جشنواره کتاب سال انقلاب به دنبال نظریه‌پردازی است

راضیه فلاح-سارا طاهری، خبرنگار:چهارمین دوره جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی دیروز برگزار شد. در این مراسم که برای اولین بار به صورت سراسری با همراهی معاونت فرهنگی دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی و معاونت فرهنگی اجتماعی وزارت علوم،‌تحقیقات‌و‌فناوری کشور برگزار شده، 14 اثر به عنوان آثار برتر انتخاب شدند. این جشنواره از خرداد ماه سال جاری با ارسال 924 اثر به دبیرخانه کار خود را آغاز و در 3 مرحله پایش شد. در پایش اولیه 150  اثر ملاک‌های لازم را برای حضور در جشنواره داشتند. سپس در ارزیابی ثانویه این تعداد به 38 اثر کاهش یافت و در نهایت آثار برگزیده انتخاب شدند. این آثار در چند بخش کتاب، رساله دکتری و پایان‌نامه ارشد با محوریت اندیشه‌های امامین انقلاب اسلامی، انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی برگزار شد. از این فرصت برای صحبت پیرامون برخی از آثار برتر استفاده و با محمود قیوم‌زاده رئیس مرکز فرهنگی دانشگاهی امام‌خمینی‌(ره) و انقلاب اسلامی و 3 نفر از منتخبان گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید. 

رئیس مرکز فرهنگی دانشگاهی امام‌خمینی‌(ره) و انقلاب اسلامی: 
60 درصد آثار جشنواره ملی کتاب در محور مطالعات انقلاب بود

محمود قیوم زاده، رئیس مرکز فرهنگی دانشگاهی امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره اهداف برگزاری جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی در دانشگاه آزاد گفت: «جشنواره کتاب سال انقلاب اسلامی با هدف شناسایی آخرین دستاوردها و تحقیقات متناسب در حوزه مطالعات انقلاب اسلامی، تئوری‌های انقلاب و اثرگذاری انقلاب در داخل و خارج کشور، خنثی‌سازی دیدگاه‌های معارض با بنیان‌های فکری انقلاب اسلامی و همچنین در محور شناسایی دیدگاه‌های امامین انقلاب برگزار می‌شود. بنیان نظری انقلاب و نظرگاه فکری انقلاب مبتنی‌بر دیدگاه‌های امامین انقلاب امام‌(ره) و مقام‌معظم‌رهبری است.» 

برگزاری جشنواره ملی کتاب سال انقلاب با 4 هدف
او ادامه داد: «بنابراین هدف اول‌مان شناسایی و دومین هدف بسترسازی برای مطارحات و نظریه‌پردازی در دو محور انقلاب اسلامی و دیدگاه‌های امامین انقلاب است، یعنی ما بستری‌سازی می‌کنیم که مطارحات و دیدگاه‌هایی در این زمینه منتشر شود. هدف دیگرمان نقد آثاری است که روایت‌های تحریف‌گونه و غیرواقعی از حوزه انقلاب اسلامی در داخل و خارج ارائه می‌دهند.»  قیوم‌زاده با بیان اینکه هدف چهارم پاسخ‌دهی به شبهاتی است که در این حوزه مطرح می‌شود، تصریح کرد: «البته هدف فرعی و پنجمی نیز با عنوان تشویق پژوهشگران در حوزه محوری این جشنواره یعنی هم حوزه انقلاب اسلامی و دیدگاه‌های امامین انقلاب مدنظرمان است. با این اهداف چهارمین دوره از این جشنواره دیروز (دوشنبه) برگزار شد.»  رئیس مرکز فرهنگی دانشگاهی امام‌خمینی(ره) و انقلاب اسلامی در ادامه اظهار کرد: «این جشنواره چهارمین جشنواره‌ای است که دانشگاه آزاد اسلامی برگزار می‌کند اما اولین جشنواره‌ای است که با مشارکت معاونت فرهنگ و اجتماعی وزارت علوم برگزار شد. از خردادماه عملیات اجرایی برگزاری این جشنواره کلید خورد و محورهای برگزاری جشنواره مشخص شد. سطوح برگزاری جشنواره در دو سطح کلی (سطح کتاب، طرح پژوهشی و رساله دکتری و سطح دوم پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد) مشخص و فراخوان آن از سوی وزارت علوم و دانشگاه آزاد اسلامی منتشر شد.»  او بیان کرد: «924 اثر دریافت کردیم که عمده آن برای دانشگاه آزاد اسلامی بود و البته دانشگاه‌های دولتی و پژوهشکده‌های دینی و فرهنگی و حوزه علمیه آثار خود را ارسال کردند که درصد کمی بودند. از مجموع 924 اثر، چهار درصد کتاب و چهار طرح پژوهشی ارسال شد. برخی طرح‌های پژوهشی چون کتاب شده بود از دستور خارج شد و برخی نیز در ارزیابی به مرحله نهایی نرسید.»

ارزیابی آثار جشنواره در سه مرحله
او با بیان اینکه آثار در سه مرحله ارزیابی شد، توضیح داد: «در مرحله اول پایشی انجام و آثاری که با حوزه‌های محوری مجله ناسازگار بود کنار گذاشته شد. آثاری که مربوط به سال 1400 نبود نیز کنار زده شد، چون برخی آثار مربوط به سال 1401 بود که آثار خوبی بود ولی به مرحله نهایی جشنواره راه پیدا نکرد. مجموعا با توجه به معیارهای حداقلی برای ورود به دوره ارزیابی ثانوی 150 اثر انتخاب شد که به ارزیابی متوسطه یعنی ارزیابی دوم که داوری تخصصی بود راه پیدا کرد و در این داوری تخصصی 38 اثر را انتخاب کردیم.»   رئیس مرکز فرهنگی دانشگاهی امام‌خمینی(ره) و انقلاب اسلامی درخصوص این 38 اثر نیز گفت: «این 38 اثر از 23 کتاب، 8 رساله دکتری و 7 پایان‌نامه ارشد تشکیل شده بودند. درمجموع این 38 اثر برای ارزیابی نهایی ارسال و 14 اثر انتخاب شد که از این تعداد 4 کتاب، 3 رساله دکتری و 7 پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد بودند. یک کتاب طرح پژوهشی هم تبدیل کتاب شد.» 

60 درصد آثار در محور مطالعات انقلاب بود
او با بیان اینکه از مجموع 924 اثر، 60 درصد از آنها در محور مطالعات انقلاب اسلامی و 40 درصد به صورت تقریبی در محورهای اندیشه‌های امامین انقلاب بود، اضافه کرد: «درخصوص ضریب آثار رسیده نیز باید گفت حدود 58 درصد آثار پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد و 42 درصد آثار هم مربوط به طرح پژوهشی، رساله دکتری و کتاب بود که نهایتا 14 اثر به مرحله نهایی راه پیدا کرده بود. ما برای ارزیابی آثار، معیارهای چندگانه‌ای داشتیم که اولین معیار پرداختن به موضوع تخصصی حوزه اندیشه امام‌خمینی(ره)، مقام‌معظم‌رهبری و انقلاب اسلامی بود، لذا اگر کسی به‌صورت تخصصی به این حوزه نپرداخته بود یا در حاشیه این موارد را مطرح کرده بود از دستور کار خارج و در داوری لحاظ نشد.» قیوم‌زاده گفت: «همچنین یکی از این معیارها درخصوص تازگی کار بود، یعنی موضوعی که مطرح کردند تازگی داشته و ابتکاری باشد و دیدگاه جدیدی داشته و مستدل بیان شده باشد. به این معنا که موضوعات تکراری و با استدال‌های احساسی در ارزیابی لحاظ شد. قدرت تبیین و تسلط اثر در حوزه گفتمان انقلاب اسلامی و اندیشه‌های امامین انقلاب یکی دیگر از معیارهای ارزیابی بود.»  او تصریح کرد: «معیارهای علمی، ادبیاتی و ظاهری نیز درکنار معیارهای ماهوی مورد نظر بود. با این معیارها آثار ارزیابی شد و درنهایت 14 اثر در دو محور کلی و دو سطح برگزیده شد.»  رئیس مرکز فرهنگی دانشگاهی امام‌خمینی(ره) و انقلاب اسلامی در پاسخ به این سوال که چه زمانی جامعه به این بالندگی می‌رسد که بتواند درخصوص مباحث انقلاب اسلامی گفت‌وگوی علمی داشته باشد، عنوان کرد: «قبل از انقلاب چنین زمینه و بلوغی در جامعه فکری (دانشگاهی و حوزوی‌) برای گفتمان پیرامون مباحث به انقلاب اسلامی وجود داشت. اگر ما به مباحثی که قبل از انقلاب در بین سیاسیون مطرح شده بود نگاه کنیم، می‌بینیم که هرچند در دوران خفقان این مباحث مطرح شده بود اما مباحث مطرح‌شده به مباحث نظری پیرامون انقلاب اسلامی و شرایط تحقق آن و حکومت مطلوب پرداخته می‌شد، گرچه با فشارهای زیادی همراه بود.»  قیوم‌زاده خاطرنشان کرد: «انقلاب ما انقلاب فکری و اندیشه‌ای بود لذا از اول انقلاب مباحث پیرامون حوزه اندیشه‌های مرتبط با انقلاب اسلامی، چگونگی شکل‌گیری انقلاب و مطالبات انقلاب اسلامی وجود داشت. این موارد هم در حوزه دانشگاه و هم در مطالعات حوزوی وجود داشته است. فکر می‌کنم باید در یک فضای تخصصی این مطالب مرتبط با حوزه مطالعات انقلاب اسلامی مطرح شود. یعنی اگر یک‌سری مطالب در فضای غیرتخصصی مطرح شود، با یک‌سری مطالبات و کمبودهای اجتماعی همراه می‌شود و اصل مباحث گم می‌شود. دانشگاه و قشر دانشجو یعنی قشر متفکر علمی کشور باید وارد زمینه مباحث و گفتمان دینی-انقلابی در حوزه مطالعات انقلاب اسلامی و اندیشه‌های امامین انقلاب وارد شود.» 

برگزیده بخش کتاب برتر چهارمین جشنواره کتاب سال انقلاب اسلامی:
باید جامعه را برای پرداخت مسائل انقلاب آماده کرد
حمیدرضا باقری برگزیده بخش کتاب برتر چهارمین دوره جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی فارغ‌التحصیل رشته برق است که به علت علاقه‌ای که داشته تحصیلات حوزوی را آغاز کرده است. او درحال حاضر 12 سال است که در علوم حوزوی تحصیل می‌کند. به بیان دیگر هم‌اکنون سومین سالی است که دروس خارج، فقه و اصول را به صورت تخصصی می‌گذراند که با نگارش کتاب آقا روح‌الله رتبه سوم چهارمین جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی را در سطح دو (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد) به خود اختصاص داده است. 
او درباره علت‌های ترغیب شدن به نگارش کتاب آقا روح‌الله؛ بررسی دوران طلبگی امام‌خمینی‌(ره) در بستر تاریخ گفت: «وجود یک نگاه خاص و وجود یک‌سری از مولفه‌های مشخص مانند تقابل خیر و شر با محوریت اولیای خدا و طاغوت در تاریخ افراد را به مطالعه در این حوزه ترغیب می‌کند. با آنکه در فضای تاریخ اسلام این نوع خاص نگارش تاریخ وجود دارد؛ اما متاسفانه این نوع نگاه در فضای تاریخ معاصر نیست. نیاز به یک تاریخ‌خوانی دوباره در این دوره زمانی یکی از علت‌های پرداخت به این موضوع بوده است. از سوی دیگر، ویژگی و ابعاد مختلف شخصیت حضرت امام‌خمینی‌(ره) و تاکیدات مقام‌معظم‌رهبری عامل تاثیرگذار دیگری برای نگارش این کتاب بود.»
باقری با تاکید براینکه پرداختن به شخصیت حضرت امام‌خمینی‌(ره) در محور زمان و روایت جدید در پرداخت تاریخ معاصر کشور، خاطرنشان کرد: «این کتاب در 3 بازه زمانی مختلف کودکی، جوانی و مبارزاتی از زندگی امام راحل نوشته شده که هر کدام از این دوره‌های مختلف تاریخی زندگی او به چند جلد تقسیم شده است. این کتاب توسط افراد مختلف برای 12 جلد به رشته تحریر درخواهد آمد.»
منتخب بخش رساله و دکتری جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی با بیان اینکه در نگارش تاریخ نمی‌توان همه اقدامات را تاریخ‌نگار انجام دهد، درباره چالش‌های مسیر نگارش کتاب، اظهار کرد: «در نگارش تاریخی باید از مطالب مختلف از دیگر منابع با بیان جدیدتری گفته شود. متاسفانه درخصوص زمان طلبگی امام راحل، کتاب بسیار کمی وجود دارد و همین امر یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های نگارش کتاب «آقا روح‌الله» بوده است. این درحالی است که زمانی که مرحله مبارزاتی امام که از سال 1340 شروع می‌شود، او در 59 سالگی است و بخش عمده‌ای از زندگی‌اش سپری شده است. برای پوشش نقصان این دوره مجبور شدیم به سختی کتاب‌های مختلفی را تهیه و مطالعه کنیم تا از بین بخش‌های مختلف نکته‌ای، استخراج شود.» او با بیان اینکه بسیاری از سازمان‌ها و ارگان‌هایی که درباره زندگی امام‌خمینی‌(ره) تحقیق کرده و نتایج را به رشته تحریر درآورده‌اند، این منابع را از دسترس مخاطبین دور نگه‌داشته‌اند، بیان کرد: «پس از چاپ و انتشار 3 جلد از این مجموعه، امکان دسترسی به برخی از منابع بیشتر شده و افراد دیگری نیز برای نگارش شخصیت امام راحل با زبان و قلم خود اقدام کرده‌اند.» باقری با تاکید براینکه این کتاب به علت احساس نیازی که در این موضوع وجود داشته نوشته شده است، درمورد مدت زمانی که برای نگارش این کتاب صرف شده، توضیح داد: «جلد اول مجموعه در حدود 4 سال زمان صرف نگارشش شد و 2 جلد بعدی نیز در حدود 5 سال زمان برده ‌است.» برگزیده جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی در پاسخ به این سوال که چه زمانی امکان گفت‌وگوی علمی درباره موضوعات و مباحث انقلاب اسلامی در جامعه ایجاد می‌شود، گفت: «یکی از مشکلاتی که امروز در جامعه وجود دارد، تفاوت در پرداخت مبنایی و بنایی در مسائل انقلاب است. اگر از دعواهای بنایی در این زمینه کاسته و به مسائل مبنایی بیشتر پرداخته شود، بالطبع  جامعه نیز برای پرداخت علمی مسائل انقلاب اسلامی آماده‌تر می‌شود.»
او با تاکید براینکه افراد در جامعه باید از دعواهای بی‌اساس خود کم کنند و جامعه را بیشتر به سمت علمی‌تر شدن فضای گفت‌وگو درباره مسائل انقلاب پیش‌ ببرند، درمورد میزان تاثیرگذاری این نوع جشنواره‌ها گفت: «افراد بسیاری که در حوزه‌های دیگر علوم مانند فیزیک و شیمی فعالیت دارند، واقعیت را براساس داده‌های خود می‌سازند. راه دیگر این است که تصورات افراد را ساخته و پس از آن برای ساخت داده‌ها عمل کرد. برگزاری جشنواره‌هایی مانند جشنواره ملی کتاب انقلاب عاملی می‌شوند تا تصورات افراد اصلاح و واقعیات برمبنای درستی پایه‌ریزی شوند. به بیان دیگر جامعه اهمیت پرداخت به مسائل پیرامون انقلاب اسلامی را درک کند؛ بالطبع بهتر می‌توان اتفاقات بزرگ‌تری را ایجاد کرد.»

برگزیده بخش پایان‌نامه جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی:
شهادت شهید فخری‌زاده دلیل انتخاب موضوع پایان‌نامه‌ام بود

علی یزدانی، کارشناس‌ارشد رشته حقوق جزا و جرم‌شناسی از دانشگاه آزاد مراغه و برگزیده بخش پایان‌نامه جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی است که توانسته رتبه دوم را به خود اختصاص دهد. او درباره موضوع اثر خود با عنوان «ترور دانشمندان هسته‌ای به مثابه جنایت علیه بشریت با تأکید بر بایسته‌ها و چالش‌های جرم‌انگاری در ایران» توضیح داد: «در این پایان‌نامه به ترور دانشمندان هسته‌ای به مثابه جنایت علیه بشریت با تکیه بر بایسته‌ها و موارد جرم‌انگاری در کشور پرداخته شده است. اتفاقاتی که در این برهه زمانی چند‌ساله اخیر با ترور دانشمندان در کشور رخ داد، عامل اصلی بود که پرداخت به این موضوع را برایم ارزشمند کرد. اوج این اتفاقات با شهادت دانشمند شهید فخری‌زاده همراه بود و مرا مصمم کرد تا برای جامعه علمی و نخبه کشور به صورت متمرکز حرکتی را آغاز کنم که بتوان با ارائه حقوقی این اتفاق، در مجامع بین‌الملل گام‌های عملی برای احقاق حقوقی این امر برداشت.» او با بیان چالش‌هایی که در این مسیر داشته، ادامه داد: «در این زمینه سوالات زیادی در جرم‌انگاری این نوع ترورها مانند اینکه آیا می‌توان شهدای هسته‌ای و شهدای ترورها را مطابق جنایت علیه بشریت درنظر گرفت و اقدامی علیه آن در مجامع بین‌المللی برداشت و یا خیر بیان شده است. سعی شده تا در این راستا قدمی هرچند کوچک و مثبت برای برداشتن گام‌های بزرگ بعدی برداشته شود.» یزدانی در ادامه افزود: «چون موضوع به‌نوعی جدید محسوب می‌شود، کمبود منابع کتابخانه‌ای و میدانی بزرگترین مشکل در نگارش این اثر بود. با توجه به اینکه ساکن شهر شاهین‌شهر استان آذربایجان‌غربی هستم، این امر به این مسئله بیشتر نیز دامن می‌زد. تنها کمک اساتید و اراده برای به سرانجام رساندن این مهم تاثیر بسیاری در این موضوع داشت.» منتخب جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی درباره زمان گفت‌وگوی علمی در خصوص مباحث انقلاب اظهار کرد: «باید فضایی در دانشگاه ایجاد شود تا بتوان دغدغه‌های مختلف در این خصوص را به سادگی بیان کرد. به بیان دیگر پرداخت عملی به موضوعات مختلف انقلاب در محدوده چند دانشگاه بزرگ کشور محدود شده است. این درحالی است که دانشگاه‌های کوچک نیز شرایط پرداخت به این مسائل را دارند. متاسفانه به قدری این امر زیاد شده که دغدغه‌مندی حتی برای دانشجویان دیگر در دانشگاه‌های کوچکتر نیز ایجاد نمی‌شود.»
او درخصوص تاثیر برگزاری‌ مراسم‌هایی مانند جشنواره کتاب سال انقلاب در تشویق و ترغیب مردم جامعه به پرداخت به این مسائل، بیان کرد: «این نوع مراسم‌ها دانشجویان بسیاری را تشویق می‌کند تا به این موضوعات بیشتر بپردازند. به عقیده من اقدامات فرهنگی یکی از مهمترین کارهایی است که می‌توان در این زمینه انجام داد.»

برگزیده بخش رساله دکتری جشنواره ملی کتاب سال انقلاب:
پایداری انقلاب در گرو شناخت و حل علمی چالش‌های آن است
مریم حایِک برگزیده بخش رساله دکتری چهارمین جشنواره ملی کتاب سال انقلاب است که رتبه سوم را به خود اختصاص داده است. عنوان رساله او تحلیل گفتمانی هویت زنانه انقلاب اسلامی نسبت با هویت زنانه نواندیشی دینی است. او درباره رساله خود توضیح داد: «در زمان انتخاب این موضوع مطرح بودن مسائل مختلف زنان در جامعه امروز عامل مهمی برای پرداخت به این امر بود. در این رساله سعی شده تا بیشتر به این تعارضاتی که در این خصوص امروز در جامعه زنان وجود دارد، پرداخته شود. در نتیجه این امر نیز به تصویر کشیدن این تعارض بود که به نظر دولتمردان و مسئولان آید.»
او در ادامه افزود: «2 سال و نیم نوشتن این رساله زمان برده و برای نگارش آن از روش تحلیل گفتمان استفاده شده است. به بیان دقیق‌‌تر در نگارش این رساله از روش تحلیل گفتمان «لاکلا و موف» استفاده شده تا دقیق‌تر بتوان چالش‌های هویت زنانه امروز جامعه را بیان کرد.» حایک توضیحات خود را با بیان تعارضات امروز هویت زنانه جامعه ادامه داد و عنوان کرد: «هویت زنانه جامعه امروز با هویت زنانه‌ای که در قالب انقلاب اسلامی تا اواخر جنگ نیز مطرح شده بود، تفاوت بسیار دارد. امروز مطالباتی از سوی زنان جامعه از اواخر دولت آقای هاشمی رفسنجانی شروع و با آغاز دولت اصلاحات قوت گرفت که در قالب تفکر نواندیشی دینی قرار می‌گیرد. این امر با روی کار آمدن دولت‌های مختلف فراز و فرودهای متفاوتی را گذرانده و در برخی مواقع قدرت گرفته و در برخی مواقع دیگر مانند دولت نهم و دهم از قدرت آن کاسته شده است.»
برگزیده جشنواره ملی کتاب سال انقلاب اسلامی درخصوص چالش‌های نگارش این موضوع اظهار کرد: «کمبود منابع مکتوب در این زمینه بزرگترین چالشی است که در زمان نگارش رساله می‌توان نا‌م برد. با توجه به اینکه در این رساله به مسائل مختلفی مانند حجاب، دوچرخه‌سواری بانوان یا حضور آنها در ورزشگاه‌ها، استادیوم‌های فوتبال و خوانندگی زنان پرداخته شده است؛ متاسفانه در این موضوعات هنوز منابع مکتوب وجود ندارد و مجبور به استفاده از روزنامه‌ها شدم. همین امر مشکلات خاص خودش مانند مورد قبول نبودن منابع در نظر برخی از اساتید را به همراه داشته است.» او با بیان این‌که برای پایداری انقلاب باید چالش‌های آن را دید تا آن را به صورت گفتمان حل کرد گفت: «اگر به این مسائل پرداخت نشود ممکن است به جنبش‌های اجتماعی تبدیل شود. برگزاری این نوع جشنواره‌ها زمینه‌ای را ایجاد می‌کند تا برخی از محققان به سمت بررسی برخی از مسائل سوق داده شوند. جشنواره تنها برگزاری یک مراسم و اهدای جوایز نیست و بزرگترین هدیه به یک محقق دیده شدن اثر و کار او است. به عقیده من اگر فرهنگ برگزاری این نوع جشنواره‌ها در جامعه نهادینه شود، اثرات بسیار خوبی به همراه دارد.»