مصر و عربستان را به این فکر انداخته که نوع روابط را در تحولات منطقه‌ای تغییر بدهند، چون اگر این‌طور نباشد بازنده هستند، لذا در تغییرات جدید که احتمال دارد شکل بگیرد می‌خواهند موثر باشند و کشور حذف‌شده‌ای نباشند. بهبود روابط ما با عربستان و قبل از آن نوع روابط‌مان با روسیه و چین، مصر را تحریک کرده که توسعه روابط با ما داشته باشد ولی اینها هنوز نظاره می‌کنند و نوع روابط هنوز قطعی نشده این تغییر نگاه به‌جز نوع تعامل ما به بسیاری از اتفاقات منطقه‌ای ارتباط دارد، مثلا در انتخابات ترکیه اگر دوباره اردوغان رای بیاورد، روابط مصر با ما گرم‌تر می‌شود اما اگر اردوغان ببازد و طرف کمال‌اوغلو سر کار ‌آید، یعنی همگرایی علیه جریان اسلام‌ستیز تقویت می‌شود و مصر هم ترمز روابط با ایران را می‌کشد یا اگر روسیه در اوکراین شکست بخورد و متوقف شود، مصر خودش را از ما دور نگه می‌دارد اما پیروزی روسیه در اوکراین موجب خواهد شد که مصری‌ها روابط خودشان با ما را سرعت بدهند.