نقش و جایگاه انرژی در انتخابات ترکیه

توحید ورستان، دکترای اقتصاد انرژی:بدون تردید در انتخابات آتی ریاست‌جمهوری ترکیه متغیرهای اقتصادی به‌ویژه انرژی نقش تعیین‌کننده خواهد داشت. از همین روی رجب طیب اردوغان به دنبال استفاده کردن از آن برای جلب آرای مردم است، چون انرژی به دلیل وارداتی بودن آن سهم بالایی در تورم و هزینه خانوارها دارد. براساس برآوردها میزان حجم گاز مصرفی این کشور در سال ۲۰۲۲، تقریبا ۶۰ میلیارد مترمکعب بوده که تقریبا ۹۵ درصد آن وارداتی و از کشورهای مختلف مانند روسیه، آذربایجان و ایران است. مجموع مصرف گاز طبیعی ترکیه در سال ۲۰۲۱ به 6.61 میلیارد متر مکعب رسید که نسبت به سال ۲۰۲۰ افزایش ۲۲ درصدی داشت. همچنین ترکیه برای تامین امنیت انرژی خود، سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیارد دلاری در زمینه انرژی هسته‌ای داشته و زمانی که این سرمایه‌گذاری‌ها به بار بنشیند، نرخ تولید برق به سطوحی بسیار بیشتر خواهد رسید. از همین روی، اردوغان تلاش خواهد کرد اقدامات دولت در این زمینه را برجسته کند که در ادامه به آن اشاره می‌شود.

  تولید از میدان ساکاریا
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، با آغاز تولید از بزرگ‌ترین میدان گاز طبیعی ترکیه به دنبال حمایت سیاسی و جلب آرای مردم در انتخابات آتی است. براساس اعلام رسانه‌های ترکیه، در ۲۰ آوریل ۲۰۲۳ شرکت نفت و گاز ترکیه (BOTAŞ) آغاز تولید از میدان گازی ساکاریا را اعلام خواهد کرد. ملیح هان بیلگین، مدیرعامل بوتاش، اعلام کرد که شروع تولید از بزرگ‌ترین میدان گاز طبیعی در ترکیه پس از کار توسعه، ۳ سال به طول انجامید. همزمان ترکیه در حال آماده شدن برای انتخابات ریاست‌جمهوری در تاریخ ۱۴ ماه می است. رئیس‌جمهور فعلی که ۲۰ سال در راس سیستم اداری کشور بوده است، با کمال قیلیچداراوغلو، نامزد مخالفان رقابت خواهد کرد. اردوغان در بخش انرژی، راه مهمی برای جلب نظر رای‌دهندگان از طریق وعده تضمین فراوانی سوخت و کاهش قیمت آن تدوین کرده است و اعلام افتتاح بزرگ‌ترین میدان گاز طبیعی در ترکیه نیز در همین راستا است.
اردوغان ماه گذشته (مارس) اعلام کرد که قصد دارد در چهارچوب کاهش فشارهای شدید تورمی، هزینه گاز مصرف‌کنندگان اعم از منازل و شرکت‌ها را کاهش دهد. لازم به یادآوری است که نرخ تورم ترکیه در ماه‌های اخیر به بیش از ۵۰ درصد افزایش یافته است. افتتاح بزرگ‌ترین میدان گاز در ترکیه نشان‌دهنده حمایت قوی برای بخش انرژی است، به خصوص که آنکارا بیشتر نیازهای خود را از طریق واردات تامین می‌کند. بنابراین افزایش قیمت‌های بین‌المللی به افزایش نرخ تورم در داخل کشور کمک می‌کند. به‌طوری‌که افزایش قیمت نفت و گاز در بازارهای جهانی پس از حمله روسیه به اوکراین در حدود یک سال پیش، نقش مهمی در افزایش نرخ تورم در سراسر جهان ازجمله ترکیه داشت. ارزش واردات گاز ترکیه که تقریبا ۹۵ درصد نیاز کشور بوده، در سال گذشته (۲۰۲۲) به حدود ۸۰ میلیارد دلار رسید. بر اساس داده‌های بانک مرکزی این کشور، واردات انرژی یکی از بزرگ‌ترین دلایل کسری حساب جاری ترکیه است.
براساس اظهارات مدیرعامل شرکت دولتی نفت و گاز، تولید از ۳ حلقه چاه در بزرگترین میدان گاز طبیعی ترکیه آغاز خواهد شد. در حال حاضر، کنسرسیومی متشکل از گروه خدمات میدان نفتی ایالات متحدهSchlumberger  با نام «SLB» و شرکت انگلیسی «SPC» در توسعه میدان فعال هستند. به گفته مقامات، با افزایش تعداد چاه‌های تولیدی به ۷ حلقه در سال جاری، تولید گاز طبیعی به ۱۰ میلیون متر مکعب در روز خواهد رسید. براساس محاسبات فایننشال تایمز، تولید گاز از این ۷ حلقه چاه، حدود ۷ درصد از کل مصرف آنکارا در سال ۲۰۲۲ را تامین خواهد کرد. مدیرعامل شرکت بوتاش در‌این‌باره افزود: «بخشی از گاز تولید‌شده از بزرگ‌ترین میدان گاز ترکیه به مقصد صادرات خواهد بود، زیرا فرصت‌های امیدوارکننده‌ای در بازارهای اروپایی وجود دارد و نگرانی از خطرات عرضه در زمستان آینده وجود دارد. در شرایط فعلی، مشکلی برای دستیابی به خریداران  گاز نداریم.» هزینه فاز اول توسعه بزرگ‌ترین میدان گاز ترکیه حدود 8.1 میلیارد دلار بوده است. بوتاش در نظر دارد تولید این میدان را با ظرفیت کامل تولید به ۴۰ میلیون متر مکعب در روز افزایش دهد. اگرچه رئیس شرکت از اظهار‌نظر در مورد هزینه فاز بعدی توسعه میدان خودداری کرد اما تایید می‌کند که ترکیه به دلیل نیاز به تامین گاز، تامین مالی لازم را ترتیب خواهد داد.

  هاب گازی
بدون تردید درگیری در اوکراین از بسیاری جهات به نفع منافع اقتصادی ترکیه شده است. از همین روی، اردوغان با سیاست واقع‌گرایانه خود سعی در بهره‌برداری از این موضوع دارد تا امنیت انرژی خود و مهم‌تر از آن تبدیل شدن به هاب گازی منطقه را تقویت کند. به باور کارشناسان بخش نفت ترکیه از کاهش قیمت نفت خام روسیه منتفع شد، به همین دلیل آنکارا به تقویت روابط تجاری خود با مسکو ادامه می‌دهد. قابل ذکر است که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، پیشنهاد کرده بود که ترکیه به مرکز بین‌المللی تجارت گاز تبدیل شود و این کشور اقدامات متعددی را برای رسیدن به این هدف انجام می‌دهد. ولادیمیر پوتین در ماه اکتبر سال گذشته (۲۰۲۲) در کنفرانس هفته انرژی روسیه، پیشنهاد ایجاد بزرگ‌ترین مرکز گاز اروپا در ترکیه و تغییر مسیر گاز را داده بود. براساس اظهارات دو طرف، روسیه و ترکیه به همکاری درمورد ایجاد مرکز صادرات گاز که پروژه مشترک این دو بوده، ادامه می‌دهند و آنکارا روی آن حساب ویژه باز کرده تا به هاب منطقه‌ای تجارت گاز تبدیل شود، اما این موضوع با موانعی مواجه است. به طوری‌که در ۲۰ مارس ۲۰۲۳، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین اعلام کرد که مسکو و آنکارا برای اجرای این پروژه به گفته وی «بسیار پیچیده»، به کار خود ادامه خواهند داد. پسکوف گفت: «‌واضح است که پروژه هاب صادرات گاز بسیار پیچیده است و البته نمی‌توان آن را بدون تاخیر زمانی اجرا کرد. برخی موارد اجتناب‌ناپذیر است، اما ما به اجرای پروژه و همکاری با ترکیه ادامه خواهیم داد.»
اما اردوغان در نطق‌های انتخاباتی خود نیز به موضوع ایجاد هاب گازی اشاره کرده است.  رئیس‌جمهور ترکیه اعلام کرد که کشورش تلاش زیادی برای اجرای هر‌چه سریع‌تر پروژه‌های مهم گازی انجام می‌دهد و افزود: «ما در حال پیشرفت سریع هستیم تا کشورمان را به مرکز تولید و انتقال گاز طبیعی تبدیل کنیم.»  در ۱۶ دسامبر ۲۰۲۲، رئیس‌جمهور ترکیه اعلام کرد که کشورش با حمایت روسیه به مرکز بین‌المللی تجارت گاز تبدیل خواهد شد، چون قصد دارد به مرجعی برای تعیین قیمت گاز نیز تبدیل شود. اردوغان همچنین تاکید دارد که کشورش به یک مرکز انرژی جهانی در زمینه گاز طبیعی و گاز مایع تبدیل خواهد شد. شایان ذکر است که صحبت در مورد ایجاد مرکزی برای صادرات گاز روسیه به کشورهای اروپایی در پی اقدامات خرابکارانه خطوط لوله گاز روسیه نورد استریم ۱ و ۲ مطرح شد که در آن مسکو به دخالت آمریکا و دیگر کشورهای غربی مشکوک است.
همچنین رئیس‌جمهور ترکیه، گفته بود توسعه بزرگ‌ترین تاسیسات زیرزمینی ذخیره‌سازی گاز طبیعی، باعث تبدیل آنکارا به بزرگ‌ترین ظرفیت ذخیره‌سازی در اروپا شده است. که آن را از 2.3 میلیارد مترمکعب قبلی به 6.4 میلیارد متر مکعب می‌رساند. ظرفیت تولید روزانه بزرگ‌ترین تاسیسات ذخیره‌سازی گاز در اروپا از ۲۸ میلیون متر مکعب به ۷۵ میلیون متر مکعب افزایش یافته است. درواقع،  آنکارا در تلاش است تا علاوه بر کشف ۵۴۰ میلیارد متر مکعب گاز در دریای سیاه، ظرفیت تاسیسات ذخیره‌سازی گاز طبیعی خشکی خود را افزایش دهد.
درمجموع، به نظر می‌رسد اقدامات دولت اردوغان در بخش انرژی قابل دفاع بوده و می‌تواند به برگ برنده او در انتخابات تبدیل شود. همچنین‌ باید توجه داشت که محور بسیاری از سیاست‌های خارجی آنکارا مانند لیبی یا شرق مدیترانه بر مدار انرژی می‌چرخد. از همین روی اردوغان می‌تواند از جنگ اوکراین و سیاست منسجم در دیپلماسی انرژی در انتخابات آتی استفاده‌ای بهینه داشته باشد.