میثم اکبری-علی بیگ زاده، خبرنگار:در ایران دو چیز پرسپولیس و استقلال معروف است. اول بزرگی و برند این دو تیم پرطرفدار و دوم بی‌پولی همیشگی! در همه جای دنیا فاکتور اول عملا تضمین موفقیت‌های بزرگ اقتصادی و خودکفایی هر مجموعه‌ای خواهد بود. در ایران اما عدم پرداخت حق پخش تلویزیونی و یک‌سری قوانین دست‌وپا گیر در کنار چاشنی تصمیم و سیاستگذاری‌های غلط سرخابی‌ها را به مرز ورشکستگی رسانده است. آنها برای تامین منابع مالی مورد نیاز خود که هوادار را راضی کند و شرایط موفقیت و نتیجه‌گیری باشگاه‌ را فراهم کند، مجبور به قرض گرفتن وام از بانک‌ها در کنار قرارداد اسپانسرینگ و بلیت‌فروشی هستند. فرقی ندارد چه فردی روی صندلی مدیریتی این دو باشگاه نشسته است. همه محکوم خواهند بود به آینده‌فروشی! سیستم پیچیده و دردناکی که گزارش امروز «فرهیختگان»، به جزئیات دریافت وام‌های بانکی دو باشگاه پرسپولیس و استقلال از بانک شهر و یکی دو بانک دیگر اختصاص دارد. 
قبل از اینکه با این اعداد و واقعیت‌ها روبه‌رو شوید، باید توجه داشته باشید که اگر صداوسیما حاضر نشود از محل درآمد چندهزارمیلیاردی خود از پخش مسابقات فوتبال و تولید برنامه‌های ورزشی مربوط به فوتبال ایران، سهم فوتبال را پرداخت کند، اوضاع در آینده با این تورم شدید اقتصادی و افزایش هزینه‌ها برای تیم‌های محبوب شما هواداران فوتبال ایران از این هم بدتر خواهد شد. 
از اینجا به بعد با ادامه این روند شما به‌عنوان هوادار به‌خاطر مشکلات اقتصادی باشگاه، هیچ‌وقت رنگ آرامش را در تیم‌های خود نخواهید دید. باور نمی‌کنید؟ جزئیات این گزارش و جدول منتشرشده را با دقت مطالعه کنید. 
باشگاهی که هزینه‌هایش بیشتر از درآمدش است، چطور می‌خواهد وام‌های خود را تسویه کند؟ این سیستم تا چه زمانی می‌خواهد ادامه داشته باشد؟

 رقابت سرخابی‌ها برای دریافت تسهیلات
اطلاعات به‌دست‌آمده از تسهیلات اعطایی به دو باشگاه پرسپولیس و استقلال حاوی نکات تعجب‌برانگیز زیادی است و نشان می‌دهد رقابت سرخابی‌ها تنها به مستطیل سبز محدود نشده و این دو تیم در دریافت تسهیلات از شبکه بانکی نیز با یکدیگر رقابت تنگاتنگی دارند. به ‌شکلی که بررسی اعداد و ارقام اسنادی که در اختیار «فرهیختگان» قرار دارد نشان می‌دهد که مجموع تسهیلات دریافتی این دو باشگاه 447 میلیارد تومان بوده است. همچنین از مجموع تعداد فقرات تسهیلات دریافتی آنها، تعداد 6 فقره غیرجاری با حجم 211 میلیارد و 700 میلیون تومان است. این موضوع نشان می‌دهد سایه سنگین دلایل مختلفی نظیر سوءمدیریت، ساختار مالی ناکارآمد، عدم دسترسی آنها به درآمد حق پخش و ناتوانی در درآمدزایی در زمینه فروش محصولات تجاری به دلیل عدم رعایت کپی‌رایت و... این دو باشگاه را به سمت دریافت منابع از شبکه بانکی سوق داده است. در واقع درآمدزایی این دو مجموعه نیاز به راهبرد مالی و علمی که در اصل با انعقاد قرارداد حق پخش تلویزیونی امکان‌پذیر بوده دارد. نکته قابل‌تامل این است وضعیت استقلال و پرسپولیس بسیار شبیه به سایر شرکت‌های دولتی است. این شباهت از این منظر است که معمولا دولت شرکت‌های با قیمت‌گذاری دستوری دولت، مجبور می‌شوند برای تامین نقدینگی خود اقدام به دریافت تسهیلات بانکی کنند. این موضوع در مورد شرکت‌های حوزه انرژی و تامین اجتماعی به‌خوبی قابل رویت است و در خودروسازی نیز ردپای آن دیده می‌شود. اما در دو باشگاه ورزشی نیز به دلیل عدم پرداخت حق پخش از سوی صداوسیما که حداقل می‌توانست 40 تا 45 درصد از منابع مالی دو باشگاه را تامین کند، این دو باشگاه اقدام به دریافت تسهیلات بانکی می‌کنند. البته سوءمدیریت مالی نیز بخشی از ماجرای دو باشگاه ورزشی است. به عبارتی دیگر، این دو باشگاه درمجموع 447 میلیارد تومان به سیستم بانکی بدهکارند. 

 تسهیلات 192 میلیارد تومانی پرسپولیس 
بررسی اطلاعات تسهیلات دریافتی این دو باشگاه نشان می‌دهد که باشگاه پرسپولیس 11 فقره تسهیلات از شبکه بانکی مبلغی در حدود 170 میلیارد تومان دریافت کرده که مانده این تسهیلات با وجه التزام به بیش از 185 میلیارد تومان می‌رسد. همچنین از میان تسهیلات باشگاه پرسپولیس، 4 فقره تسهیلات غیرجاری با حجم 69 میلیارد تومان وجود دارد که 3 فقره تسهیلات معوق با حجمی معادل 37 میلیارد و 300 میلیون تومان و یک فقره تسهیلات سررسید گذشته با حجم 31 میلیارد و 700 میلیون تومان آن را تشکیل می‌دهد. البته به این ارقام باید وام 22 میلیارد تومانی که باشگاه پرسپولیس از صندوق کارآفرینی امید دریافت کرده را نیز افزود. بنابراین مجموع تسهیلات این باشگاه به 192 میلیارد تومان می‌رسد. 

 27 میلیارد تومان وام قرض‌الحسنه برای پرسپولیس!
نکته قابل‌توجه در میان تسهیلات دریافتی باشگاه پرسپولیس، وجود 5 فقره تسهیلات قرض‌الحسنه با حجم 27 میلیارد تومان است. به عبارت دیگر این باشگاه در زمانی که بسیاری از مردم با توجه به شرایط اقتصادی در مضیقه دریافت منابع مالی و تسهیلات هستند و همچنین ذات تسهیلات قرض‌الحسنه و نیت سپرده‌گذاران آن، کمک مالی با کمترین میزان دریافت سود است، برای هزینه‌هایی اعم از هزینه‌های جاری، پرداخت دستمزد و... 27 میلیارد تومان از شبکه بانکی دریافتی داشته است. این مهم از آنجا اهمیت دارد که بدانیم منابع قرض‌الحسنه به‌دلیل آنکه سودی به سپرده‌گذاران آن پرداخت نمی‌شود جزء منابع ارزان‌قیمت بانک‌ها بوده و انتظار آن است که هرچند پرداختی‌های قرض‌الحسنه اندک باشد، به افرادی تعلق گیرد که دارای بیشترین نیاز باشند. 

 تسهیلات 255 میلیارد تومانی استقلال
البته مساله دریافت تسهیلات بانکی تنها به پرسپولیس محدود نشده و تیم رقیب آن یعنی استقلال هم در عرصه دریافت تسهیلات حضور دارد. مجموع دریافتی باشگاه استقلال به 150 میلیارد تومان می‌رسد که تقریبا نزدیک به تسهیلات دریافتی پرسپولیس است اما اگر پرسپولیس تسهیلات 170 میلیارد تومانی را در 11 فقره دریافت کرده، دریافت 150 میلیارد تومان تسهیلات استقلال در دو فقره 50 و 100 میلیارد تومانی صورت گرفته است. البته ذکر این نکته لازم است که هر دو فقره تسهیلات دریافتی این باشگاه در فقره غیرجاری (سررسید گذشته) و مانده بدهی کل تسهیلات آن با احتساب وجه التزام به 143 میلیارد تومان می‌رسد. اما آمارهای دیگری نیز نشان می‌دهد استقلال علاوه‌بر تسهیلات مذکور، ارقام دیگری نیز برای تسویه مطالبات مربیان و بازیکنان خارجی دریافت کرده است. این ارقام شامل 1 میلیون و 575 هزار یورو برای تسویه بدهی استراماچونی، 130 هزار دلار بابت پرداخت مطالبات لئوناردو پادوانی، یک میلیون درهم برای پرداخت مطالبات باشگاه الاهلی و 5 میلیارد تومان نیز برای پرداخت مطالبات سیداحمد موسوی. بنابراین مجموع تسهیلات ریالی و ارزی این باشگاه با میانگین نرخ 50 هزار تومانی برای دلار و یورو و 14 هزار تومانی برای درهم، به 105 میلیارد تومان می‌رسد. به عبارتی، مجموع تسهیلات دریافتی (ارزی و ریالی) 255 میلیارد تومان می‌رسد. 

 چرا سرخابی‌ها بدهکار شدند؟ 
خوب است حال که نگاهی به تسهیلات دریافتی دو تیم پایتخت‌نشین داشته‌ایم که اتفاقا وضعیت خوبی را نشان نمی‌دهد (از دریافت تسهیلات قرض‌الحسنه توسط پرسپولیس تا تسهیلات تماما غیرجاری استقلال) به یکی از مهم‌ترین منابع مالی باشگاه‌های فوتبال دنیا بپردازیم که می‌تواند سهم بسزایی در فاصله‌گیری این دو باشگاه از رفتار مالی خطرناک داشته باشد چراکه نگاهی به سبد درآمدی باشگاه‌های بزرگ نشان می‌دهد در این باشگاه‌ها بخش عمده‌ای از درآمد از حق ‌پخش تلویزیونی و تبلیغات محیطی، فروش بازیکن و امثال آن است که برخلاف آن، در ایران باشگاه‌های ورزشی تنها به بخش کوچکی از این درآمد دسترسی دارند و عمده آن عاید صداوسیما می‌شود. براساس پژوهشی که در مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان «شیوه‌های درآمدزایی باشگاه‌های حرفه‌ای ورزش ایران (با تاکید بر رشته فوتبال)» انجام شده، بررسی‌ها نشان می‌دهد منابع درآمدی باشگاه‌های برتر جهان طی سال‌های 2004 تا 2018 شامل سه بخش عمده 1- درآمدهای روز مسابقه، 2- امور تجاری و 3- حق‌پخش رسانه‌ای بوده است. طبق این گزارش، به‌طور متوسط ۴۰ درصد از درآمد باشگاه‌های پردرآمد جهان حاصل از فعالیت‌های تجاری، ۴۳ درصد از طریق فعالیت‌های رسانه‌ای و فروش حق‌پخش مسابقات ورزشی و ۱۷ درصد نیز در پی فعالیت‌های روز مسابقه از طریق فروش بلیت و اقلام باشگاه حاصل شده است. نتایج تحقیقات و پژوهش‌ها نشان می‌دهد برخلاف رویه مذکور در جهان، ورزش ایران از حامیان مالی، بلیت‌فروشی و تبلیغات (البته به‌صورت غیراستاندارد) بهره‌مند می‌شود و از مابقی منابع درآمدی بی‌بهره است. گرچه رئیس سازمان خصوصی‌سازی چندین‌بار اعلام کرده اتفاقات خوبی برای برخورداری باشگاه‌ها از حق‌پخش تلویزیونی در سال 1402 رخ خواهد داد، اما با مقاومت‌هایی که صداوسیما دارد بعید است شاهد اتفاق مثبت در این زمینه باشیم.