ندا اظهری ، مترجم:مجلات علمی بخش قابل توجهی از مجلات دنیا را به خود اختصاص می‌دهند که طرفداران خاص خود را دارند. الزویر، ویلی بلک- ویل، اسپرینگر، تیلور و فرانسیس جزء برترین مجلاتی هستند که چاپ مقالات دانشمندان و محققان در آنها جزء افتخارات آنها محسوب می‌شود. این مجله‌ها در اوایل دهه 1970 تنها 15 درصد از کل مقالات علمی و پژوهشی دنیا را منتشر می‌کردند، اما با گسترش فعالیت آنها، امروزه این چند مجله مسئولیت انتشار بیش از 53 درصد از مقالات علمی دنیا را برعهده گرفته‌اند. در گذر سال‌ها، این شرکت‌های چاپ مقاله با یکدیگر ادغام شدند و ناشران کوچک‌تری را خریداری کردند تا به این واسطه بتوانند مالکیت بیشتری از حجم مجلات را از آن خود کنند. بی‌رقیب بودن این ناشران، به این شرکت‌ها امکان می‌دهد قیمت بالایی داشته باشند و اغلب به دانشگاه‌ها اجازه نمی‌دهند مجلات را به‌طور کامل خریداری کنند، در‌عوض دانشگاه‌ها مجوز اجاره مجلات را از طریق ثبت اشتراک دریافت خواهند کرد. از این رو، دانشگاه‌ها معمولا میلیون‌ها دلار برای دسترسی پیدا کردن به پژوهش‌های اعضای هیات‌علمی خود باید بپردازند و همین امر، بازار مجلات علمی را در دنیا به بازاری رقابتی تبدیل کرده که از این طریق، اقتصادی را برای این حوزه به راه انداخته است. 

  انتشارات علمی سالیانه 4 درصد بیشتر می‌شود
در مقاله‌ای که مجله springer منتشر کرده، متوسط رشد انتشارات علمی سالانه 4 درصد برآورد شده است که به‌طور میانگین هر 17 سال به بیش از دو برابر افزایش یافته است. البته این رشد برای کشورهای در‌حال توسعه بیشتر و معادل 8.6 درصد است. به گزارش tidsskriftet، صنعت انتشارات دانشگاه سود بالایی کسب می‌کند که پشتوانه‌ای برای انجام پژوهش‌های پزشکی و علمی به‌شمار می‌رود. با افزایش تقاضا برای دسترسی رایگان به مقالات، در‌حال‌حاضر انتشارات دانشگاهی در‌حال تغییر است. شیوه‌های انتشار مقالات در مجله‌های علمی در دهه‌های اخیر دچار تغییر و تحول شده است. شورای تحقیقات نروژ طرحی را تصویب کرده که براساس آن، تمام پژوهش‌های حمایت شده از طریق بودجه اعلام شده توسط شورای تحقیقات نروژ پس از سال 2021 در محلات دانشگاهی با دسترسی آزاد منتشر می‌شود. 

 برگشت مالی عظیم ناشران مجلات علمی
به گزارش آمارهای به‌دست آمده، صنعت نشر علمی و دانشگاهی برگشت مالی بسیار بزرگی را شامل می‌شود به‌طوری‌که فروش جهانی بیش از 19 میلیارد دلار است. این بازار عمدتا تحت تسلط 5 موسسه انتشاراتی بزرگ شامل Elsevier، Black & Wiley، Taylor & Francis، Springer Nature و SAGE است که بیش از 50 درصد بازار ناشران علمی دانشگاهی را در اختیار دارند. هزینه تولید محتوا از طریق بودجه‌های تحقیقاتی، هم دستمزد محققان و هم هزینه‌های قابل توجهی تامین می‌شود که برای انجام تحقیقات صرف می‌شوند. با توجه به اینکه در‌‌حال‌حاضر بیشتر کارهای انتشارات به‌صورت دیجیتال انجام می‌شود، حتی چاپ هم دیجیتال است و در‌نتیجه تنها هزینه طراحی گرافیک مقاله باقی می‌ماند. به گزارش uniavisen، طبق آمار ارائه شده از سوی web of science که یکی از بزرگ‌ترین داده‌های انتشارات علمی است، در سال 2020 چیزی حدود 3 میلیون و 500 هزار مقاله تحقیقاتی در دنیا منتشر شد. در این میان، Elsevier که بزرگ‌ترین ناشر مجلات علمی است، 18.1 درصد از مقالات، Springer Nature حدود 13 درصد و Wiley حدود 9.5 درصد از کل مقالات علمی دنیا را منتشر می‌کنند. کل بازگشت مالی آنها به ترتیب 3 میلیارد و 800 میلیون دلار برای الزیور، 2 میلیارد دلار برای Springer Nature و 962 میلیون دلار برای موسسه Wiley برآورد شده است. 

 درآمد 10 میلیارد دلاری بزرگ‌ترین ناشر علمی دنیا
در بازار مجلات علمی، «الزویر» بزرگ‌ترین رقیب در بازار نشر مجلات به‌شمار می‌رود که با 3000 مجله و انتشار حدود نیم‌میلیون مقاله در سال تقریبا 16 درصد از کل بازار را در دست دارد و به‌عنوان برترین ناشر مجلات علمی در دنیا شناخته می‌شود. این ناشر هلندی در حوزه‌های علمی، فنی و پزشکی فعالیت می‌کند. RELX شرکت مادر الزویر است که در سال 2021 درآمدی بالغ بر 9 میلیارد و 961 میلیون دلار داشت که نسبت به سال 2020 با 11 درصد افزایش روبه‌رو بود. سودی که شرکت الزویر برای RELX دارد، بیش از 34 درصد درآمد آن را شامل می‌شود. این موسسه با توجه به وسعتی که دارد، سودآوری خالص و قابل توجهی دارد، به‌طوری‌که سود آن نزدیک به 40 درصد است که بالاتر از شرکت‌هایی چون مایکروسافت، گوگل و کوکاکولا قرار می‌گیرد. مقالات منتشر شده در الزویر 18 درصد از کل انتشار مقالات پژوهش‌های جهان و 28 درصد از استنادها را به خود اختصاص داده است. بخش اعظمی از مقالات منتشر شده در این پایگاه، از طریق ScienceDirect به‌عنوان بزرگ‌ترین پلتفرم دنیا منتشر می‌شوند. Scopus، SciVal، Pure، ClinicalKey، ClinicalPath، SciBite و Shadow  از‌جمله مجلاتی هستند که توسط الزیور منتشر می‌شوند. Scopus که بزرگ‌ترین پلتفرم دنیاست، در حوزه پژوهش‌های علمی و پزشکی فعالیت می‌کند و بیش از 4400 مجله و بیش از 43 هزار کتاب الکترونیکی منتشر کرده و ماهیانه بیش از 18 میلیون بازدیدکننده دارد. 
محققانی که به‌دنبال انتشار مقاله توسط انتشارات الزویر هستند، ابتدا باید از طریق موتور جست‌وجوی مجلات الزیور با استفاده از فناوری جست‌وجوی هوشمند و واژگان خاص حوزه تحقیقی برای تطبیق مقاله با مجلات الزویر، مجله مناسبی را که باید مقاله شما در آن چاپ شود، پیدا کنند. هرانتشاراتی شاخص‌های خاصی برای انتشار مقاله دارد که محققان باید ابتدا مقاله خود را برای انتشار آماده کنند. آنها می‌توانند در قسمت راهنمای نویسنده، مراحل پیش از ثبت مقاله را انجام دهند. سپس می‌توانند کار ثبت مقاله را از طریق سیستم‌های آنلاین انجام دهند. این سیستم به مجله‌ای بستگی دارد که قصد ثبت مقاله در آن را دارید. به‌محض ثبت مقاله، برای سردبیر ارسال شده و غربالگری‌های اولیه انجام می‌شود. بعد از آن متخصصان موسسه، مقالات را بررسی کرده و در‌صورتی‌که مجله مناسبی برای انتشار انتخاب نشده، سردبیر پیشنهاد مجله مناسبی را به محققان می‌دهد. پس از طی این مراحل، محققان می‌توانند فرآیند مقاله خود را پیگیری کنند. این سیستم مشابه فرآیند ثبت مقاله است. محققان دانشگاهی، کتابخانه‌ها، مدیران و سرمایه‌گذاران، استادان و دانشجویان حوزه سلامت و متخصصان R&D جزء مشتریان الزیور هستند.  هرمحقق برای انتشار مقاله خود در الزویر غیر از مالیات باید بین 200 دلار تا 10 هزار یا 100 دلار بپردازد. داوران مقالات ارسالی به الزویر براساس تخصص هر‌کدام از داوران نسبت به مقالات ارسالی انتخاب می‌شود. در‌حالت کلی، بررسی مقالات طی 80 روز انجام می‌شود. در‌صورت مغایرت گزارش داوران، نظر کارشناسی بیشتری لازم است. حتی دستنوشته‌های اصلاح شده ممکن است برای داوران اولیه مقاله ارسال شود. درنهایت سردبیر ارشد تصمیم نهایی را برای رد یا چاپ مقاله را اتخاذ می‌کند. مقاله نهایی برای سردبیر ارسال می‌شود و اجازه نهایی برای انتشار مقاله داده می‌شود. به‌طورکلی یک مقاله پیش از انتشار باید از زیر دست سه داور عبور کند. بعد از پذیرش، یک‌هفته طول می‌کشد تا پیش‌نویس قابل استناد و اصلاح نشده از مقاله به‌صورت آنلاین دریافت شود. 4 تا 5 هفته دیگر هم برای دریافت آنلاین مقاله اصلاح‌شده نهایی و چند هفته بعد نیز مقاله در یک جلد و شماره آنلاین جمع‌آوری شده و نسخه چاپی آن 2 تا 3 هفته بعد منتشر می‌شود. 

 رشد 4.5 درصدی درآمد Springer Nature
این مجله ناشر بیشترین مجلات تاثیرگذار دنیا و پیشگام در رشته‌های تحقیقاتی رایگان است. این شرکت و موسسه آلمانی- انگلیسی در سال 2015 با ادغام چند موسسه علوم اسپرینگر و گروه ناشران نیچر ادغام شد. درمجموع، بیش از 2900 مجله در تمام حوزه‌ها توسط این موسسه منتشر می‌شوند. روزانه بیش از 7 میلیون مقاله و فصل کتاب از پلتفرم این موسسه دانلود می‌شود که درکل 2 میلیارد و 600 میلیون را در سال 2021 به خود اختصاص داده است. این موسسه بیش از 320 میلیون دلار روی حوزه فناوری در سال 2021 سرمایه‌گذاری کرده تا انتشار مقالات سرعت بیشتری پیدا کند. درآمد Springer Nature در سال 2021 بیش از یک‌میلیارد و 800 هزار دلار برآورد شد که در مقایسه با سال 2020 حدود 4.5 درصد رشد داشته است. سود عملیاتی آن هم با 12 درصد رشد همراه بوده است. این موسسه بیش از 10 هزار کارمند دارد که با توجه به وسعت آن، در 50 کشور دنیا فعالیت می‌کند. موسسه Springer Nature حدود 13 درصد نشر مقالات علمی را در دنیا برعهده دارد. این موسسه در سال 2022 به محققان انگلیسی اجازه مطالعه 2500 مقاله و مجوز انتشار 1900 مقاله رایگان را داده است که در سال گذشته، این آمار بیش از 14 میلیون دلار برای این موسسه به‌همراه داشته است. در همین سال، دانشگاه‌های انگلیس طبق قرارداد سال 2011 برای دسترسی به مقالات مجله nature حدود 6 میلیون و 283 هزار دلار پرداخت کردند.  تمام مقالات پذیرفته شده و منتشر شده در این انتشارات کاملا رایگان است و بلافاصله بعد از بارگذاری، در دسترس قرار می‌گیرند. اما ارسال مقالات در‌صورت پذیرش و انتشار در مجله مشمول پرداخت هزینه‌ای 1866 دلاری می‌شود. همه مقالات علمی و تحقیقاتی که ارسال شده و در مجلات این موسسه منتشر می‌شوند، باید تحت بررسی‌های دقیق قرار گیرند که معمولا توسط دو داور مستقل و متخصص انجام می‌شود. این مقالات ابتدا توسط داوران مورد بررسی قرار گرفته و سپس برای بررسی‌های دقیق‌تر به سردبیر ارجاع می‌شود. 

 درآمد 2 میلیارد دلاری انتشارات Wiley-Blackwell
این ناشر مقالات علمی دانشگاهی که جزء برترین‌ها در این حوزه به شمار می‌رود، بیش از 8 میلیون مقاله علمی را در حدود 1600 مجله منتشر کرده است. این انتشارات آمریکایی در سال 1807 میلادی تاسیس شد که بیشتر روی انتشار مقالات دانشگاهی و مواد آموزشی متمرکز است. حدود نیمی از آنها در همکاری با انجمن‌های حرفه‌ای و محققان برجسته بین‌المللی منتشر شده‌اند. درآمد این موسسه برای اولین بار در سال 2022 به بیش از 2 میلیارد دلار رسید. تمام مقالات مورد تایید و منتشرشده در این مجلات دسترسی رایگان دارند. اما برای مقالاتی که ثبت‌شده و بعد از داوری اجازه انتشار در مجلات مختلف را پیدا می‌کنند، حدودا 3 هزار دلار هزینه برای محققان در پی دارد. نویسندگانی که بودجه‌هایی را از آژانس یا موسسه‌ای برای انتشار رایگان مقاله خود دریافت می‌کنند، به‌طور مستقیم هزینه را پرداخت نمی‌کنند بلکه این هزینه از سوی همان موسسه یا سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود. همچنین نویسندگانی که موسسات آنها هزینه اشتراک دسترسی رایگان را پرداخت کرده‌اند، واجد شرایط تخفیف در هزینه انتشار هستند و درصورت پذیرش، هزینه تخفیفی از سوی نویسنده پرداخت خواهد شد. این ناشر علمی هم مانند قانون نشریات که معمولا دو داور برای بررسی دقیق مقالات دارند، از دو داور برای بررسی مقالات ارسالی بهره می‌برد و پس از بررسی‌های صورت‌گرفته مقالات را به سردبیر ارجاع می‌دهند تا نظر قطعی راجع‌به انتشار مقاله در مجلات این انتشارات داده شود. 
 
 رشد 3 درصدی درآمد انتشارات Taylor & Francis
این انتشارات که در جمع برترین انتشارات مقالات علمی در جهان قرار دارد با بیش از 1800 کارمند، حدود 18 دفتر در سراسر دنیا دارد. این انتشارات در انگلیس واقع شده که تاسیس آن به سال 1852 برمی‌گردد و در زمینه انتشار مقالات کشاورزی، شیمی، آموزش، مهندسی، جغرافیا، حقوق، ریاضیات، پزشکی و علوم اجتماعی فعالیت می‌کند. درآمد این موسسه در سال 2022 با 3 درصد رشد به حدود 2 میلیارد و 886 میلیون دلار رسید. داورانی که در این موسسه به ارزیابی و بررسی مقالات ارسال شده می‌پردازند، طبق روالی که برای مجلات وجود دارد، دست‌کم دو داور هستند که کیفیت، اعتبار و ارتباط متن مقاله را بررسی می‌کنند. نقش حضور داوران در ارزیابی مقالات در حدی موثر است که بسیاری از محققان سهم بررسی مقالات خود را در زمینه‌های موضوعی توسط داوران در بهبود مقاله 8 یا بالاتر از 10 عنوان کرده‌اند. در این موسسه دو فرآیند برای مدت زمان انتشار مقالات عنوان شده است؛ یکی 3 تا 5 هفته از زمان ثبت مقاله تا انتشار آنلاین و دیگری 7 تا 9 هفته از زمان ثبت تا انتشار مقاله که هر کدام از آنها به انتخاب نویسنده با توجه به ویرایش‌هایی بستگی دارد که باید روی مقاله انجام شود. در هر دو مورد، مقالات بعد از بررسی‌های دقیق باید مورد تایید چاپ و انتشار قرار گیرند. در مورد اول که 3 تا 5 هفته تا انتشار زمان لازم است، یک تا دو هفته صرف بررسی‌های دقیق داوران و یک هفته صرف ویرایش نویسنده می‌شود. پذیرش انتشار آنلاین مقالات بین یک تا دو هفته زمان می‌برد که 5 روز کاری و 48 ساعت برای بررسی نویسنده نیاز دارد. انتشار این نوع مقالات 7 هزار دلار هزینه دارد. در مقالاتی که انتشار آنها از زمان ثبت 7 تا 9 هفته زمان می‌برد، 3 تا 4 هفته صرف بررسی‌های دقیق و دو هفته صرف ویرایش نویسنده می‌شود. پذیرش آنلاین مقاله بین دو تا سه هفته با تایید نهایی حدود 10 روز کاری زمان می‌برد. قیمت هر مقاله در این بازه زمانی 3900 دلار تمام می‌شود.

 انتشارات SAGE و درآمد یک‌میلیارد و 800 میلیون دلاری 
این موسسه انتشاراتی آمریکایی در جمع 10 انتشارات برتر علمی جهان قرار دارد که دارای حدود یک‌میلیون مقاله علمی است که در بیش از 1100 مجله منتشر کرده است. مقالاتی که در مجلات این انتشارات به چاپ می‌رسند در گروه‌های آموزش و تحقیقات آموزشی، مطالعات خانواده، جغرافیا، روان‌شناسی، علوم کاربردی، علوم اجتماعی، مطالعات زنان و... هستند. این موسسه با 499 کارمند در سال 2021 درآمدی بالغ بر یک‌میلیارد و 846 میلیون دلار کسب کرد. این موسسه انتشاراتی هم مانند دیگر موسسات، برای انتشار مقالات با دسترسی رایگان هیچ هزینه‌ای از محققان دریافت نمی‌کند اما برای مقالاتی که ثبت شده و بعد از بررسی‌های دقیق، تاییدیه داوران را دریافت کرده‌اند، به ازای هر مقاله 1500 دلار هزینه انتشار دریافت می‌کند. مقالات ارسالی توسط دو داور مورد بررسی‌های دقیق قرار می‌گیرند به‌طوری‌که مقالاتی که دسترسی رایگان خواهند داشت، از فرآیند بازبینی دوگانه استفاده می‌کنند که داوران به‌طور ناشناس این کار را انجام می‌دهند و نامی از داور ذکر نمی‌شود و نام نویسنده هم دقیقا پیش از انتشار آنلاین مقاله عنوان می‌شود.