اصالت دیپلماسی منطقه‌ای فعال

روح الله قاسمیان، دکترای روابط بین‌الملل:رایزنی‌ها و ملاقات‌های موثر مقامات جمهوری اسلامی ایران با همتایان منطقه‌ای خود همچنان ادامه دارد. عادی‌سازی روابط تهران-ریاض و متعاقبا ترسیم منظومه امنیتی-سیاسی مشترک میان تهران و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، جملگی مصادیق دیپلماسی پویای منطقه‌ای کشورمان محسوب می‌شوند. کمتر سیاستمدار و تئوریسینی در حوزه روابط بین‌الملل، نسبت به اصالت دیپلماسی منطقه‌ای و نقش آن در کسب فرصت‌ها و دفع تهدیدات تردید دارد. با گذار بشریت به هزاره سوم، شاهد تبدیل «دیپلماسی منطقه‌ای» به یک «مصدر راهبردی» هستیم. برخی نظریه‌پردازان تلاش می‌کنند دیپلماسی منطقه‌ای را درمقابل دیپلماسی فرامنطقه‌ای قرار داده یا حتی آن را نافی ارتباط با دیگر کشورهای جهان (که در نقاط دورتر قرار گرفته‌اند) تلقی کنند اما این یک خطای راهبردی محسوب می‌شود! 
دیپلماسی منطقه‌ای نه‌تنها در تعارض با دیپلماسی فرامنطقه‌ای قرار ندارد، بلکه مسیر صحیح رسیدن به ارتباطات سیاسی موثر و صحیح در قبال دیگر بازیگران جهانی محسوب می‌شود. چنانچه اشاره شد، تحقق دیپلماسی فعال منطقه‌ای، امکان مانور هوشمندانه در حوزه سیاست خارجی و تفکیک بازیگران فرامنطقه‌ای مطلوب و نامطلوب از یکدیگر را خواهد داد. 
واقعیت امر این است که پس از انعقاد برجام، برخی آدرس‌ها و نشانه‌های انحرافی درحوزه دیپلماسی به افکار عمومی کشور مخابره شد که یکی از آنها، اصالت دیپلماسی فرامنطقه‌ای و قدرت تنظیم‌گری بازیگران غربی در قبال رفتار بازیگران منطقه بود. مطابق این پیش‌فرض، تصور می‌شد که درصورت انعقاد هرگونه توافقی میان تهران و واشنگتن (و تروییکای اروپایی)، رفتار بازیگران منطقه به‌صورت خودکار تحت‌تاثیر این واقعه قرار خواهد گرفت و شاهد تنظیم آن به سود منافع ملی ایران خواهیم بود. اما این مساله تحقق پیدا نکرد! حتی در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما و قبل از خروج دولت ترامپ از برجام، شاهد همپیمانی برخی کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس و رژیم اشغالگر قدس علیه تهران بودیم. بخشی از این همپیمانی ناشی از ذات بدعهد و ریاکارانه غرب (آمریکا-اروپا) در مناسبات جهانی بوده و بخشی دیگر، ناشی از عدم ترسیم و محاسبه درست نسبت دیپلماسی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در حوزه سیاست خارجی کشور.
اکنون شاهد یک ریل گذار معقول، واقع‌بینانه و موثر درحوزه سیاست خارجی هستیم که در آن دیپلماسی فرامنطقه‌ای و منطقه‌ای به پای یکدیگر قربانی نمی‌شوند و نسبتی معقول و متوازن میان این دو برقرار خواهد شد. خروجی مذاکرات اقتصادی، امنیتی و سیاسی تهران و بازیگران منطقه‌ای، قطعا خود یکی از عوامل موثر در چینش صحیح شرکای فرامنطقه‌ای ما و احصا و محاسبه دقیق وزن بازیگران محسوب می‌شود. یکی از عوامل نارضایتی شدید رژیم اشغالگر قدس و برخی بازیگران غربی از تقویت مولفه‌های دیپلماسی منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران، تبعات موثر این دیپلماسی پویا بر فرصت‌سازی‌ها و تهدید‌زدایی‌های کشورمان در حوزه روابط بین‌الملل است. بدیهی است که باید با قوت، هوشمندی و آینده‌نگری موثر، این مسیر را باصلابت ادامه داد.