عفو یک مساله سیاسی و مقطعی نیست؛ جزء ذات انقلاب ماست

همزمان با فرارسیدن ایام چهل‌وچهارمین سالروز پیروزی انقلاب و اعیاد ماه رجب بود که رهبر انقلاب با درخواست رئیس‌ قوه‌قضائیه مبنی‌بر عفو تعدادی از متهمان و محکومان اغتشاشات پاییز ۱۴۰۱ موافقت کردند که این اقدام تاریخی در همان روزها با استقبال گسترده افکار عمومی و فعالان سیاسی کشور همراه بود. رسانه دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب، با هدف بررسی دقیق‌تر زمینه‌ها، جزئیات و البته پیامدهای این عفو گسترده، به گفت‌وگو با غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، رئیس قوه‌قضائیه پرداخته است که در ادامه مهم‌ترین بخش‌های این گفت‌وگو را می‌خوانید. 

یکی از نکاتی که درباره عفو اخیر، که در دهه فجر و ایام ماه مبارک رجب انجام شد، در برخی رسانه‌ها مطرح شد، بی‌سابقه بودن این اتفاق بود. با توجه به سوابق فعالیت شما در دستگاه قضایی جمهوری اسلامی ایران، این موضوع و سوابق آن را تشریح کنید.
انقلاب ما از وحی نشأت‌گرفته است و طبیعتا بر اساس تعالیم رحمانی اسلام که هدایت انسان‌ها را به عهده دارد، همان مشی بشیرا و نذیرا را دنبال می‌کند و تا آنجایی که می‌شود به افراد فرصت می‌دهد. اگر برگردیم به ایام انقلاب، می‌توانیم ببینیم حضرت امام‌خمینی(رحمه‌الله‌علیه) به ساواکی‌ها و کسانی که در راس نظام طاغوت بودند چه گفتند، به ارتش و شهربانی آن زمان چه گفتند، می‌بینیم کاملا با دلسوزی و خیرخواهی رفتار کرده‌اند. بعد از انقلاب نیز همین‌طور بود. حضرت‌امام(رحمه‌الله‌علیه) یک عفو عمومی دادند و البته چند دسته را که زیان‌شان به مردم رسیده بود از عفو مستثنا کردند؛ افرادی که کسی را کشته یا شکنجه داده بودند یا اموالی را از بیت‌المال و مردم غارت کرده بودند، خب آنها باید حساب پس می‌دادند.
حضرت‌آیت‌الله خامنه‌ای هم همین‌طور مثل حضرت امام خمینی(رحمه‌الله‌علیه) عمل کرده‌اند. ایشان از ابتدای دهه هفتاد تا به امروز، افراد، گروه‌ها، تشکل‌ها و جریان‌های مختلف را دعوت می‌کردند، پیام می‌دادند یا نماینده‌ای می‌فرستادند که پیغام ایشان را به آن‌ها برسانند و بگویند مسیری که می‌روید این اشکالات را دارد. یک وقت‌هایی هم خود ایشان جریان‌ها را به حضور می‌پذیرفتند و با آنها صحبت می‌کردند و توضیح می‌دادند. این جنبه‌ رحمانیت الهی از اول انقلاب تا امروز بوده است. حالا در هر مقطعی به مقتضای زمان، به یک نحوی در این راستا عمل شده است. چقدر از رهبر انقلاب توصیه‌های اینچنینی داشتیم. چقدر به بنده حقیر و دیگران گفتند که گزارش‌هایی به دست‌مان رسیده است، حواس‌تان جمع باشد طبق قانون باید با مجرم رفتار کنید، از آنچه مقررات و قانون گفته تعدی نشود؛ مراقب باشید خدای‌ناکرده کوچک‌ترین توهین و تحقیری نسبت به مجرم صورت نگیرد. مکرر خودم این را از زبان رهبر انقلاب شنیدم که فرمودند: «حواستان باشد ما باید روز قیامت پاسخگو باشیم، مراقب باشید.» این رفتار رحمانی با مجرم و متهم که الان صورت می‌گیرد، یک مساله‌ سیاسی مقطعی نیست؛ این جزء ذات انقلاب ماست.
حدودا 40 روز قبل از اینکه نامه پیشنهاد عفو را خدمت رهبر انقلاب تقدیم کنم، زمانی بود که اغتشاشات خیابانی تقریبا تمام شده و شکست دشمن مشخص شده بود. ما پیشنهاد دادیم طبق معیارهای خاصی، کسانی که در اغتشاشات مرتکب خطا یا جرمی شده‌اند، پرونده‌شان در هر مرحله‌ای که قرار دارد بسته شود. این پیشنهاد فقط کسانی که حکم‌شان قطعی شده بود را شامل نمی‌شد. این کار برای آینده‌ این جوان‌ها خیلی موثر است. قبلا چنین عفوی را فقط به صورت موردی داشتیم اما این‌بار گفتیم کلیه‌ کسانی که در اغتشاشات حضور داشتند و الان می‌گویند اشتباه کردیم و پشیمان هستیم، آزاد بشوند.

 پیش‌بینی دستگاه قضایی از آمار مجموع افرادی که شامل این عفو خواهند شد چقدر است؟
گزارشی که تا الان دادند، تعداد کسانی که مشمول عفو شدند، اعم از دستگیرشدگان اغتشاشات و غیر اغتشاشات، اعم از آنهایی که حکم‌شان تقلیل پیدا کرده و تخفیف گرفتند از مرز هشتاد هزار نفر گذشته است. یعنی تا الان بیش از هشتاد هزار مشمول این عفو واقعا -به نظر بنده- پرخیر و برکت رهبر انقلاب قرار گرفته‌اند. پیش‌بینی این است که با آن قسمتی که رضایت شاکی را می‌گیرند تا نود‌هزار نفر هم شامل عفو بشوند. حتی ممکن است به بالاتر از نود‌هزار هم برسد.

 بحث دیگر جرم توهین به رهبری و حکمی است که درباره این موضوع صادر می‌شود. درباره این افراد چگونه رفتار شده است؟
رهبر انقلاب هم به‌شکل موردی، هم غیرموردی، سفارش‌های زیادی کرده‌اند که کسی صرفا به خاطر اسائه‌ ادب به ایشان محکوم نشود. به‌خصوص در این فضاها، در این شرایط و جاهایی که جو یک مقداری مسموم و ملتهب است، افراد تحت‌تاثیر فضا و جو قرار می‌گیرند. من استنباطم این است که آقا راضی نیستند. هم اینکه در بعضی موارد ایشان به‌صراحت گفتند و فرمودند که راضی به برخورد نیستند. سفارش مکرر کردم که در این زمینه‌ها حتی‌الامکان سعی کنید که کسی را محکوم نکنید مگر آدم‌های جسورِ شروری که دارای اتهامات مختلفی باشند و یکی از اتهامات‌شان این باشد. اگر کسی صرف این اتهام را داشته باشد، چه محاکمه شده چه نشده باشد، حتما مشمول این عفو شده است. در گذشته هم مواردی اینچنینی بوده است. مثلا در همین سال ۹۸ یا ۸۸، مواردی بوده که سفارش شده اینها را به خاطر این قضیه زندان نفرستید.

 سوال پایانی درباره بحث جرم سیاسی است. قوه‌قضائیه در این باره چه موضعی دارد؟
اینکه جریان‌های سیاسی، در این موضوعات حرف بزنند و نقد بکنند، نباید ما را نگران کند. نه در خصوص این موضوع، در هر موضوع دیگری بالاخره نقد می‌کنند، حرف می‌زنند و به‌خصوص این نقدها اگر همراه با پیشنهاد باشد، استقبال هم باید بکنیم. ما هیچکدام‌مان انسان‌های کاملی نیستم که بگوییم بر کار ما، دستگاه قضایی، قوه مجریه و قوه مقننه ما هیچ اشکال و ایرادی، وارد نیست.
من بر این باور هستم که هر چیزی که قانون است را باید به آن ملتزم باشیم و عمل کنیم. مخصوصا در خود قوه‌قضائیه. آنجایی که موظف هستیم باید لایحه بدهیم، آنجایی که چیزی با طرح مجلس یا با لایحه‌ دولت قانون شد ما ملزم هستیم انجام بدهیم. الان هم سال‌ها در خصوص جرم سیاسی ما اصلا قانونی نداشتیم. خب می‌توانستیم به‌صورت نظری چیزی را بگوییم ولی قانون نداشتیم. من خودم از سال‌های قبل جزء کسانی بودم که مدافع بودم که حتما ما باید در این زمینه قانون داشته باشیم. نظرات خودم را چه زمانی که این طرح در مجلس می‌خواست مطرح بشود و چه خارج از مجلس مطرح می‌کردم. بالاخره باید تکلیف کسانی که با حسن نیت برای اصلاح امور اقدامی می‌کنند، نسبت به کسانی که با این حسن نیت نمی‌آیند، روشن باشد. وقتی کسی یک جرمی را انجام می‌دهد با انگیزه‌ شرافتمندانه یا با غیر این انگیزه، این دو را باید از هم جدا کنیم. مسائل سیاسی و غیر سیاسی را باید از هم جدا کنیم. اینها را من قائل بودم و الان هم هستم اما هر چه تصویب شد ما ملزم به رعایت قانون هستیم. الان قانون جرم سیاسی تعریف شده، چگونگی‌اش هم تعریف شده، تشخیصش هم تعریف شده که به عهده چه کسی است. حالا بعضی از افراد به اصل این قانون الان اعتراض دارند، اشکالی ندارد شما هم بیایید تلاش کنید یک چیز بهتر را پیشنهاد کنید و این هم تصویب بشود. بیایید کمک‌ هم به اصلاح قانون می‌کنیم اگر می‌خواهید بهتر بشود؛ اما تا زمانی که قانون هست قوه‌قضائیه واقعا باید به قانون عمل کند و الان هم ما قانون داریم و مطابق آن قانون عمل می‌کنیم.