درنگی جامعه‌شناختی درباره راهپیمایی 22 بهمن 1401 و پیامدهای آن

رضا غلامی، استاد دانشگاه:در 22 بهمن 1401، چهل‌و‌چهارمین سالگشت پیروزی انقلاب اسلامی، شاهد حضور وسیع و فوق انتظار طیف‌هایی از مردم در راهپیمایی‌های اقصی نقاط کشور بودیم. همان‌طور که می‌دانید راهپیمایی‌های 22 بهمن فقط به تهران اختصاص ندارد و در تمامی شهرستان‌ها و حتی روستا‌های بزرگ کشور برگزار می‌شود که نباید در ملاحظات از ذهن‌ها دور بماند. 
بعد از حوادث تلخ مربوط به درگذشت خانم مهسا امینی، یعنی از انتهای شهریور تا تقریبا آذرماه ۱۴۰۱، شاهد اغتشاشات پراکنده اما خشونت‌باری در کشور بودیم که عمدتا با هدایتگری در گروه‌ها و کانال‌های خاصِ شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های ماهواره‌ای جریان ضد انقلاب ساماندهی می‌شد. با وجود هجمه‌ها و فشار‌های کم‌سابقه رسانه‌ای غرب و چهره‌های غربگرا اعم از داخلی و جهانی، تصور نمی‌شد حضور مردم در راهپیمایی 22 بهمن در این حد رقم بخورد. براساس برآوردهای تقریبی، احتمالا حدود 25 میلیون نفر در راهپیماهای کل کشور حضور داشته‌اند. این حضور گسترده، سبب شد تا ضمن تثبیت شکست جریان ضد‌انقلاب در حوادث اغتشاشی اخیر (که خودشان پیش‌تر به جهت عدم همراهی مردم، به آن اذعان کرده بودند)، بسیاری از برنامه‌های بعدی آنها مانند برنامه 27 بهمن که قبلا فراخوان‌های آن در رسانه‌ها منتشر شده بود، به‌طور طبیعی مضمحل شود. در این جهت، جا دارد از کنار این موضوع حضور وسیع مردم در راهپیمایی‌های ۲۲ بهمن به سادگی عبور نشود و پیام‌های مهم حضور قابل توجه مردم در راهپیمایی 22 بهمن 1401 مورد واکاوی دقیق و جامعه‌شناسانه قرار گیرد. به‌نظر می‌رسد پیام‌های اصلی و مهم‌تر این راهپیمایی‌ها به شرح زیر است:
1. بخش مهمی از مردم ایران از طیف‌های گوناگون به اهداف اصیل انقلاب باور دارند و مایل به تحقق آن هستند. 
2. مردم ایران همچنان نسبت به آینده امیدوارند. 
3. جمعیت قبل توجهی از مردم درک نسبی درباره پایه و اساس منافع و امنیت ملی دارند. 
4. عمده مردم ایران ثبات را به بی‌ثباتی کاملا ترجیح می‌دهند. 
5. عمده مردم ایران امنیت را به بی‌امنیتی کاملا ترجیح می‌دهند. 
6. اکثریت مردم ایران مخدوش شدن تمامیت ارضی ایران را هرگز برنمی‌تابند. 
7. بخش اصلی بدنه اجتماعی ایران برای ارزش‌های دینی در جامعه احترام قائلند، هرچند ممکن است تلقی‌های واحدی درباره ارزش‌ها و نحوه تحقق آنها نداشته باشند. 
8. بخش مهمی از مردم قادرند تا حدی میان عملکرد جناح‌های سیاسی و دستگاه‌های اجرایی کشور و حاکمیت نظام اسلامی تفکیک قائل شوند. 
9. عمده مردم حاضرند نظام را در اصلاح و تحول در کشور مورد حمایت قرار دهند. 
10. حمایت از اصل انقلاب و نظام اسلامی اختصاصی به قشر متدین و انقلاب به معنای مصطلح ندارد. 
11. عمده مردم نسبت به حوادث اغتشاشی اخیر، نه‌تنها به رسانه‌های ضد انقلاب اعتماد چندانی ندارند، بلکه از اغتشاشات پیام‌های صریح و نگران‌کننده‌ای را دریافت کرده‌اند که اهم آن عبارت است از: 
الف- هنجار‌شکنی‌های افسار‌گسیخته 
ب- ابتذال‌خواهی 
پ- خشونت‌طلبی و امنیت‌زدایی 
ت- تقدس‌شکنی 
ث- ورود بیگانه به محیط سیاست داخلی
ج- استبداد‌گرایی مدرن
چ- ورود عناصر بد‌سابقه و منفور به صحنه سیاسی (مانند سلطنت‌طلب‌ها، تجزیه‌طلب‌ها، منافقین و کوتوله‌های سیاسیِ مزدور غرب)
ح- زنده شدن گروه‌های خشن و بیگانه‌گرای تجزیه‌طلب
خ- کشورهای غربی و ایالات متحده از هر فرصتی برای خروج از میز مذاکره و به تعلیق در‌آوردن مذاکرات و ورود به فاز براندازی جمهوری اسلامی ایران استفاده می‌کنند و اعتماد به آنها نوعی ساده‌لوحی است.  
یکی از اتفاقات بسیار مهم پس از گذشت کمتر از دو ماه از پایان اغتشاشات، عفو گسترده رهبر عالیقدر انقلاب اسلامی درباره متخلفان و مجرمان اغتشاشات بود که خود این عفو نیز در جای خود قابل تحلیل است. به‌نظر می‌رسد این اقدام صحیح و هوشمندانه و به‌موقع، در ثبات روانی و شناساندن خط نفاق از جایگاه برجسته‌ای برخوردار بوده و ضمن آرامش بخشی به جامعه، در گسترش حضور مردم در راهپیمایی ۲۲ بهمن نیز بی‌اثر نبوده است. 
با همه اینها، نباید از نظر دور داشت که وقوع این راهپیمایی باشکوه در چهل‌و‌چهارمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در سراسر کشور، نباید چنین معانی‌ای را در ذهن‌ها مستقر کند:
1. مردم نسبت به مدیریت اجرایی کشور نقد و اعتراضی ندارند. 
2. مردم نگران وضعیت کشور به‌ویژه در عرصه اقتصادی نیستند. 
3. مشکل کاهش سرمایه اجتماعی در ایران حل شده است. 
4. شرایط فرهنگی کشور با به‌هم‌ریختگی هنجاری روبه‌رو نیست. 
5. تهدیدات عملیات روانی دشمن علیه افکار عمومی خنثی شده است. 
6. جریان ضد انقلاب در حوادث اخیر هیچ موفقیتی نداشته است. 
7. پشتوانه مردمی نظام و شاخص مشارکت سیاسی در تراز مطلوب قرار داد. 
8. برنامه پیچیده دشمن به‌منظور براندازی ج. ا. ا متوقف شده و برای ماه‌های آینده برنامه جدیدی به‌ویژه از زاویه اقتصادی طراحی نشده است. 
9. انتخاب مردم در انتخابات بعدی با درصد بالا و لزوما جریان سیاسی فعلی است. 
با ملاحظه آنچه بیان شد، حضور مناسب و فوق انتظار در راهپیمایی سراسری 22 بهمن 1401، سرمایه بزرگی برای کشور محسوب می‌شود، اما لازمه استفاده صحیح از این سرمایه، درک صحیح و عمیق پیامدهای حضور مردم و بهره‌گیری هوشمندانه از آن در ایجاد زنجیره‌ای از اصلاحات و تحولات در کشور می‌باشد. اهمیت این اصلاحات و تحولات و برخی از مهم‌ترین مولفه‌های آن در عمده نظرسنجی‌های ملی از سوی مردم ابراز شده و باید به نحو شایسته و به‌دور از شعار و ارجاع به آینده مبهم، مورد عنایت قرار گیرد.