سارا طاهری، خبرنگار:یکی از معاونت‌های موضوعی دانشگاه آزاد، معاونت علوم انسانی و هنر است که به شناسایی و ساماندهی و تعالی آموزش و پژوهش علوم انسانی و هنری با رویکرد نوآوری و نظریه‌پردازی در راستای به‌روزرسانی، کارآمدی، بومی‌سازی و اسلامی‌سازی می‌پردازد. تحول و تعالی علوم انسانی و هنری دانشگاه آزاد اسلامی با رویکرد حکمت‌بنیان در راستای رفع نیازها و پیشرفت ایران اسلامی در افق 1404 مهم‌ترین چشم‌انداز این معاونت است. محمدهادی همایون، معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد است که اواخر بهمن ماه سال گذشته به این معاونت آمد تا با استفاده از ظرفیت‌های این دانشگاه مبتنی‌بر برنامه پنج‌ساله تحول و تعالی دانشگاه در کنار سایر معاونت‌های موضوعی تلاش کند. همایون عضو هیات‌علمی و استادتمام فرهنگ و ارتباطات و عضو هیات امنای دانشگاه امام صادق(ع) است. او همچنین رئیس سابق پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات بوده و معاونت سابق برنامه‌ریزی و توسعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دبیر سابق شورای تحول اداری و برنامه‌ریزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون سابق آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه امام صادق(ع) و رئیس سابق دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات است. همایون در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید یک برنامه تحول در حوزه علوم انسانی را طراحی کرده و در اختیار دکتر طهرانچی رئیس این دانشگاه قرار داده است. این برنامه 5 محور دارد که ذیل این 5 محور 120 برنامه طراحی شده است. به گفته او یکی از این برنامه‌ها راه‌اندازی سرای هنر و رسانه است که ویژه دانشکده‌های فرهنگ ارتباطات و رسانه خواهد بود. او امیدوار است این سرای نوآوری در سه ماهه ابتدای سال راه‌اندازی شود. راه‌اندازی آزمایشگاه‌های مدیریت یکی دیگر از برنامه‌های این معاونت در سال جدید خواهد بود. معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی می‌گوید بعد از راه‌اندازی آزمایشگاه‌های مدیریت قرار است یک مجتمع آزمایشگاه علوم انسانی در چند سال آینده راه‌اندازی شود. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید. 

شما بهمن ماه سال گذشته به معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه آمدید. در این مدت کوتاه ظرفیت دانشگاه آزاد در حوزه علوم انسانی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
بعد از ورودم به دانشگاه آزاد نگاهم با تصوری که قبل از ورود داشتم به‌شدت متفاوت شد و پیش از آن اصلا چنین تصوری نسبت به ظرفیت دانشگاه آزاد نداشتم. به نظر می‌رسد که کلیت دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه آموزش عالی کشور بسیار مهم و اثرگذار است و می‌توان در جهت تحول و به‌ویژه مأموریت تحول علوم انسانی، اسلامی و حوزه گام‌های اساسی برداشت. به عبارتی دانشگاه آزاد از مجموعه‌های تاثیرگذار در حوزه آموزش عالی کشور است. در حوزه علوم انسانی کار اصلی قبل از آمدن بنده انجام شده است؛ یعنی تشکیل معاونتی به نام معاونت «علوم انسانی و هنر» در کنار دو معاونت دیگر «موضوعی»، اتفاق بزرگی است که از سوی مسئولان دانشگاه و در دوره قبلی یعنی زمان خسروپناه انجام شده و به ابتکار ایشان و دکتر طهرانچی انجام شده است. بنده بعد از اینکه فاز اول تحولات اتفاق افتاده برای تثبیت فاز اول به این معاونت آمدم و درصدد طراحی و اجرای فاز دوم و سوم و بقیه مراحل تحول و تعالی علوم انسانی خواهم بود. 

 نگارش برنامه تحول علوم انسانی در 5 محور
مهم‌ترین برنامه‌ای که در معاونت علوم انسانی و هنر پیگیری می‌کنید چیست؟
در دو هفته تعطیلات عید فرصت پیدا کردم تا برنامه تحولی را در حوزه علوم انسانی و هنر آماده کرده و خدمت دکتر طهرانچی رئیس دانشگاه ارائه کنم. براساس این برنامه ما قصد داریم برنامه‌های خود را آغاز کنیم. این برنامه در 5 حوزه مبانی نظری این تحول و موضوع استاد است. این برنامه تحول و موضوع استاد به‌شدت موضوع مهمی است چون معتقدم یکی از تحولات باید در حوزه اساتید، دانشجو و محتوای درسی و ساختار اتفاق بیفتد. این برنامه تحولی، برنامه مفصلی است که خدمت دکتر طهرانچی ارائه کردم و براساس آن حرکت خود را آغاز خواهیم کرد. 
  اجرای 120 برنامه را دنبال می‌کنیم
براساس این برنامه تحولی، اجرای چند برنامه را در دستورکار دارید؟
این برنامه در 5 محور است که ذیل هرکدام برنامه‌هایی دیده شده که تقریبا حدود 120 برنامه تحولی خواهد بود. این برنامه‌ها تنظیم شده و هرکدام به نوبت شروع می‌شود. در گام اول در چند مورد که اولویت و فوریت دارد کار خود را آغاز خواهیم کرد. اولین برنامه موضوع تثبیت گروه‌های کشوری است. یعنی همراه کردن ساختار سازمانی با گروه‌های کشوری متمرکزی که در کنار گروه‌های سنتی که تا به حال داشتیم -نه به جای آنها- شکل می‌گیرد. این امر موجب می‌شود توسعه جریان علمی به شکل جدی‌تری دنبال شود. 

 رشته‌های علوم انسانی هم صاحب سرا می‌شوند
برنامه دوم‌مان طراحی چند مرکز جدید است که یکی از آنها که مد نظر دکتر طهرانچی بود و در سخنرانی نوروزی خود نیز به آن اشاره کردند، راه‌اندازی سرای هنر و رسانه است که در دستورکارمان است. 

سرای هنر و رسانه ذیل سراهای نوآوری دانشگاه آزاد و با همان مأموریت‌ها است؟
بله ذیل همان سراهای نوآوری است که بین پایه‌های این نوع امور و عرصه‌هایی که فعالیت باید انجام شود ایجاد ارتباط می‌کند. الگوی اصلی همان الگویی است که در حوزه پزشکی انجام شده و بین دانشکده پزشکی و بیمارستان ارتباط برقرار شده است. ما نیز باید بتوانیم بین بقیه دانشکده‌ها با عرصه عمل ارتباط برقرار کنیم. این موضوع ویژه دانشکده‌های فرهنگ ارتباطات و رسانه ما خواهد بود. البته موارد دیگری نیز پشت سر آن برای حوزه‌های دیگر خواهیم داشت که ذیل برنامه به تدریج اجرا خواهیم کرد. به عبارت بهتر این سرا با هدف ایجاد پیوند مطالعات نظری ما در حوزه فرهنگ و ارتباطات و رسانه با صحنه عمل و تولیدات رسانه‌ای ایجاد می‌شود. فعلا موضوع همکاری است که ما در مجموع سراهای دانشی خواهیم داشت که تمام عرصه‌های آموزشی فعالیت‌های اجرایی و حوزه‌های نوآوری و کسب‌وکار ما را در خود جمع می‌کند. در آینده بلندمدت‌تر این اتفاق خواهد افتاد. کاملا امیدوارم که این سرای نوآوری در سه ماه ابتدایی امسال راه‌اندازی شود به شرط آن که بتوانیم تامین لوازم اجرایی این کار را داشته باشیم. 

لوازم اجرایی تحقق این امر چیست؟
مهم‌ترین آن بودجه و بعد از آن مصوبات و مراحلی است که باید طی شود. حرکت دانشگاه آزاد اسلامی به سمت کسب درآمدهای غیرشهریه‌ای است تا ما بتوانیم از فعالیت‌های طبیعی دانشگاه در جهت رسیدن به مأموریت‌ها کسب درآمد کنیم و سراهای نوآوری نیز در همین راستا انجام وظیفه می‌کند. البته هدف اصلی کسب درآمد نیست بلکه هدف‌مان از راه‌اندازی این سرا این است که دانشجویان بتوانند در زمان تحصیل خود با عرصه عمل آشنا شوند. 
 تاسیس مجتمع آزمایشگاهی علوم انسانی در دانشگاه آزاد 
برنامه دیگرتان در معاونت چیست؟
راه‌اندازی آزمایشگاه‌های مدیریت نیز در دستور کار است. فعلا کارمان را از آزمایشگاه مدیریت آغاز می‌کنیم اما در گام‌های بعدی سایر آزمایشگاه‌های علوم انسانی را نیز پیگیری می‌کنیم. ما درمجموع یک مجتمع آزمایشگاه علوم انسانی در چند سال آینده خواهیم داشت. 

تصویر عمومی از آزمایشگاه تداعی کنند فضای آزمایشگاه‌های حوزه فنی و مهندسی است. مشخصا در آزمایشگاه‌های علوم انسانی قرار است چه اتفاقی بیفتد؟
بیشتر افراد آزمایشگاه‌ها را در حوزه مهندسی، پزشکی و... می‌بینند و در این حوزه‌ها تعریف می‌کنند و تصور آزمایشگاه برای علوم انسانی مقداری غریب است. اما اگر به دنبال این هستیم که اطلاعات دقیقی در عرصه‌های مختلف داشته باشیم و همان کاری که آزمایشگاه در حوزه‌های فنی و مهندسی و پزشکی می‌کند ما در علوم انسانی نیز انجام دهیم، نیاز به تحلیل داده و افزایش سطح تحلیلی نسبت به داده‌ها داریم. این تحلیل‌ها در رفتارهای انسان‌ها، چه انسانی که به‌عنوان یک خریدار به فروشگاه می‌رود یا عرصه‌های دیگر مدیریتی و رفتاری وجود دارد. اینکه ما در برابر رسانه‌ها چه واکنش و رفتارهایی را از خودمان بروز می‌دهیم قابلیت ثبت و ضبط و تبدیل شدن به داده و آماده شدن برای تحلیل‌های کلان‌تر دارد که تا‌به‌حال چنین مواردی نداشتیم. این تحلیل‌ها قطعا دستگاه‌ها و هزینه‌هایی نیاز دارد که شناسایی و طرح آن نیز آماده شده است و این آزمایشگاه مدیریت در چند فاز راه‌اندازی و اجرا خواهد شد و سپس به بقیه حوزه‌ها تسری داده می‌شود. فعلا با آزمایشگاه مدیریت کار خود را آغاز خواهیم کرد اما برنامه اصلی‌مان راه‌اندازی یک مجتمع آزمایشگاهی در حوزه علوم انسانی خواهد بود. 

در حوزه آیین‌نامه‌های ارتقا در علوم انسانی چه برنامه‌ای دارید؟
برنامه بعدی‌مان در حوزه آیین‌نامه ارتقا و متناسب‌سازی آن با سطح علوم انسانی و اهداف دانشگاه آزاد است. اینها مجموعه برنامه‌های پیش رو است و باید به ترتیب جلو برویم. درحال حاضر در نظر داریم تا آیین‌نامه جدید ارتقا را تنها در حوزه علوم انسانی و هنر، اجرایی کنیم. با اجرای این طرح و دریافت بازخوردها ممکن است در دیگر حوزه‌ها نیز این آیین‌نامه تسری پیدا کند. رفتن به سمت کیفی‌سازی شاخص‌های آیین‌نامه ارتقا اتفاقی است که باید محقق شود و پایه این تحول است. باید عناوین و فعالیت‌های و ارزش‌های دقیق کیفی وجود داشته باشد که بتوان برمبنای آن فعالیت استاد را فراتر از پرونده او با همان شاخص‌ها ارزیابی کرد و آیین‌نامه ارتقا را سازماندهی کرد. همچنین، مجموعه آیین‌نامه ارتقا باید این اطمینان را به ما بدهد که اهداف دانشگاه آزاد در این بررسی انجام و تعقیب می‌شود. 

 ماموریت اصلی گروه‌‌های کشوری تحول سرفصل‌هاست
درباره به‌روزرسانی سرفصل‌ها توضیح دهید. در سرفصل‌ها علوم انسانی موضوع اصلی این مبحث بوده. آیا این اتفاق محقق می‌شود یا خیر؟
به‌طور حتم در نظر داریم تا در حوزه ورود به سرفصل‌ها و برنامه‌های درسی به‌ویژه درسنامه‌های نمونه، ورود شود. این جریان در ذیل راه‌اندازی، توسعه و مدیریت گروه‌های کشوری دیده می‌شود. در نظر داریم تا گروه‌های کشوری در همه رشته‌ها راه‌اندازی شود. البته در حال حاضر این بخش فعالیت خود را آغاز کرده و نیاز به اجرای یک سازماندهی جدید روی آن است تا تقسیمات تازه و جدیدی روی رشته‌ها انجام شود. اما از اولین ماموریت‌ها و مهم‌ترین اقدامات گروه‌های کشوری تحول اساسی روی سرفصل‌ها، برنامه‌ها و درسنامه‌ها خواهد بود. 

براساس این به‌روزرسانی چند درصد رشته‌ها در ماه اول استانداردسازی می‌شوند؟
ابتدا باید گروه‌ها راه‌اندازی شوند و مأموریت را آنها را انجام دهند. الان اولین جلسات گروه‌ها براساس صدور احکامی است که پیش از آمدن من به این سمت، برگزار شده است. به بیان دیگر، آن گروه‌ها هنوز به فعالیت جدی نرسیده‌اند. گردهمایی گروه‌های کشوری در خرداد ماه برگزار خواهد شد و پس از آن این جریان با جدیت پیش خواهد رفت. 

 دانشکده‌های موضوعی، محور تحول در تحولات کلان دانشگاه است
بخشی از ماموریت دانشکده‌های موضوعی توسط معاونت علوم انسانی پیگیری می‌شود. به نظر می‌رسد این دانشکده‌ها آن میزان که باید موفق عمل نکردند به شکلی که یافتن نمونه‌های کامل امری دشوار است. برخی اساتید هم معتقدند دانشکده موضوعی با معنای واقعی در دانشگاه آزاد وجود ندارد. برنامه شما برای دانشکده‌های موضوعی چیست و چرا تاکنون دانشکده‌های موضوعی در دانشگاه آزاد موفق عمل نکرده‌اند؟ راهکار شما برای توسعه این دانشکده‌ها چیست؟
آنطور که به نظر می‌رسد دانشکده‌های موضوعی، محور تحول بسیار مهمی در تحولات کلان دانشگاه آزاد در آینده خواهند بود. اما در درون خود مساله بسیار مهم میان‌رشته‌ای‌ها و تحقق همکاری‌های بین خود معاونت علوم انسانی و هنر و دیگر معاونت‌ها را دارد. پس از آن باید گروه‌های میان‌رشته‌ای و میان‌دانشکده‌ای شکل ‌بگیرد و از دل آنها دانشکده‌های موضوعی تقویت شود. تا آنجایی که من مطلع هستم، دانشکده‌های موضوعی در برخی از واحدها در حال پیگیری و راه‌اندازی هستند. اما تغذیه آن دانشکده‌ها با میان‌رشته‌هایی خواهد بود که قصد راه‌اندازی آنها وجود دارد و در سند تحول معاونت علوم و انسانی و هنر نیز آمده است. امیدوار هستم که برای سال تحصیلی آینده این دانشکده‌ها با دانشجو فعالیت خود را آغاز کنند. 

 تشکیل ۳ دانشکده موضوعی تا آغاز سال تحصیلی جدید
به نظر شما چند دانشکده فعالیت خود را آغاز خواهند کرد؟
حداقل سه دانشکده راه‌اندازی خواهد شد. 

در مقوله اولویت‌بندی پژوهشی در حوزه علوم انسانی چه اقداماتی انجام شده و چه میزان اولویت‌بندی در این موضوع انجام شده است؟
یک نظام اولویت‌بندی در ذیل برنامه تحول خدمت ریاست دانشگاه ارائه شده است. این نظام اولویت‌بندی در مجاری رسمی خود قرار خواهد گرفت و به تصویب می‌رسد. اگر این نظام اولویت‌بندی به‌صورت کامل شکل‌بگیرد، به صورت دقیق می‌توان از روند اجرای آن گفت. ولی این اقدام در دست بررسی است و تنها پیشنهاد اولیه آن ارائه شده است. 

رئیس دانشگاه آزاد در صحبت اخیر از تحول به‌عنوان مبنای حرکت دانشگاه یاد کردند. از نگاه شما گفتمان تحول دانشگاه چه مختصاتی دارد؟
در آن بخش مبانی که در ذیل برنامه ارائه شده و او بر آن واقف است، همین موضوع گفتمان تحول نیز مطرح شده است. بالاخره وقتی که قرار است یک سازمان حرکت هماهنگ داشته‌باشد، باید همه اجزا نسبت به آن حرکت توجیه باشند و با هم حرکت کنند. به بیان دیگر اگر یک بخش حرکت کند و بخش دیگر نتواند به همان اندازه حرکت کند، لزوما برنامه تحول به نتیجه مطلوب در آن حالت نخواهد رسید. موضوع، ابعاد و ویژگی‌های تحول باید به جد در همه اجزای دانشگاه آزاد به اشتراک گذاشته شود. همه باید این ‌انگیزه و نظام ‌انگیزشی را داشته ‌باشند که با این برنامه تحول حرکت هماهنگی را انجام دهند. به همین دلیل فرهنگ‌سازی برای این تحول بین مدیران عالی دانشگاه موضوع مهمی است که درحال انجام است.