داستان یک بازمانده

روشنک دوراندیش، خبرنگار گروه دانشگاه: فیلم سینمایی «بازمانده» را مرحوم سیف‌الله داد در سال 13۷۳ و براساس یک کتاب به نام «بازگشت به حیفا» ساخته است. بازمانده همچنان یکی از مهم‌ترین و ماندگارترین آثار سینمایی است که با موضوع آرمان فلسطین ساخته شده است. بازیگرانی که در این فیلم حضور داشتند همگی عرب بودند و فیلمبرداری هم در شهر‌های مختلفی از کشور سوریه انجام شد و زبان اصلی آن هم عربی بود. 
داستان این فیلم بازمانده درباره اشغال شهر حیفا در سال ۱۹۴۸ در فلسطین اشغالی است؛ پزشکی به نام سعید همراه با همسرش و نوزادشان فرهان قصد سفر دارند. سعید، تروریست اسرائیلی به نام شمعون را که همبازی دوره کودکی‌اش بوده، در ایستگاه راه‌آهن با چمدانی حاوی بمب می‌بیند. شمعون قبل از انفجار می‌گریزد و سعید موضوع را به پلیس اطلاع می‌دهد. شمعون از سعید می‌خواهد که قبل از قتل‌عام مردم، شهر حیفا را ترک کند. همچنین صفیه، مادر سعید به حیفا می‌آید تا فرزندش را به بهانه بیماری پدرش رشید، به ترک حیفا ترغیب کند. روزی که آنها تصمیم به سفر گرفته‌اند، صهیونیست‌ها به حیفا هجوم می‌آورند و سعید و همسرش در قتل‌عام اهالی شهر کشته می‌شوند که...»
بازمانده در جشنواره چهاردهم فیلم فجر توانست سیمرغ ویژه هیات داوران را به‌خود اختصاص دهد. این فیلم در جشنواره‌های بین‌المللی هم جوایزی کسب کرد. 

  کتاب «بازگشت به حیفا»
بازگشت به حیفا نوشته غسان کفانی یکی از مشهورترین نویسندگان و روزنامه‌نگاران عرب در قرن بیستم بود. از روی این کتاب تابه‌حال چند فیلم ساخته شده که یکی از آنها بازمانده بود. البته قبل از این فیلم اثر دیگری در سال ۱۹۸۲ توسط قاسم حاول ساخته شده بود. در سال ۲۰۰۵ هم یک فیلم دیگر با فیلمسازی ریحان الخطیب که یک فیلمساز سوری بود جلوی دوربین رفت. دو فیلم دیگری که ساخته شد هم نام کتاب کفانی، یعنی «بازگشت به حیفا» بود اما هیچ‌کدام از آنها به اندازه بازمانده دیده نشد و محبوبیت این فیلم را در دنیای عرب پیدا نکرد. 

  بازمانده؛ حاصل توانمندی یک کارگردان حرفه‌ای
یکی از نکاتی که پس از گذشت ۲۹ سال از نمایش فیلم در ذهن‌ها باقی‌مانده فیلمبرداری و دیالوگ‌های ماندگار «بازمانده» است. همه ویژگی‌های این فیلم دست‌به‌دست هم دادند تا اثری تاریخی را در ذهن‌ها ثبت کنند. علیرضا زرین‌دست که فیلمبرداری این اثر را انجام داده بود اشراف سیف‌الله داد روی فیلمنامه و فیلمبرداری را دلیل ماندگاری این فیلم دانسته و در یکی از مصاحبه‌هایش گفته بود: «در روز‌های اول فیلمبرداری من به‌عنوان مدیر فیلمبرداری نسبت به سیف‌الله داد گارد داشتم و فکر می‌کردم خواسته‌های او دیکتاتورمآبانه است، ولی وقتی مدتی گذشت فهمیدم چنین تفکری در او وجود ندارد. او با ذهن آماده درباره سکانس‌ها به صحنه می‌آمد و حاصل شخصیتی که او از خودش به‌جا گذاشت، فیلم بازمانده است. به نظرم فیلم خوب ساختن از فرستادن انسان به فضا هم سخت‌تر است و سیف‌الله داد این فیلم را به‌خوبی ساخت.»

  بازمانده به‌خوبی جای خود را در میان عرب‌ها باز کرد
منوچهر محمدی یکی از تهیه‌کنندگان بازمانده درباره ویژگی‌ای که این فیلم داشت، گفته بود: «با وجود شرایط سختی که تولید فیلم داشت، آن را آماده کردیم، نتیجه این شد که علاوه‌بر محبوبیت فیلم در میان منتقدان و مخاطبان ایرانی، بازمانده به‌عنوان یکی از آثار شاخص مربوط به فلسطین در کشورهای منطقه شناخته شد. در ایران فیلم‌های دیگری با هزینه‌های چندین‌میلیاردی درباره فلسطین ساخته شد، اما به‌نظر می‌رسد هیچ‌یک از آنها در حدی نبوده که دیده شود و در خاطره‌ها بماند، این فیلم نه‌تنها در ایران، بلکه براساس اخبار و اطلاعات به‌عنوان اثر خاطره‌انگیز و نوستالژیک که به تمام ابعاد موضوع فلسطین می‌پردازد، توانسته در کشورهای مختلف مطرح شود.»
منوچهر محمدی، تهیه‌کننده فیلم هم درباره پیدا کردن لوکیشن‌های فیلمبرداری در یک جشنواره جهانی گفته بود: «من و سیف‌الله داد وجب‌به‌وجب تمام سوریه را برای لوکیشن‌های فیلم گشتیم؛ کشوری بسیار زیبا با تمدنی دیدنی و من این روز‌ها که اوضاع دمشق، حلب و پالمیرا را می‌بینم خیلی تاسف می‌خورم. سوری‌ها تمدن زیبایی دارند که یک رفتار جاهلی به‌صورت دگم همه آن زیبایی‌ها را نابود کرده و من خوشحالم بازمانده بخش‌هایی از این زیبایی را ثبت کرده است.»
موسیقی متن و تیتراژ فیلم بازمانده از معدود ملودی‌های در ذهن مانده آثار موسیقایی مرتبط با سینما در عرصه مقاومت مردم فلسطین است. مجید انتظامی آهنگسازی این کار را برعهده داشت. او درباره ساخت موسیقی متن این فیلم گفته بود: «سیف‌الله داد اصرار داشت تِم کار خیلی عربی نباشد، ایشان یک موسیقی کلاسیک می‌خواست که آن حالت را بیان کند. کار را با کامپیوتر ضبط می‌کردیم و بعد از گذاشتن روی فیلم، کارگردان نقطه‌نظراتش را می‌گفت و اگر راهی برای بهتر شدن داشت آن را انجام می‌دادم و کار را در استودیو ضبط می‌کردیم. سیف‌الله داد هم وسواس زیادی داشت و تاکید می‌کرد ساز همان جایی بیاید که باید بیاید. او پشتکار زیادی داشت و می‌دانست چه می‌خواهد و آنچه می‌خواست از عوامل می‌گرفت. هنگام ضبط موسیقی هم هر روز به استودیو می‌آمده و نقطه‌نظراتش را منتقل می‌کرد.»