ندا اظهری، مترجم:رباتیک و هوش‌مصنوعی جزء فناوری‌های پیشرفته‌ای هستند که به‌سرعت درحال گسترش و توسعه هستند و از پتانسیلی بی‌پایان برای آینده بشریت برخوردارند. پیشرفت در زمینه رباتیک و هوش‌مصنوعی ساخت ماشین‌هایی را امکان‌پذیر کرده است که می‌توانند از ساده‌ترین تا پیچیده‌ترین کارهای زندگی روزمره ما را با سرعت و دقت بسیار بالایی انجام دهند. پژوهش در این حوزه‌ها و کاربرد آنها در 20 سال گذشته با رشد روزافزونی مواجه شده و به‌دنبال آن، نگرانی‌هایی هم نسبت به جایگزینی نیروی کار انسانی با ربات‌های هوش‌مصنوعی در دنیا مطرح شده که همین چند هفته پیش واکنش‌های گسترده‌ای را در میان محققان جهان نسبت به توقف پژوهش‌های هوش‌مصنوعی مطرح شد. درمقابل بسیاری از واکنش‌هایی که نسبت به این امر مطرح شده، برخی نیز معتقدند ربات‌ها و هوش‌مصنوعی به‌نوعی مکمل انسان‌ها هستند و به آنها در کامل‌تر کردن سریع‌تر و دقیق‌تر کارها کمک می‌کنند. در‌حال‌حاضر نیز بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی و نرم‌افزارهایی چون Alexa، سیری، دستیار هوشمند گوگل و... با این فناوری عجین شده‌اند. همین تعامل میان فناوری‌های رباتیک و هوش‌مصنوعی و انسان باعث رونق بازار این بخش در دنیای امروز شده است، به‌طوری‌که گمانه‌زنی‌ها حکایت از آن دارد که صنعت رباتیک در سال‌های پیش‌رو به‌طور چشمگیری رشد خواهد کرد. به‌طوری‌که انتظار می‌رود این رشد تا سال 2030 به چیزی بالغ بر 260 میلیارد دلار برسد. بخش اعظمی از این افزایش به بخش ربات‌های خدماتی مربوط می‌شود که در امر تمیز کردن، توزیع و حمل کالا و بار تخصص دارند. 

بازار جهانی 184 میلیاردی ربات‌های هوش‌مصنوعی 
ربات‌های هوش‌مصنوعی، ربات‌های ادغام شده با فناوری هوش‌مصنوعی هستند که آنها را قادر می‌سازد کارهایی را که انسان‌ها انجام می‌دهند، به‌طور هوشمند و خودکار انجام دهند. قدرت تصمیم‌گیری و حل‌مساله ربات‌های هوش‌مصنوعی بسیار سریع‌تر از انسان بوده و می‌توانند داده‌های متعددی را دقیق‌تر از انسان مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند. به گزارش nextmsc، اندازه بازار ربات‌های هوش‌مصنوعی در سال 2021 به چیزی حدود 96 میلیارد دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود که این رقم تا 2030 به 185 میلیارد دلار برسد که در‌مجموع، بین سال‌های 2022 تا 2030 با رشد 33 درصدی روبه‌رو خواهد شد. ادغام اینترنت اشیاء با ربات‌های هوش‌مصنوعی به بهبود ارتباط و تعامل بهتر با محیط و انسان‌ها کمک می‌کند. 

رشد درآمد جهانی هوش‌مصنوعی؛ 41 درصد
با توجه به گسترش استفاده از فناوری‌های هوش‌مصنوعی در دنیا، به‌مراتب درآمد جهانی حاصل از این فناوری نیز افزایش می‌یابد. طبق آمارهای به‌دست آمده، رقم درآمد جهانی هوش‌مصنوعی در سال 2018 حدود 10 میلیارد دلار گزارش شد و این میزان در 2019 به 15 میلیارد دلار رسید و این روند رو به رشد در سال‌های بعد با رشد مضاعفی روبه‌رو شد به‌طوری‌که از 23 میلیارد دلار در سال 2020 به 35 میلیارد دلار در 2021 و 51 میلیارد دلار در سال گذشته رسید. برآوردها حکایت از آن دارد که درآمد بازار جهانی این فناوری تا پایان 2023 با 20 میلیارد دلار افزایش به رقمی بالغ بر 71 میلیارد دلار خواهد رسید. انتظار می‌رود این رقم تا دو سال آینده یعنی 2025 به 126 میلیارد دلار افزایش یابد. محققان میانگین رشد درآمد سالانه جهانی هوش‌مصنوعی را بیش از 41 درصد اعلام کرده‌اند. 

ربات‌ها 97 میلیون شغل به ارمغان می‌آورند 

آمارها نشان می‌دهد سیستم‌های اتوماسیون و خودکار شدن صنایع منجر به رشد اقتصادی بالاتر می‌شود. همان‌طور‌که فناوری به‌مرور زمان پیچیده‌تر می‌شود، میزان خودکار شدن سیستم‌ها نیز بالا می‌رود. البته این فرآیند بسیاری از مشاغل را با خطر نابودی مواجه کرده و از سوی دیگر، فرصت‌های شغلی بیشتری ایجاد می‌کند. پیش‌بینی‌ها حکایت از آن دارد که از 2020 تا 2025 چیزی حدود 85 میلیون شغل با نیروی انسانی با ماشین‌آلات رباتیک جایگزین شوند، این در‌حالی است که 97 میلیون شغل نیز ایجاد خواهند شد که تنها 12 میلیون شغل در کشورهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) ظهور می‌کنند. در این میان، آمارها نشان می‌دهد سهم مشاغلی که در سطح جهانی اضافی هستند در سال 2018 حدود 15.6 درصد و در سال 2025 و با توسعه اتوماسیون به 9 درصد خواهد رسید. همچنین سهم مشاغل ایجاد‌شده توسط سیستم‌های اتوماسیون در دنیا در سال 2018 حدود 7.8 درصد و در سال 2025 حدود 13.5 درصد گزارش شده است. 

کاربردهای پزشکی در صدر استفاده از ربات‌های خدماتی
طبق آمار به‌دست‌آمده، کاربردهای پزشکی حرف اول را در بازار ربات‌های خدماتی دنیا می‌زند. برخلاف ربات‌های صنعتی حوزه خودرو و الکترونیک که بازار آنها در سال‌های کرونایی با افول مواجه شد، در بخش کاربردهای خدماتی پزشکی با پیشرفت خوبی روبه‌رو بوده‌ایم به‌طوری که رقم بازار ربات‌هایی با کاربردهای پزشکی در سال 2018 به 4 میلیارد و 162 میلیون دلار رسید و این روند در سال‌های بعدی هم با همه‌گیری شدن ویروس کرونا ادامه یافت به‌طوری‌که این رقم در سال 2019 حدود 6 میلیارد دلار، در 2020 بیش از 7 میلیارد و 500 میلیون دلار، در سال 2021 هم حدود 9 میلیارد دلار و درنهایت در سال 2022 به رقمی بالغ بر 10 میلیارد و 100 میلیون دلار رسید. بعد از کاربردهای پزشکی، ربات‌هایی با وظایف خانگی (ربات‌های شخصی) بیشترین بازار ربات‌های خدماتی را به خود اختصاص داده‌اند. 

دوسوم بازار ربات‌های خدمات تجاری در دست لجستیکی‌ها و پزشکی‌ها
ربات‌های پزشکی بزرگ‌ترین بخش بازار خدماتی را به خود اختصاص می‌دهند که طبق برآوردها، سهم بازار این بخش تا سال 2022 با دو درصد افزایش از 46 درصد در سال 2018 به 48 درصد در 2022 رسید. صنعت لجستیک هم در سال 2022 با رشد بیش از 3 میلیارد دلاری روبه‌رو شد و سهم آن از 12 درصد در 2018 به 22 درصد در 2022 رسید. به‌رغم افزایش حدود 19 میلیارد دلاری بازار، سهم بازار ربات‌های کشاورزی رو به کاهش است به‌طوری که از 14 درصد در 2018 به 8 درصد در سال گذشته رسید. کل بازار ربات‌های خدمات تجاری در 2018 حدود 9 میلیارد و 100 میلیون دلار گزارش شد که این مقدار در سال 2022 به حدود 20 میلیارد و 900 میلیون دلار افزایش داشته است. 

رشد سالانه 12 درصدی استفاده از ربات‌ها در صنایع
استفاده از ربات‌ها و هوش‌مصنوعی در بخش تولیدی از سال 1954 تاکنون با پیشرفت گسترده‌ای همراه بوده است، به‌طوری‌که در‌حال‌‌حاضر هسته اصلی صنایع و کارخانه‌های هوشمند را همین فناوری‌ها تشکیل داده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال 2016 تیم‌های متشکل از انسان و ربات که با یکدیگر همکاری می‌کردند، با 85 درصد بهره‌وری بالاتر نسبت به تیم‌های تک‌منظوره انسانی یا رباتیک همراه بوده‌اند. این روند نشان می‌دهد در سال 2016 تعداد تاسیسات رباتیک و هوش‌مصنوعی در دنیا 304 هزار بوده و با رشد قابل توجهی، این تعداد در سال 2017 به 400 هزار رسید. اما نوساناتی که طی سال‌های همه‌گیری کرونا شاهد آن بودیم، تعداد تاسیسات ربات‌ها و هوش‌مصنوعی در سال 2021 به حدود 517 هزار رسید. طبق این نمودار، میانگین رشد سالانه این تاسیسات در صنعت بیش از 12 درصد برآورد شده است. 

کره‌جنوبی به ازای هر 10 هزار کارمند 1000 ربات دارد

سنجش تراکم میزان ربات‌ها در بخش تولیدات صنعتی یکی از معیارهای تعیین برترین کشورها در این حوزه از فناوری به‌شمار می‌رود. طبق این آمارها، کره‌جنوبی به ازای هر 10 هزار کارمند، 1000 ربات فعال در بخش تولید در اختیار دارد و به این ترتیب پرتراکم‌ترین میزان ربات‌های فعال در بخش تولید را در دنیا به خود اختصاص داده است. بعد از کره‌جنوبی، سنگاپور با 670 ربات به ازای هر 10 هزار کارمند رتبه دوم را داراست. ژاپن با 399، آلمان با 397 و چین هم با 322 ربات به ازای هر 10 هزار در رده‌های سوم تا پنجم قرار گرفته‌اند. سوئد، هنگ‌کنگ، چین‌تایپه، آمریکا، اسلوونی، سوئیس، دانمارک، هلند، ایتالیا، بلژیک و لوکزامبورگ، اتریش، اسپانیا، فرانسه و فنلاند نیز در رده‌های بعدی قرار دارند. طبق بررسی‌های صورت گرفته، میانگین تراکم جهانی تعداد ربات‌ها به ازای هر 10 هزار کارمند حدود 141 ربات است. 

بازار ربات‌های صنعتی روی انگشت خودروسازان می‌چرخد

در بررسی وضعیت صنایع مختلف از نظر در اختیار گرفتن بازار ربات‌های صنعتی، دو صنعت پرکاربرد خودرو و الکترونیک بین سال‌های 2018 تا 2022 بیشترین میزان بازار ربات‌های صنعتی را به خود اختصاص داده‌اند. صنعت خودرو در سال 2018 بازار 4 میلیارد و 755 میلیون دلاری را از آن خود کرده بود که این رقم در سال 2022 به 3 میلیارد و 545 میلیون دلار رسید. بعد از خودرو، صنعت الکترونیک در رده دوم قرار گرفته است. رقم این بازار در سال 2018 حدود 4 میلیارد و 684 میلیون دلار و در سال 2022 به 3 میلیارد و 472 میلیون دلار رسید. آمارها حکایت از کاهش بازار این دو صنعت همزمان با همه‌گیری کرونا در دنیا دارد. 

سلطه 50 درصدی بازار خودرو و الکترونیک در معرض خطر

به‌رغم اینکه صنایع خودروسازی و الکترونیک بیش از نیمی از بازار ربات‌های صنعتی را به خود اختصاص داده‌اند، اما در مقایسه‌ای که محققان در بازار این دو صنعت بین دو سال 2018 و 2022 انجام داده‌اند، نشان می‌دهد که این دو صنعت در معرض خطر هستند و صنایع دیگر درحال پیشی گرفتن از آنها هستند. در این آمار، ربات‌های صنعتی در سال 2018 درمجموع 17 میلیارد و 500 میلیون دلار را شامل می‌شدند که 27 درصد از این ربات‌ها صنایع خودروسازی، 27 درصد دیگر در اختیار صنایع الکتریکی و الکترونیک، 11 درصد در اختیار صنایع فلزی و ماشین‌آلات، 5 درصد در اختیار صنایع فرآورده‌های پلاستیکی و شیمیایی، 3 درصد در اختیار نوشیدنی‌ها و موادغذایی و 28 درصد باقیمانده هم در اختیار سایر صنایع بوده است. در مقابل، رقم بازار کل ربات‌های صنعتی در سال 2022 به 15 میلیارد و 100 میلیون دلار رسید که با توجه به کاهش رقم بازار، سهم صنایع اصلی نیز کاهش یافته‌اند به‌طوری که سهم صنایع خودروسازی از 27 در سال 2018 به 24 درصد در 2022 و سهم صنایع الکترونیک از 27 درصد در 2018 به 23 درصد در سال 2022 کاهش یافته است. این درحالی است که سهم صنایع ماشین‌آلات و فلزات، فرآورده‌های پلاستیک و شیمیایی و سهم سایر صنایع افزایش داشته است. 

سهم 82 درصدی ربات‌های خانگی  در حوزه خدمات فردی 

ربات‌های خدمات فردی معمولا وظایفی چون تمیز کردن و جارو کشیدن محیط را انجام می‌دهند و حتی ربات‌های سرگرم‌کننده هم جزء ربات‌های خدمات فردی قرار می‌گیرند که شامل اسباب بازی‌ها و پهپادهای عکاس می‌شوند. این ربات‌ها به‌طور گسترده‌ای راه خود را به داخل منازل باز کرده‌اند. رقم بازار ربات‌های خدمات فردی در سال 2018 حدود 4 میلیارد و 600 میلیون دلار و در سال 2022 رقمی بالغ بر9 میلیارد و 100 میلیون دلار را شامل شده است. در این میان، ربات‌های خانگی و فردی در سال 2018 حدود 76 درصد و ربات‌های سرگرمی 24 درصد از این بازار را تشکیل داده‌اند. این سهم در سال 2022 برای ربات‌های خانگی 82 درصد و برای ربات‌های سرگرمی 18 درصد اعلام شده است.