پروژه‌های نیمه‌تمام ۱۳۰۰ همت می‌خواهند

مهدی عبداللهی، دبیر گروه اقتصاد:اقتصاددانان با لحاظ قراردادن وضعیت تورم، سرمایه‌گذاری، التهابات ارزی، رشد اقتصادی و سایر شاخص‌های کلان، دهه 90 را «دهه سوخته اقتصاد ایران» نامگذاری کرده‌اند. آمارها نشان می‌دهد در دهه 90 حال و روز سرمایه‌گذاری در ایران به‌قدری فاجعه‌بار بوده که از سال 1398 به بعد رقم استهلاک سرمایه از تشکیل سرمایه ثابت ناخالص پیشی گرفته است. عوامل زیادی در این اتفاق نقش دارند که برخی از آنها شامل شدت تحریم‌ها، کاهش واردات اقلام سرمایه‌ای، کاهش ضریب اصابت تسهیلات به بخش مولد به جهت حاشیه سود بالای بخش غیرمولد و دارایی‌ها، کاهش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و دولتی در بخش ساختمان است. اما یکی دیگر از مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر سقوط سرمایه‌گذاری در این سال‌ها، کاهش سرمایه‌گذاری دولت و بخش عمومی بوده است. به عبارتی، اعتبارات طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای یا همان بودجه عمرانی که مهم‌ترین کانال حضور بخش عمومی در فرآیند سرمایه‌گذاری کشور بوده و وظیفه اصلی آنها گسترش ظرفیت‌های زیربنایی و تولیدی است، در این سال‌ها به‌شدت کاهش یافت. لازم به توضیح است که بودجه عمرانی علاوه‌بر اینکه به‌طور مستقیم منجر به سرمایه‌گذاری بخش عمومی می‌شود زمینه تحریک سرمایه‌گذاری بخش خصوصی (در قالب پیمانکاران، سرمایه‌گذاران در بخش‌های اقتصادی و تولیدی) را نیز فراهم می‌کند. آمارها نشان می‌دهد سهم بودجه عمرانی از بودجه عمومی کشور در دهه 1370 حدود 45 درصد بوده که این میزان تا سال 1390 به 30 درصد، تا سال 1392 به 17 درصد و تا سال 1398 تا 1400 به 14 تا 15 درصد رسیده است. اما در سال 1401 دولت سهم بودجه عمرانی را به 18.6 درصد و برای سال آینده نیز به 16.5 درصد از کل بودجه عمومی رسانده است. اما در دو سال اخیر دولت سیزدهم توجه ویژه‌ای به تکمیل پروژه‌های عمرانی داشته است. گرچه دسترسی به همه پروژه‌های عمرانی تکمیل شده در دولت سیزدهم زمان‌بر است، اما «فرهیختگان» نگاهی به برخی از ابرپژوه‌های تکمیل شده در دولت سیزدهم انداخته است. نمونه جالب‌توجه این پروژه‌ها، افتتاح بیمارستان حضرت مهدی (عج) بوده که در روزهای اخیر افتتاح شد. 

حوزه درمان

 افتتاح بزرگ‌ترین بیمارستان ایران 
چهارشنبه 17 اسفند همزمان با سالروز ولادت حضرت مهدی(عج)، بیمارستان هوشمند حضرت مهدی به‌عنوان بزرگ‌ترین پروژه نظام سلامت، با حضور سیدابراهیم رئیسی به‌شکل رسمی افتتاح شد و به بهره‌برداری رسید. براساس اظهارات مسئولان وزارت بهداشت، بیمارستان حضرت مهدی(عج)، با نزدیک به هزار تخت شامل ٥٢٢ تخت بستری عادی، ۲۰۴ تخت بستری ویژه، ۱۱۰ تخت بستری اورژانس و ۴۲ تخت بستری جراحی سرپایی، پروژه بیمارستانی منحصربه‌فرد تاریخ نظام سلامت کشور است. این طرح که در سال‌های ۹۴ و ۹۵ به دلیل تامین نشدن اعتبار تعطیل شده بود، از سال ۹۶ فعالیت آن از سرگرفته شد و در آخرین بازدید سیدصولت مرتضوی معاون اجرایی سابق در ۲۷ اردیبهشت امسال، پیشرفت فیزیکی این طرح ۹۸ درصد گزارش شد که در ادامه و برای تکمیل این طرح، دولت سیزدهم حمایت‌های مختلفی از نظر پشتیبانی، فنی و اقتصادی از آن داشت. این دولت برای تکمیل طرح ‌فوق با توجه به اینکه منابع خیرین پاسخگوی آن نبود، از محل منابع عمومی دولت و دانشگاه علوم پزشکی، منابعی را اختصاص داد تا فرآیند تکمیل و بهره‌برداری از آن تسریع و خدمات‌رسانی آن به هموطنان هرچه سریع‌تر آغاز شود.

 راه‌اندازی 15 هزار تخت بیمارستانی در مناطق کمتربرخوردار
آنطور که بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت می‌گوید از شهریور ۱۴۰۰ تا اسفند 1401 بیش از ۱۵ هزار تخت بیمارستانی در مناطق محروم و کم‌برخوردار راه‌اندازی شده است. همچنین در دولت سیزدهم ۱۰ هزار پزشک و دندانپزشک و دوهزار و ۸۰۰ پزشک متخصص برای اجرای عدالت در حوزه سلامت در سراسر کشور در بیمارستان‌ها مشغول به کار شدند و ۱۶ پروژه کلینیک ویژه در کشور نیز تکمیل و افتتاح شده است. 

۵۵۰۰ پروژه سلامت در کشور درحال ساخت 
به گفته بهروز رحیمی، معاون توسعه مدیریت و منابع وزارت بهداشت ۵۵۰۰ پروژه عمرانی در بخش سلامت در سراسر کشور مراحل ساخت را طی می‌کند. ۲۵ دی ۱۴۰۱ وزیر بهداشت در آیین افتتاح بیمارستان انصارالغدیر بومهن می‌گوید ۱۳ پروژه بزرگ بیمارستانی در استان تهران در دست ساخت و تکمیل است که اکثر این بیمارستان‌ها در مناطق محروم استان به بهره‌برداری خواهند رسید. به گفته عین‌اللهی، پروژه بیمارستانی انصار الغدیر بومهن نیز که توسط خیرین پایه‌گذاری شده، کار ساخت آن از سال ۹۰ شروع شده و فقط آزمایشگاه و اورژانس آن در فاز اول بهره‌برداری شده بود. پس از بازدید فروردین‌ماه رئیس‌جمهور از این مجموعه و پیگیری‌ها و دستورات ایشان مرحله ساخت فاز دوم بیمارستان شروع شد و خوشبختانه در کمترین زمان ممکن به بهره‌برداری رسید.

حوزه نفت و گاز

راه‌اندازی طرح ال‌ان‌جی 2 میلیارد دلاری
یکی از طرح‌هایی که دولت سیزدهم به‌طور جدی آن را دنبال می‌کند، طرح پروژه ایران ال‌ان‌جی است. به گفته مسئولان وزارت نفت، این طرح با سرمایه‌گذاری 2 میلیارد دلاری در سال 1392 کلنگ زده شد اما تا پیش از آغاز به کار دولت سیزدهم متوقف مانده بود. حالا وزیر نفت می‌گوید پروژه بزرگ ایران ال‌ان‌جی در عسلویه را که بیش از هشت سال زیر باران و گرمای سوزان آن منطقه رها شده بود توانستیم فعال کنیم و هم‌اکنون بیش از ۷۰۰ نفر در این پروژه مشغول به‌کار هستند. بخش یوتیلیتی آن آماده شده و مخازن آن با ۹۸ درصد پیشرفت فیزیکی به‌زودی به بهره‌برداری خواهد رسید. پیش‌بینی می‌شود بخش شیرین‌سازی این پروژه اوایل سال آینده به بهره‌برداری برسد. 

امضای 4.5 میلیارد دلار قرارداد با خارجی‌ها
به گفته وزیر نفت، طی دوره دولت سیزدهم ۱۰۰ میلیارد دلار قرارداد و تفاهم برای تکمیل پروژه‌های بخش بالادستی و پایین‌دستی با شرکت‌های داخلی و خارجی امضا شده که از این رقم ۴۰ میلیارد دلار تفاهمنامه و 4.5 میلیارد دلار قرارداد با شرکت‌های روس امضا شده است. وی می‌گوید با توجه به مذاکرات اخیر به‌زودی شاهد تبدیل تفاهمنامه‌ها با این شرکت به قرارداد هستیم. 

پالایشگاه فاز ۱۴ پارس‌جنوبی
احداث فاز 14 پالایشگاه پارس جنوبی قرار بود با سرمایه‌گذاری خارجی پیش رود اما با شروع تحریم‌ها، شرکت‌های خارجی این پروژه را شروع‌نکرده رها کردند. آمارهای اعلام شده از سوی وزارت نفت نشان می‌دهد 100 درصد این پروژه به سرمایه‌گذاری شرکت‌های داخلی انجام شده و برای آن رقمی در حدود 2.7 میلیارد سرمایه‌گذاری شده است. وزیر نفت می‌گوید براساس برآوردهای کارشناسان، با تولید محصولات بازگشت سرمایه این پروژه کمتر از یک‌سال خواهد بود. ۵۰ میلیون مترمکعب گاز، روزانه ۷۵ هزار بشکه میعانات گازی، سالانه یک میلیون تن گازمایع و یک میلیون تن اتان و روزانه ۴۰۰ تن گوگرد از تولید این پالایشگاه است.

 افتتاح 7 میلیارد دلاری در بوشهر
روزهای ۱۱ و ۱۲ اسفندماه استان بوشهر میزبان رئیس‌جمهور و اعضای هیات‌دولت بود. در این سفر رئیس‌جمهور برای افتتاح پروژه‌های نفت و گاز و پتروشیمی به شهرستان کنگان سفر کرد. استاندار بوشهر با اشاره به افتتاح فاز ۱۴ پارس جنوبی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین برنامه‌های سفر رئیس‌جمهور به استان بیان کرد: «ارزش سرمایه‌گذاری طرح‌های وزارت نفت در کنگان 7 میلیارد دلار بوده که با حضور رئیس‌جمهور به بهره‌برداری رسیده است.» 

حوزه آب 

آبرسانی 1800 روستای خوزستان در دولت سیزدهم 
۱۸ اسفند ۱۴۰۱ محمد‌رضا کرمی‌نژاد، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خوزستان می‌گوید از ابتدای فعالیت دولت سیزدهم تاکنون یک هزار و ۷۵۲ روستا در خوزستان از نعمت آب شرب برخوردار شده‌اند. وی در ادامه می‌گوید پروژه آبرسانی دهستان جفال به صورت ضربتی در سه ماه اجرا شد که با بهره‌برداری از این پروژه نیز ۳۴ روستای این دهستان از آب شرب با کیفیت و پایدار بهره‌مند شدند. به گفته محمدرضا کرمی‌نژاد، از چهار هزار و ۴۰۰ روستای خوزستان، مشکل آب یک هزار و ۷۰۰ روستا حل شده است. از این تعداد ۹۲۳ روستا اصلا آب نداشتند یا با تنش جدی و شدید آب مواجه بودند که مشکل آب آنها حل شده است. وی می‌گوید مشکل باقی روستاهای دارای تنش آبی در خوزستان تا پایان سال 1402 حل خواهد شد. 

پایان جیره‌بندی آب در استان بوشهر 
12 اسفند با حضور رئیس‌جمهور ‌دو پروژه‌ آب‌شیرین‌کن استان بوشهر به ‌بهره‌برداری رسید. مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب بوشهر با بیان اینکه ظرفیت آب‌شیرین‌کن‌های استان تا قبل از استقرار دولت سیزدهم سه سایت با ظرفیت 35 هزار مترمکعب در روز بوده است، می‌گوید: «این ظرفیت با توجه به بهره‌برداری از دو پروژه آب‌شیرین‌کن در سفر رئیس‌جمهوری در مجموع به 9 سایت با ظرفیت 92 هزار مترمکعب رسیده است.» به گفته ابوالحسن عالی، دو پروژه آب‌شیرین‌کن‌های ‌بهره‌برداری‌شده در سفر رئیس‌جمهور آب را با آب طبیعی ترکیب و آب مورد نیاز جمعیتی حدود 250 هزار نفر را تامین می‌کنند. مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب بوشهر می‌گوید اگر پروژه‌های در دست ساخت نیز تکمیل شود، ظرفیت آب‌شیرین‌کن‌های این استان به 242 هزار مترمکعب خواهد رسید که این موضوع می‌تواند 50 درصد نیاز آبی استان را تامین کند. نکته جالب توجه در سفر رئیس‌جمهور به بوشهر، افتتاح پروژه‌های آب شیرین‌کن ۱۰۰ درصد ایرانی است. در سفر رئیس‌جمهور به بوشهر، فاز اول طرح آبرسانی شهرستان جم نیز پس از ۱۵سال توقف، تکمیل و به بهره‌برداری رسیده است. 

برق و نیروگاه 

افتتاح ۱۱۲ طرح بزرگ صنعت آب و برق تا پایان سال‌ جاری
25 بهمن 1401 علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو، با بیان اینکه در وزارت نیرو دو تکلیف عمده به‌منظور خدمت‌رسانی به مردم و تامین آب و برق پایدار وجود دارد که شامل «مدیریت مصرف» و «اجرای طرح‌های توسعه برای افزایش ظرفیت» می‌شود، گفت تقریبا در همه استان‌های کشور طرح‌های متعددی در حوزه آب و برق آماده افتتاح است و پیش‌بینی شده تا پایان سال‌جاری ۱۱۲ طرح بزرگ صنعت آب و برق باحضور رئیس‌جمهور افتتاح و به مرحله بهره‌برداری برسد. 

افتتاح بزرگ‌ترین نیروگاه شمال غرب کشور 
۵ آبان ۱۴۰۱ با حضور رئیس‌جمهور، نیروگاه آریان زنجان به‌عنوان بزرگ‌ترین نیروگاه شمال غرب کشور افتتاح شد. به گفته مجری طرح‌های نیروگاهی بخش خصوصی برق حرارتی، با افتتاح این نیروگاه مجموعا ۵۴۶ مگاوات به ظرفیت نیروگاهی کشور اضافه می‌شود. 

افزایش 6 هزار مگاواتی ظرفیت تولید برق
30 خرداد 1401 مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران گفت عملیات اجرایی ۶ هزار مگاوات نیروگاه صنایع آغاز شده است. 20 شهریور 1401 نیز معاون برنامه‌ریزی شرکت برق حرارتی با تاکید بر اینکه تا پیک تابستان سال آینده ۶ هزار مگاوات به ظرفیت نیروگاه‌های کشور افزوده خواهد شد، گفت: «در یک‌سال اخیر متوسط افزایش ظرفیت نیروگاه‌های حرارتی حدود سه برابر سال‌های گذشته بوده است.» به گفته امیر دودابی‌نژاد، تا پیک تابستان سال آینده 6 هزار مگاوات به ظرفیت نیروگاه‌های کشور افزوده خواهد شد. 
اما مورد حائز اهمیت دیگر، شروع به کار برنامه ساخت 10 هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر با محوریت ساخت نیروگاه‌های خورشیدی، بادی با مشارکت بخش خصوصی است که از ابتدای شروع به کار دولت در دستور کار قرار گرفت. یکی از نتایج آن در کوتاه‌مدت، افزایش ظرفیت نصب‌شده نیروگاه‌های تجدیدپذیر کشور به 1000 مگاوات بوده است. 

کلنگ‌زنی بزرگ‌ترین نیروگاه خورشیدی کشور 
هفته اول بهمن ۱۴۰۱ آیین کلنگ‌زنی بزرگ‌ترین نیروگاه خورشیدی کشور با حضور معاون رئیس‌جمهور، معاون وزیر نیرو، شرکت سرمایه‌گذار و جمعی از مدیران و مسئولان استان اصفهان برگزار شد. این پروژه با سرمایه‌گذاری ۱۶ هزار و ۴۵۰ میلیارد تومان طی ۳ سال به بهره‌برداری کامل می‌رسد. با احداث این نیروگاه ۶۰۰ مگاواتی در شرق اصفهان، ظرفیت نیروگاه‌های خورشیدی کشور به بیش از دو برابر می‌رسد. این نیروگاه در زیربنایی به وسعت ۱۲۰۰ هکتار توسط پیمانکاران داخلی ساخته می‌شود و تا پایان سال آینده حدود ۱۰۰ مگاوات از ظرفیت آن به بهره‌برداری می‌شود. 

حوزه صنعت
48 پروژه با 17 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری داخلی
19 بهمن 1400 عملیات اجرایی ۴۸ پروژه بزرگ صنعتی کشور با اعتباری معادل ۱۷ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری به‌عنوان بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری صنعتی تاریخ ایران با حضور سید‌ابراهیم رئیسی و مدیران عامل شرکت‌های سرمایه‌گذار و مجری آغاز شد. این پروژه‌های بزرگ صنعتی در ۱۳ استان و ۲۷ شهرستان کشور اجرا خواهند شد. 6 غول صنعتی و تولیدی کشور شامل شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر، مجتمع فولاد مبارکه، شرکت ملی صنایع مس ایران، شرکت معدنی و صنعتی چادرملو، شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات و شرکت گروه گسترش نفت و گاز پارسیان به‌عنوان «گروه پیشرانان پیشرفت ایران» مسئولیت سرمایه‌گذاری در این ۴۸ پروژه بزرگ صنعتی را برعهده دارند. 

وجود 66 هزار پروژه نیمه‌تمام در کشور
آمار و ارقام عجیب‌وغریبی برای پروژه‌های عمرانی ذکر می‌شود. چندین نماینده مجلس در سال‌های اخیر تعداد پروژه‌های عمرانی نیمه‌تمام را بین 70 تا 100 هزار پروژه ذکر کرده‌اند. ۳ شهریور ۱۴۰۱ محمدهادی زاهدی‌وفا، سرپرست وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفت: «۶۶ هزار پروژه نیمه‌تمام از دولت‌های گذشته در کشور وجود داشته که از این تعداد شش هزار پروژه ملی و بقیه استانی است. اما آمارهای دولتی از پروژه‌های عمرانی نیز چندان چنگی به دل نمی‌زند و نمی‌توان تعداد پروژه‌های عمرانی را از روی آن مشخص کرد. برای مثال، مهم‌ترین آمار مربوط به پروژه‌های عمرانی جدول پیوست یک بودجه سالانه است که در آن جزئیات پروژه‌های عمرانی همانند سال شروع، دستگاه مربوطه، رقم هزینه‌شده و رقم موردنیاز و سال تکمیل آن درج شده است. نگاهی به آمارهای این جدول نشان می‌دهد به‌طور متوسط بین 3000 تا 3500 پروژه در این جدول طی سال‌های مختلف دیده می‌شود. اما نگاه آماری به این جدول نیز قابل‌تامل است. در سال آینده رقم پیش‌بینی‌شده برای پروژه‌های عمرانی حدود 102 هزار و 198 میلیارد تومان است. با توجه به بودجه نزدیک به 328 هزار میلیارد تومانی پروژه‌های عمرانی کشور در سال آینده، رقم مذکور فقط شامل 31 درصد از کل بودجه عمرانی کشور می‌شود. همین موضوع کار برآورد تعداد پروژه‌های عمرانی را دشوار می‌کند. 

6 هزار پروژه نیمه‌تمام با پیشرفت 60 درصدی 
یکی از نکات قابل‌تامل در پروژه‌های عمرانی کشور افزایش زمان بهره‌برداری از این پروژه‌هاست، به‌طوری که طول زمان اجرای طرح‌های عمرانی از حدود 8 تا10 سال در سال 1385 به 7تا12 سال تا سال 1394، به 9تا 14 سال تا 1397 به 7 تا 15 سال تا سال 1398، به 16 سال در سال 1399 و به 17 سال در سال 1400 رسیده است. پرواضح است در شرایط تورمی و کسری بودجه سهم اعتبارات عمرانی برای اتمام آنها هم به‌صورت طبیعی ناچیز می‌شود. انباشتگی حجمی بودجه به‌تدریج باعث توقف و عدم اتمام پروژه‌ها می‌شود. در این شرایط نه‌تنها منابع دوره گذشته بلکه هزینه‌های جاری هم باید برای بهره‌برداری پروژه‌ها در نظر گرفته شود در غیر این صورت پروژه دچار کمبود اعتبارشده و اجرای این طرح‌ها به تعویق می‌افتد. عدم اتمام به‌موقع و تحویل پروژه‌ها نه‌تنها به ایجاد کسب‌وکار، شغل و درآمدزایی آسیب می‌زند، فرسودگی پروژه، هزینه‌های تکمیل را بیشتر کرده و تورم نیز به افزایش هزینه‌ها دامن می‌زند. البته شرایط فقط به اینجا ختم نشده و دولت هم با کسری بودجه مجبور است بخشی از پروژه را به بخش خصوصی (در قالب قرارداد موسوم به واگذاری عمومی-خصوصی یا غیره) واگذار کند. نمونه قابل‌تامل این وضعیت را رئیس مرکز پژوهشی و بازوی پژوهشی وزارت صمت نقل می‌کند. آنطور که احمد تکشینی، رئیس موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی اعلام کرده، تعداد 6هزار طرح نیمه‌تمام (صنعتی، معدنی و تجاری) با بالای 60درصد پیشرفت فیزیکی در استان‌های کشور وجود دارد که رونق آنها 280هزار شغل مستقیم ایجاد خواهد کرد. 

نیاز به 1300 هزار میلیارد تومان نقدینگی
گفته شد پروژه‌های لیست‌شده در پیوست یک بودجه 1402 تنها 31 درصد از بودجه عمرانی سال آینده را به خود اختصاص داده‌اند؛ به‌طوری که در سال آینده رقم پیش‌بینی‌شده برای تکمیل پروژه‌های عمرانی پیوست یک لایحه بودجه 102 هزار و 198 میلیارد تومان خواهد بود. این رقم در سال 1401 حدود 84.5 همت، در سال 1400 حدود 51.3 همت، در سال‌های 99 و 98 به ترتیب 35 و 30 همت، در سال‌های 97، 96 و 95 نیز به ترتیب17.6همت، 31.4 همت و 28.6 همت بوده است. اما سازمان برنامه‌وبودجه علاوه‌بر رقم بودجه تخصیص‌یافته به تکمیل پروژه‌های عمرانی در هر سال، براساس محاسبات آماری، برآورد می‌کند که اگر همه پروژه‌های عمرانی پیوست یک به قیمت امروز تمام شود، چقدر بودجه نیاز خواهد بود. آمارهای بودجه سالانه نشان می‌دهد اگر در سال 1395 پروژه‌های عمرانی پیوست یک به قیمت آن روز به اتمام می‌رسید، رقمی در حدود 269 همت نیاز بود. این رقم تا سال 1400 به 700 همت، در سال 1401 به 837 همت و برای سال 1402 نیز 1272 همت پیش‌بینی شده است. این رقم 4 برابر کل بودجه عمرانی سال آینده است. همچنین از آنجایی که در سال آینده کل بودجه تخصیص‌داده‌شده به تکمیل پروژه‌های پیوست یک بودجه 102 همت خواهد بود، رقم موردنیاز برای اتمام همه پروژه‌های عمرانی پیوست یک معادل 12 برابر رقم مذکور است. بررسی‌ها نشان می‌دهد طی سال‌های 1395 تا 1402 بودجه تخصیص‌داده‌شده برای تکمیل پروژه‌های عمرانی پیوست یک بودجه معادل 10 درصد از بودجه موردنیاز برای تکمیل کل پروژه‌ها بوده است. 

جذب نقدینگی برای پروژه‌های عمرانی به جای خودرو
پرواضح است دولت منابع مالی کافی برای تکمیل پروژه‌های عمرانی را ندارد. در راستای پاسخگویی به این نیاز، از سال 1394 موضوع کمک گرفتن دولت از بخش خصوصی برای تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام مطرح شد. در این راستا قراردادهای با تیپ «طرح‌هاى مشارکت عمومی-خصوصی» بین دولت و بخش خصوصی و خصولتی منعقد شد. بررسی آمارهای ارائه‌شده در لایحه بودجه 1402 نشان می‌دهد برای سال آینده لیست 232 پروژه بزرگ در بخش‌های اقتصادی و زیرساختی در قالب مشارکت عمومی-خصوصی در نظر گرفته شده است. اما یکی از بخش‌های مغفول در جذب سرمایه‌گذاری، شاید نقدینگی باشد که مردم این روزها وارد بازار خودرو و مسکن می‌کنند. نمونه قابل‌تامل آن، جذب 60 تا 70 همت نقدینگی برای واردات خودروهای خارجی است. طبیعی است در شرایطی که تورم و انتظارات تورمی فوران کرده، انتظار ورود نقدینگی اشخاص حقیقی و حقوقی به بخش‌های مولد به دلیل سودآوری پایین آن انتظار مطابق با واقعیت‌های فعلی نیست اما به نظر می‌رسد اگر زمینه‌های جذب نقدینگی به بخش‌های سودآورتر همچون بخش‌های معدنی و پالایشی و پتروشیمی فراهم شود، حتی بخش کوچکی از نقدینگی در دست مردم می‌تواند زمینه تحول در جذب سرمایه‌گذاری برای بخش مولد شود. به نظر می‌رسد با ایجاد زمینه‌هایی برای جذابیت سرمایه‌گذاری برای مردم و بخش خصوصی، می‌توان فرصت مشارکت در تامین مالی پروژه‌ها را تسهیل کرد. در این خصوص پذیره‌نویسی شرکت پروژه تجلی توسعه معادن و فلزات، پذیره‌نویسی بانک پاسارگاد و انتشار اوراق سلف بنزین توسط شرکت نفت ستاره خلیج‌فارس از جمله نمونه‌های موفق این تامین مالی است. در این زمینه قانون خاص نیز وجود دارد. در ماده ۴ قانون حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی صراحتا ذکر شده که مجری هر طرح پتروپالایشی می‌بایستی حداقل معادل سی درصد از آورده خود در پروژه را از طریق عرضه سهام یا از طریق صندوق سرمایه‌گذاری پروژه یا انتشار اوراق بهادار قابل تبدیل به سهام از سرمایه‌های مردمی تامین کند.