مجتبی اردشیری، خبرنگار:سینمای ایران شروع بسیار خوبی را در سال جدید تجربه کرد. این قید بسیار خوب به این دلیل به اکران نوروزی متصل شده که شاید کمتر کسی تصور می‌کرد که سینماها با آن بسته اکران عجیب بتوانند حدود 1 میلیون و 100 هزار مخاطب داشته باشند، یعنی اکرانی که تنها 4 فیلم جدید داشت و از روز سوم فروردین نیز با ماه مبارک رمضان تلاقی پیدا می‌کرد. 
قطعا کمتر کسی احتمال می‌داد که سینماها با اکران 4 فیلم جدید و البته گمنام بتواند رکورد 755 هزار مخاطبان نوروز سال گذشته را بهبود ببخشید و گیشه‌ای فراتر از 55 میلیارد را تنها طی 13 روز رقم بزند. برای اکران نوروزی، کسی دلخوش به آن 4 فیلم نه‌چندان مخاطب‌پسند نبود بلکه شرایط به‌گونه‌ای رقم خورد که سینماها، با یک غافلگیری بزرگ به نام «فسیل» طرف شوند که یک‌تنه جور تمامی فیلم‌های کم‌مخاطب را کشید و چند رکورد پساکرونایی را به نفع خود جابه‌جا کرد. 
اما چرا کسی دلخوش به اکران نوروزی امسال نبود؟ کاملا مشخص شد. سینمای ایران همواره در ماه رمضان با افت محسوس مخاطب مواجه بوده و برای امسال نیز این گمانه مطرح بود که تلاقی دهه نخست این ماه با تعطیلات 13روزه نوروز، افت قابل‌توجهی را در گیشه رقم می‌زند اما به لطف فسیل، نه‌تنها سینماها مشمول افت نشدند بلکه رکوردشکنی نیز کردند و توانستند برای 2 روز، بیشترین میزان مخاطب روزانه طی 8 ماه اخیر را تجربه کنند. 
این تلاقی سبب شد تا تمام نگاه‌ها به گیشه عید فطر باشد؛ جایی که برخی فیلم‌ها از همان اسفندماه تمایل خود را برای نمایش در این بازه اعلام کردند و طبق شنیده‌ها حدود 18 فیلم به خط شدند تا یک رقابت نفس‌گیر را برای اکران عید فطر شکل دهند. در شرایطی که سینمای ایران از آزمون اکران نوروزی سربلند بیرون آمده بود و توانست طی 13 روز به بیش از 55 میلیارد تومان دست یابد، گمانه‌ها دایر بر مدار این قضیه بود که با یک اکران درست در عید فطر می‌توان گیشه بهاری سینماها را در تراز 200 تا 300 میلیارد تومان نگه‌داشت اما تمام این نقشه‌ها، لااقل تا امروز، نقش بر آب شد تا 5 فیلمی به روی پرده بروند که روی کاغذ ضعیف‌تر از اکران نوروزی، نتوانند خواسته‌ها را در حوزه اقتصاد سینما برآورده کنند. 

   چگونه می‌توان به چنین فهرستی رسید؟
«کت چرمی»، «بچه‌زرنگ»، «سینما متروپل»، «ملاقات با جادوگر» و «شهر هرت»، اسامی فیلم‌هایی است که عنوان شد در یک‌قدمی اکران فطر قرار دارند. فیلم‌هایی که هر یک از آنها می‌توانست مخاطبانی را به سینما کشیده و به طلایی‌ترین اکران امسال، رونق ویژه‌ای ببخشد اما درنهایت تعجب، نام هیچ‌یک از این آثار در فهرست نهایی قرار نگرفت و 4 فیلمی به‌عنوان خروجی نهایی معرفی شد که مناسب فرصت طلایی اکران عید فطر نیستند. 
در میان این 4 فیلم «سه‌کام حبس»، به‌واسطه تم اجتماعی خود، انتخاب خوبی است اما آیا واقعا 3 فیلم دیگر، جایگزین خوبی برای اسامی بالا هستند؟ اشکال سیستماتیک معرفی آثار عید فطر آنجایی است که تنها 4 فیلم جدید معرفی شدند و 4 سرگروه دیگر نیز همچنان فیلم‌های قبلی را نمایش می‌دهند. به غیر از فسیل که هنوز از کف نیفتاده، چرا 3 سرگروه دیگر باید ظرفیت خود را برای نمایش آثاری چون «غریب»، «عروس خیابان فرشته»، «ملاقات خصوصی» و «بخارست» حفظ کنند؟ در شرایط امروز سینما، تنها فسیل توانسته کف فروش خود را حفظ کند و مابقی فیلم‌ها، در روزهای عادی، تا حداکثر 4 هزار و در سه‌شنبه‌ها و 2 روز پایانی هفته تا 9 هزار مخاطب دارند. بنابراین با حفظ سرگروه فسیل و 4 فیلم جدید که معرفی شد، می‌شد 3 فیلم دیگر را در سرگروه‌های جدید نمایش داد و چند فیلم غریب، بخارست، ملاقات خصوصی، «خط استوا»، «چپ، راست» و «عروس خیابان فرشته» را در پردیس‌های چندسالنه حفظ کرد. 
حتی اگر هم شورا تصمیم بر حفظ 3 سرگروه دیگر داشت نیز نمی‌بایست به چنین ترکیبی برای عید فطر می‌رسید. اتفاقا برعکس، وقتی 7 فیلم به 4 فیلم رسید، باید این قیف فشرده‌تر عمل کرده و به انتخاب‌های چابک‌تری می‌رسید که قطعا این 4 فیلم جدید نمی‌تواند حاصل این فرآیند شایسته‌سالارانه باشد. 

   اکران عید فطر بدون فیلم کمدی
عجیب‌ترین و منطقی‌ترین سوالی که با معرفی فیلم‌های عید فطر امسال به ذهن رسید آن بود که چگونه  برای مهم‌ترین و طلایی‌ترین اکران امسال، فیلم کمدی در نظر گرفته نشده است؟ 
این عادت تقریبا در تمامی اکران‌های فطر لحاظ شده است و اگر بخواهیم به‌صورت مصداقی طی یک دهه اخیر نام ببریم، در اکران فطر 92 کمدی «جابه‌جا»، در سال 93 «ردکارپت» و «کلاشینکف»، در سال 94 «گینس» و «سه بیگانه»، در سال 95 «بارکد» و «زاپاس»، در سال 96 «نهنگ عنبر »2، درسال 97 «دشمن زن»، در سال 98 «زهرمار» و «ما همه با هم هستیم»، برای دو سال 99 و 1400 فیلمی برای اکران فطر در نظر گرفته نشد و برای سال گذشته نیز کمدی «انفرادی» در این زمان به روی پرده رفت. بنابراین کاملا طبیعی است که این سوال در ذهن بسیاری از سینمادوستان به وجود بیاید که چگونه ممکن است اکران طلایی عید فطر که گستره نمایش آن از اواخر فروردین تا اواخر تیرماه امسال است و می‌تواند گیشه سالانه سینمای ایران را با تحولی جدی مواجه کند، خالی از فیلم کمدی است؟ در این بین، شاید ذهن‌ها به این سمت برود که این عدم‌انتخاب فیلم کمدی برای اکران عید فطر به دلیل فروش خوب فسیل است که البته بسیار بعید به نظر می‌رسد که چنین هدفی مدنظر سیاستگذاران این اکران بوده باشد؛ چراکه تجربه نشان داده با دوقطبی کردن فضا میان فیلم‌های پرمخاطب یک ژانر، بدون تکثر بیشتر و بدون آنکه فیلم‌سوزی رخ دهد، می‌توان رقابت بسیار خوبی که به نفع گیشه هر دو فیلم است به وجود آورد. همچنان که در حال حاضر، قطعا رقابت خوبی میان «جنگ جهانی سوم» و «سه کام حبس» رقم خواهد خورد و این 2 فیلم در کنار «ملاقات خصوصی»، محک بسیار خوبی می‌خورند. 
این رقابتی که در سینمای اجتماعی شکل خواهد گرفت در سینمای کمدی وجود ندارد و تمام تخم‌مرغ‌ها در سبد کمدی فسیل گذاشته شده است، فارغ از این اندیشه که بیش از 1 میلیون و 300 هزارنفری که تاکنون به تماشای این فیلم نشسته‌اند، اکنون باید به تماشای کدام فیلم کمدی بروند؟ البته قطعا جای این امیدواری وجود دارد که شورای صنفی نمایش برای اکران دوم عید فطر، حداقل یک تا دو کرسی را برای فیلم‌های کمدی پرمخاطب کنار بگذارد تا این زمان طلایی 3 ماهه به‌راحتی سوخت نشود. 

   مشکل جنگ جهانی سوم چه بود؟
یکی دیگر از ابهامات اکران عید فطر آن است که چطور فیلمی مانند جنگ جهانی سوم که صاحبان آن اصرار ویژه‌ای برای نمایش در این زمان داشتند، برای اکران در نظر گرفته نشد و وقتی فیلم قاچاق شد، به‌یک‌باره شورا طی جلسه‌ای فوق‌العاده، حکم به نمایش این فیلم داد؟ صاحبان فیلم به اندازه‌ای از اکران این فیلم مطمئن بودند که شنبه شب، یعنی چند ساعت مانده به تصمیم‌گیری راجع به فیلم‌های اکران فطر، این خبر خوش را در صفحات مجازی خود اعلام کردند. این اعلام کردن به اندازه‌ای وسیع بود که بازتاب‌های بسیاری در سایت‌ها و کانال‌های خبری داشت اما چند ساعت پس از این استوری‌گذاشتن‌ها، یعنی ساعت 2:30 دقیقه بامداد یکشنبه، فیلم لو می‌رود و نسخه‌های باکیفیت آن، سر از فضای مجازی درمی‌آورد. 
شورای صنفی به جای حمایت عاجل از این فیلم، آن را در فهرست 4 فیلم اولیه اکران فطر قرار نمی‌دهد و وقتی با فشار رسانه‌ای برای اکران فوری این فیلم مواجه می‌شود، طی جلسه‌ای فوق‌العاده در دوشنبه، رسما اعلام کرد که جنگ جهانی سوم از شنبه 26 فروردین ماه به روی پرده خواهد رفت. 
اینجا این سوال مطرح می‌شود که چرا جنگ جهانی سوم، از همان ابتدا برای گیشه فطر در نظر گرفته نشد؟ فیلمی به این مهمی که نماینده سینمای ایران در اسکار 2023 بود و طی یک سال اخیر، بیشترین جوایز بین‌المللی را برای سینمای کشورمان به همراه آورد، چرا نمی‌بایست در فهرست طلایی‌ترین اکران سال قرار داشته باشد؟ و اینکه آیا اثری که جایگزین این فیلم شد، به اندازه این فیلم مهم بود و خواهد توانست مخاطب به سینما بیاورد؟
بنابراین کمیت اکران فطر، تنها در گونه کمدی لنگ نبود و شامل آثار اجتماعی نیز شد که همین اتفاق، دامنه نگرانی‌ها را بیشتر هم می‌کند. 

   شورای صنفی باید پاسخگو باشد
طی روزهای اخیر، برخی چهره‌های سینمایی در گفت‌وگوهایی اعلام کرده‌اند که انتخاب‌های خوبی برای اکران فطر امسال صورت گرفته است و دلیل‌شان هم این است که ژانرهای گوناگون در این اکران، نماینده دارند. حال آنکه مگر این گوناگونی ژانر در اکران نوروزی امسال رقم نخورد و دیدیم که چه نتیجه‌ای در پی داشت. مگر «بچه‌های طوفان» نماینده سینمای کودک و نوجوان در اکران نوروز نبود؟ فیلمی که تا همین روز گذشته، 715 بلیت هم نفروخته و مجموع گیشه آن به 30 میلیون تومان هم نرسیده است. آنچه بیش از این نگاه قراردادی اهمیت دارد، مهندسی درست و زمان طلایی برای نمایش هر فیلم است که می‌تواند تا حدود زیادی موفقیت آن اثر را تضمین کند. 
اکنون 5 فیلم برای اکران فطر در نظر گرفته شده است. جنگ جهانی سوم می‌توانست فیلم بسیارخوبی برای این زمان باشد که متاسفانه بحث قاچاق آن تاثیر مستقیمی روی گیشه این اثر خواهد داشت. «بابا سیبیلو» انتخاب خوبی است. «آهنگ دونفره» زمانی می‌تواند انتخاب خوبی باشد که به‌عنوان آلترناتیو یک یا چند فیلم پرفروش مطرح باشد و نه آنکه بخواهد خود در صف مقدم فروش قرار بگیرد. «دسته دختران» که در جشنواره فجر با اقبال چندانی از سوی مخاطبان و منتقدان مواجه نشد، گزینه خوبی برای اکران فطر نیست علی‌الخصوص آنکه وقتی می‌بینیم فیلم پراقبال‌تری همچون غریب، چندان با استقبال مواجه نشد. بنابراین نمایش دسته دختران در شرایط فعلی قطعا به نفع این فیلم نخواهد بود و در آخر به فیلم «سه‌کام حبس» می‌رسیم که این فیلم هم گزینه خوبی برای اکران فطر است؛ گرچه اگر جنگ جهانی سوم از ابتدا در فهرست اکران فطر قرار می‌گرفت، شاید بهتر بود، تا فیلم اجتماعی دیگری که بازیگر نقش اصلی آن یکی است، در سبد اکران قرار بگیرد. 
بنابراین اکنون با 2 مقوله مواجه هستیم؛ نخست آنکه 2 فیلم از این 5 فیلم اصلا به درد اکران فطر نمی‌خورند و ثانیا، حداقل 2 سرگروه دیگر نیز می‌توانست در این اکران درگیر شود. برای این دو مورد مهم، شورای صنفی نمایش می‌بایست توضیحات قانع‌کنده‌ای ارائه دهد. احتمالا موردی که شورا روی آن اصرار دارد آن است که درگیر کردن سرگروه‌های دیگر، به اکران دوم فطر برمی‌گردد که اگر این‌طور باشد باید عنوان کرد که چقدر خوب بود که شورا، در شرایطی که سینماها با استقبال خوبی همراه هستند، از این فرصت استفاده می‌کرد و این سرگروه‌ها را از هم‌اکنون درگیر آثار جدید کرده و فیلم‌های دیگری که مربوط به زمان‌های قبل هستند را در پردیس‌های پرسالن اکران می‌کرد. 
البته که اکنون هم دیر نشده و می‌توان از هم‌اکنون برنامه‌ریزی‌ها برای اکران دوم فطر را آغاز کرد. با این پیش‌شرط که فیلم‌ها، خیلی زود، حداکثر تا نیمه اردیبهشت‌ماه به روی پرده بروند و برای این اکران، به فکر چیدمان ترکیبی نباشند. یعنی تلاش بر این باشد که هر هفته، حداقل یک خروجی برای نمایش داشته باشند و کمدی پرمخاطب، ژانر غالب این خروجی باشد. 
سینمای ایران، 3 ماه فرصت دارد تا از این فرصت طلایی که دیگر در طول امسال تکرار نخواهد شد، نهایت استفاده را به عمل بیاورد. پس از این 3 ماه، 2 ماه پایانی تابستانی مصادف با محرم و صفر خواهد بود که احتمالا تاثیر آن بر اکران، به اندازه اکران فطر نباشد. بنابراین کاملا منطقی است که حساسیت‌های بسیاری راجع به اکران فطر مطرح باشد. اکران نخست فطر، چندان امیدوارکننده بسته نشد مگر آنکه فیلمی مانند فسیل، طغیان کرده و گیشه را به نفع خود تصاحب کند. اکنون امیدواری‌ها به انتخاب‌هایی درست، سریع و هوشمندانه برای اکران دوم فطر است تا گیشه بهارانه سینمای ایران به خوبی پروار شده و امیدواری بسیاری را به سینمای ایران و فعالان آن تزریق کند.