ابوالفضل مظاهری – سارا طاهری، خبرنگار: «قلک شهریه» سامانه جدیدی است که پنجشنبه گذشته در حاشیه نشست شورای دانشگاه رونمایی شد تا بهشکلی کمکخرج دانشجویان دانشگاه آزاد در برنامهریزی مالی تامین شهریه باشد. این سامانه دانشجویی در بستر سکوی دانشجویار و با هدف ارائه خدمات تسهیل خرید اینترنتی دانشجویان و بازپرداخت بخشی از شهریه دانشجویان روزهای آتی در دسترس همه دانشجویان دانشگاه قرار خواهد گرفت.
عزیز نجفپور، دبیر شورای فضای مجازی دانشگاه آزاد در گفتوگو با «فرهیختگان» جزئیات روند فعالیت این سامانه را تشریح کرد و خبر از سامانههای جدیدی داد که قرار است در ماههای پیشرو در جهت هوشمندسازی فرآیندها و فعالیتهای دانشگاه راهاندازی کنند. مشروح گفتوگوی «فرهیختگان» با او را در ادامه بخوانید.
ایده «قلک شهریه» چگونه مطرح شد؟
ایده قلک شهریه با هدف تسهیلگری شرایط پرداخت شهریه برای دانشجویانی که شهریه بالایی دارند، از طرف شخص رئیس دانشگاه آزاد شکل گرفت. بر این اساس در نظر گرفته شد تا دانشجویان بتوانند با استفاده از این سامانه بخشی از شهریه خود را تامین کنند. دانشگاه آزاد چون هیچ انتفاعی از پول نفت ندارد فلذا هزینههای خود را عمدتا از طریق شهریه دانشجو تامین میکند به این معنی که با پول مردم به خود مردم آموزش میدهد و این مردم پایه بودن یک افتخار برای دانشگاه آزاد است. تلقی بنده هم این است که این نوع دانشگاه مردمپایه، از دیگر انواع دانشگاه در تقویت کسبوکارها و توسعه دانشبنیانها کارآمدتر است؛ چراکه طرفین از روز اول به دنبال بهرهوری و توجیه اقتصادی از دانشی هستند که ارائه میشود. علیایحال، همانطور که عرض کردم در راستای کمک به دانشجویان برای تامین هزینههای شهریه این سامانه راهاندازی شد. در قلک شهریه مجموعه متنوعی از خدمات وجود خواهد داشت که منجر به تولید نقدینگی و کسر شهریه دانشجو خواهد شد. اولین خدمت از این مجموعه خدمات، خدمت بازارهای تخفیفی است که با برند اونجیب در حال حاضر فعال است و در رونمایی اخیر در واقع قلک شهریه با این خدمت رونمایی شد.
بدینصورت که دانشجویان به تناوب از خدمات بازارهای اینترنتی و سایر خدمات و محصولاتی که در فضای مجازی استفاده میکنند. ما در گام اول بازارهای مختلفی که محصول میفروشند یا خدمات ارائه میدهند را شناسایی کرده و در یک پنجره واحد در اختیار دانشجویان قرار میدهیم و از سوی دیگر به علت آنکه جمعیت دانشجویان، اساتید و کارکنان دانشگاه آزاد بسیار زیاد است، میتوانیم در ازای ورود این بازارهای اینترنتی به فضای دانشگاه تخفیفات کلان نیز بگیریم. بر این اساس هر دانشجویی که بخواهد از پنجره دانشگاه آزاد از این خدمات استفاده کند، به طبع میتواند از تخفیفات خوبی هم استفاده کند. این تخفیفات در محلی به نام قلک شهریه ذخیره میشود و هم به دانشجو امتیاز و اعتبار داده میشود و هم معادل ریالی آن برای بازپرداخت بخشی از شهریه در نظر گرفته میشود. شایان ذکر است حسب دستور دکتر طهرانچی و مصوبه شورای فضای مجازی دانشگاه، خود دانشگاه آزاد هیچ انتفاعی از این تخفیفات برای خودش قائل نیست. البته شرکت پشتیبان سامانه کمی از گردش مالی مذکور برای تامین هزینهها و درآمد خود منتفع میشود ولی اصل تخفیفات به حساب دانشجو وارد میشود. اتصال قلک شهریه به سامانه آموزشیار نیز ایجاد شده و منبعد تخفیفات مذکور در بخشی بازپرداخت شهریه اعمال خواهد شد. البته میزان تراکنشهای دانشجو میتوان به قدری بالا باشد که کل هزینه شهریه را از این طریق پرداخت کند. حتی میتواند فراتر از این نیز اقدام کند و اعتباری نیز برای سایر اقدامات ذخیره کند.
یعنی شبکه بزرگ دانشگاه آزاد در جای دیگر نیز یک ارزش جدید نیز ایجاد میکند؟
بله؛ دقیقا همین امر است. بدین صورت که شبکه بزرگ دانشگاه آزاد خودش یک بازار بزرگ است و طبعا در هر بازاری ورود کند به دلیل جمعیتش میتواند تخفیفات و سایر امتیازات بزرگ را دریافت کند و نظر ریاست دانشگاه این بود که این امتیازات انحصارا به نفع دانشجویان استفاده شود. البته ظرفیت بزرگ دانشگاه آزاد در پیشبرد برنامههای بزرگ کشور هم قابل استفاده است و مثلا در تشکیل شورای فضای مجازی دانشگاه دو مأموریت مهم برای آن در نظر گرفته شد. اول هوشمندسازی دانشگاه و معماری و توسعه سامانههای دانشگاه هوشمند آزاد و دوم ایفای بهینه نقش دانشگاه در نظام حکمرانی فضای مجازی. ماموریت دوم دقیقا به ظرفیت بزرگ و شهرپایه دانشگاه اشاره دارد که هم کارکرد ملی دارد و هم میتواند در خدمت دانشجویان قرار گیرد. منفعت دانشگاه در این فرآیند در تسهیل مالی و رفاهی و دسترسی دانشجویان است. دانشجویان نیز با تامین بخشی از شهریه خود از این روش منتفع شوند و کسبوکارها و بازارهای اینترنتی هم با ورود به بازار بزرگ دانشگاه هدفمندتر توسعه یافته و سود خواهند برد. ما به این سهگانه توجه کردهایم.
کمی در باب روند شکلگیری قلک شهریه توضیح میدهید؟
شروع این امر به آغاز به کار سکوی سوم دانشگاه تحت عنوان دانشجویار برمیگردد. سکوی دانشجویار سومین سکوی دانشگاه آزاد اسلامی بعد از سکوهای آموزشیار و پژوهشیار است و همه تعاملات حوزه دانشجویی بهعلاوه بازارهای دانشجویی در این سکو قرار دارد. برای این سکو حدود 70 خدمت پایه در نظر گرفته شده و به غیر از این خدمت پایه در آن خدمات ارزشافزوده نیز در نظر گرفته شده است. این خدمات یعنی هر فردی بتواند محصول یا خدمت خود را روی این سکو قرار دهد و به بازار دانشگاه ارائه دهد. قلک شهریه یکی از خدمات ارزشافزودهای است که روی سکوی دانشجویار شکل گرفته است. سکوی دانشجویار از اواخر سال 1399 کارهای ابتداییاش آغاز و طرح آن تکمیل و نهایی شد و پس از آن طرح مصوب و اجرایی شد که قلک شهریه به نوعی اولین سامانه روی این سکو است که رونمایی شد و انشاءالله در هفتههای آتی خدمات دیگر سکوی دانشجویار رونمایی خواهد شد. امید است سامانه قلک شهریه که فعلا با اولین عضو یا زیرمجموعه خود موسوم به اونجیب که در دامنه oonjib.ir قابل دسترسی است، مورد رضایت دانشجویان قرار گیرد.
قلک شهریه از فاصله بین شکل گرفتن طرح تا اجرا و مابقی مراحل چه میزان زمان برد؟
قلک شهریه تقریبا از فروردین و اردیبهشت ماه 1401 به صورت جدیتر دنبال شد. این طرح در جلسه ششم شورای فضای مجازی دانشگاه مصوب و مورد تایید دانشگاه قرار گرفت. آبان ماه نسخه اولیهاش ارائه شد و حدود 2 ماه در ذیل تست امنیتی، فنی و همچنین بررسی تجربه کاربری قرار گرفت و تاکنون حدود 3 هزار دانشجو روی آن حضور پیدا کردهاند و در حال حاضر تستها انجام و تراکنشهای مختلفی هم روی آن انجام شده و برخی ایرادات نیز رفع شده که البته در آینده هم با گزارش ایرادات دیگر موارد را برطرف خواهیم کرد.
سامانه قلک شهریه در کدام واحد یا استان پایلوت اجرا شده است؟
سامانه اونجیب که در حال حاضر اولین بخش قلک شهریه است و همانطور که گفتم سامانه بازارهای تخفیفی دانشگاه آزاد اسلامی است، مشخصا در واحد الکترونیکی و برخی واحدهای استان تهران این طرح به صورت پایلوت اجرا شده و از این هفته به صورت سراسری برای تمام دانشجویان در سراسر کشور قابل استفاده خواهد بود و از دانشجویان درخواست داریم تا ضمن گزارش ایرادات احتمالی، پیشنهادات خود را برای اصلاح و ارتقای آن به ما اعلام کنند. مستحضر هستید که سامانههای مجازی در بدو راهاندازی بدون عیب و ایراد نیستند و در خلال تجربه زیسته مخاطبان و کاربران است که ایرادات شناسایی و الگوریتمها اصلاح و باگها گرفته میشود. بنابراین ما از گزارش ایرادات احتمالی آن برای ارتقا و تکمیل سامانه از سوی دانشجویان استقبال میکنیم زیرا ممکن است مواردی به ذهن دانشجویان برسد که ما از آن مطلع نیستیم. به صورت کلی از مشارکت دانشجویان، کارکنان و اعضای محترم هیاتعلمی در اصلاح و ارتقای سامانههای دانشگاه استقبال میکنیم.
کارکنان و اعضای هیاتعلمی نیز به اونجیب دسترسی دارند؟
فعلا در حال بررسی هستیم و سعی میکنیم این مورد را نیز تعریف کنیم. اما فراتر از آن کلا از پیشنهاد سامانههای جدید عملیاتی و ارزش افزوده در سکوهای زیست بوم هوشمند دانشگاه استقبال میکنیم.
آیا صرفا دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی میتوانند از آن استفاده کنند و اینکه نحوه ثبتنام و استفاده از آن چگونه است؟
بله، فعلا سامانه به دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی سرویس خواهد داد و برای ارائه سرویس به دانشجویان سایر دانشگاهها هم بعد از تثبیت این فاز فکر خواهد شد. دانشجویان هم با مراجعه به سایت اونجیب و بعد از احراز هویت میتوانند از خدمات آن بهرهمند شوند.
درحالحاضر چه نوع خدماتی روی آن ارائه شده است؟
تاکنون بیش از 50 بازار اینترنتی شناسایی و با 10 شرکت رایزنی کردهایم و وارد مذاکره شدهایم. این 10 شرکت وارد اونجیب شدند و 10 یا 15 شرکت دیگر نیز ظرف 2 هفته آینده اضافه خواهند شد و بهمرور این بازار را توسعه خواهیم داد. طبعا دانشجویان میتوانند در شناسایی و معرفی بازارها و خدمات و محصولات جدیدتر در سطح ملی و استانی هم به ما کمک کنند تا وارد اونجیب شوند.
برای توسعه سامانه قلک شهریه پلن مشخصی درنظر گرفتهاید و فازبندی مشخصی دارید؟
بله، فازهای دیگری هم برای توسعه قلک شهریه درنظر گرفته شده اما اجازه دهید در زمان مشخص اطلاعرسانی شود.
دانشجویان بهدلیل برخی اتفاقات ممکن است تصور بدبینانهای نسبت به این حرکت دانشگاه داشته باشند، مثلا اینکه دانشگاه آزاد کاری نمیکند که در آن نفعی نداشته باشد. البته شما گفتید دانشگاه در این روند سهمی برای خود قائل نشده است؛ در این خصوص توضیح دهید.
تصویری که از دانشگاه آزاد اسلامی در جامعه ارائه شده تصویر دقیق و کاملی نیست. در ابتدای عرایضم توضیح دادم که دانشگاه آزاد اسلامی بهدلیل عدم انتفاع از بودجه دولتی باید هزینههای خود را از خدماتی که به مردم ارائه میدهد کسب کند و مردم نیز با این موضوع مشکلی ندارند. «مردمی بودن» بهمعنای واقعی کلمه مظهر دانشگاه آزاد بوده، بنابراین دانشگاه مجبور است برای خدماتی که ارائه میدهد ازجمله خدمات آموزشی، دانشجویی و رفاهی و... هزینه دریافت کند و فکر نمیکنم کسی هم با این منطق مشکلی داشته باشد اما از سوی دیگر اینگونه نیست که دانشگاه نگاه سوداگرایانه داشته باشد. در توسعه این سامانه هم دانشگاه میخواهد از تمام امکانات و ظرفیتهای خود استفاده کند تا برای دانشجویی که زیرفشار مالی قرار دارد تسهیلاتی را ایجاد کند و شاهد آن همان تخفیفی است که دانشجو میتواند از قلک شهریه دریافت کند. شما وقتی وارد یک بازار اینترنتی شوید پول پرداخت کرده و محصول خود را دریافت میکنید. ما در سامانه قلک شهریه اونجیب، برحسب توافقی که با شرکت مقابل انجام میشود درصد تخفیفی که گرفته میشود که عینا با کسر هزینههای شرکت پشتیبان که آن هم شرکت دانشبنیان خصوصی است و توسط جمعی از دانشجویان و فارغالتحصیلان دانشگاه آزاد راهاندازی شده، به دانشجو ارائه میشود. از شرکت هم خواستهایم این فرآیند گردش مالی را شفاف ارائه دهد تا دانشجویان کل روند را به جزئیات بتوانند ببینند.
خدمتتان هم گفتم که انتفاع دانشگاه از این فرآیند صرفا انتفاع معنوی که همان تسهیل دانشجو است و این خودش بزرگترین منفعت است.
شما یکی از افرادی هستید که میتوانید درخصوص ماجراهای آیگپ صحبت کنید. زمزمههای مختلفی مطرحشده در زمینه اینکه دانشجویان برای عضویت در آیگپ بااجبار مواجه هستند. دراین خصوص توضیح دهید.
پیامرسان آیگپ مستقیما با دانشگاه هیچ قراردادی نداشته است، بلکه سامانه آموزشیار که در ابتدا توسط یک بخش خصوصی بالا آمده و اخیرا با دانشگاه وارد تعاملات حقوقی جدیدتری شده حسب اختیاراتی که داشته برای کاهش هزینهها و تسهیل اطلاعرسانی به دانشجویان پیامرسانی را دعوت به همکاری کرده که در منطق خودش هم اشتباه عمل نکرده است. ولی نکته اینجاست که دانشجویان تمایل دارند و تصورشان این است که کسی نباید آنها را اجبار کند تا وارد یک پیامرسان غیردانشگاهی شوند و علاقهمند هستند که تمام اطلاعات و ارتباطاتشان در زیستبوم دانشگاه باشد. آنها میگویند: «من به دانشگاه آزاد اسلامی آمدهام و به یک بخش خصوصی دیگر چه کاری دارم؟» این نکته درستی است و برای همین هم رئیس محترم دانشگاه آزاد اسلامی در جلسه دوم شورای مجازی دانشگاه دستور دادند که بهسمت پیامرسان اختصاصی دانشگاه آزاد حرکت کنیم. پیامرسانی که در آن فقط پیانرسانی انجام نمیشود، بلکه بسیاری از فرآیندها و خدمات دانشجویی نیز در آن انجام پذیرد. به همین دلیل ما با مشاوره برخی شرکتها، پیامرسانی اختصاصی با عنوان «شماره» را راهاندازی کردیم و این پیامرسان در گام اول در اسکوپ 3 تا 4 هزار نفری تست شد و در گام بعدی کل بدنه مدیریتی و کارمندی دانشگاه و همچنین اعضای محترم هیاتعلمی با جمعیت حدود 50 هزار نفر روی پیام رسان «شماره» درحال فعال شدن هستند. و انشاءالله در فاز بعدی هم سرویس پیامرسانی اختصاصی دانشگاه را به دانشجویان ارائه خواهیم کرد که این موضوع در آینده نزدیک محقق خواهد شد و این اقدامی دیگر از سوی دانشگاه آزاد اسلامی برای کسب رضایتخاطر دانشجویان است.
ما وظیفه داریم که به سلیقه دانشجو احترام بگذاریم و این اولویت ریاست محترم دانشگاه آزاد اسلامی است.
یکی از چالشهای اصلی بچهها همین کاربرپسندی است؛ بعضا به نظر میرسد که دانشگاه دست فرمان خود را میرود و توجهی به دانشجویان ندارد. کاربرپسند بودن چقدر برای دانشگاه اولویت دارد؟
اینظور نیست بلکه کاربرپسندی و رضایت دانشجو اولویت اصلی دانشگاه است ولی فشار کاری و محدودیتهای مختلفی که وجود دارد بعضا این مهم را خدشهدار میکند. ما به دانشجو حق میدهیم که در اختلالاتی که بعضا در برخی از سامانههای دانشگاه دریافت میکند اعتراض داشته باشد و برنامه جدیمان هم این است که این اختلالات را بهسرعت اصلاح کرده و ارتقا دهیم. اما یک نکته اینجا وجود دارد و آن این است که وضعیت دانشگاه آزاد خصوصا وقتی کرونا توسعه پیدا کرد بهمثابه تعمیر کشتی آسیبدیده روی دریای طوفانی بود و انصافا این هنر رئیس دانشگاه آزاد بود که توانست این وضعیت را مدیریت کند. دانشگاه آزاد در دوران کرونا جزء پیشروترین و موفقترین دانشگاهها در ارائه خدمات آموزشی بود. آموزش و دانشگاه در دوران کرونا تعطیل نشد و ما اولین دانشگاهی بودیم که آموزش مجازی را شروع کردیم درحالیکه بسیاری از دانشگاهها دچار اختلال جدی بودند و الان هم فرسنگها با کیفیت آموزش مجازی در دانشگاه آزاد فاصله دارند. این را هم دقت کنیم که کلا در توسعه سامانههای مختلف آموزشی و خدماتی در کشور ضعف داریم و دانشگاه آزاد هم دانشگاه محدود 4 یا 5 هزار نفره نیست بلکه یک میلیون و 200 هزار دانشجو دارد و شما وقتی یک سامانه برای دانشگاهی که تنها 5 هزار دانشجو دارد ایجاد کنید با همزمانی 500 نفر مواجه میشوید اما ما مثلا در آموزش مجازی همزمانی 130هزار نفر را تجربه کردیم که این خود یک رکورد است. البته نمیگویم مشکلی نداشتیم اما سامانه آموزش مجازی دانشگاه آزاد کیفیت قابلقبولی داشته است. قصدم از این توضیح این بود که بگویم اشکالاتی که در سامانه وجود داشته را میپذیریم و برنامه جدیمان رفع این مشکلات است. ناراحتی و انتقاد دانشجویان را نیز میپذیریم و امیدوارم در آینده نزدیک شاهد ارتقای جدیتر در خدمات مجازی دانشگاه آزاد باشیم. دانشگاه آزاد یکی از پیشروترینها در هوشمندسازی به حساب میآید و اخیرا نیز همایشی را در باب دانشگاه هوشمند برگزار خواهیم کرد که از همه دانشجویان و اعضای هیاتعلمی هم دعوت میکنیم در این همایش شرکت کنند و آثار خود اعم از مقاله، یادداشت کوتاه سیاستی و تجربهنگاری و... را برای ما ارسال کنند.
عنوان این همایش دقیقا چیست و چه زمانی خواهد بود؟
دانشگاه ابعاد مختلف آموزشی، پژوهشی، فناورانه و تربیتی و فرهنگی دارد و طبعا در دانشگاه هوشمند این ابعاد به شکل جدیدی پیچیدهتر میشوند و الزامات خاص خود را مییابند. در این همایش نیز قرار بود به این 4 مقوله بپردازیم اما به دلیل حجم تنوع موضوعات و همچنین اولویت بحث فرهنگی و تربیتی در فضای مجازی مقرر شد فاز اولیه این همایش 20 اسفند امسال به « فرهنگ و تربیت در فضای مجازی و دانشگاه هوشمند» بپردازد، تخصص پیدا کند و در سال آتی محورهای دیگر همایش را نیز ادامه خواهیم داد. از دانشجویان، اعضای هیاتعلمی و کارکنان دانشگاه نیز دعوت میکنیم آثار خود را اعم از مقاله، گزارش سیاستی، فیلم کوتاه و مستند و ایدههای استارتاپی و محصولات و سامانههای ذیربط را به دبیرخانه همایش در پایگاه اینترنتیcctg. ec. iau. ir ارسال کنند. (فرهنگ، تربیت و رشد در فضای سایبری) واحدهای دانشگاهی هم درحال برگزاری پیشنشستهای ذیل محورهای همایش هستند که البته این نشستها بعد از همایش هم ادامه پیدا خواهد کرد. باز هم دعوت میکنیم از صاحبنظران و خبرگان که در این فرآیند در هر بخشی که صلاح دانستند ورود کنند، ما از این مساله استقبال میکنیم.
در فرآیند هوشمندسازی دانشگاه سامانههای مختلفی راهاندازی شده و اخیرا نیز شاهد راهاندازی سامانه مشکات بودیم، کمی درباره این سامانه توضیح دهید. قرار است در آینده نزدیک سامانه جدید دیگری هم رونمایی شود؟
طبق نظام معماری فضای مجازی دانشگاه که در جلسه اول شورای مجازی در سال 1400 مصوب شده، تمام خدمات مجازیای که دانشگاه آزاد میتواند ارائه کند درحال شناسایی است و بهمرور سامانههای ذیربط آن در یک نظام یکپارچه راهاندازی میشود تا خدمات جامع دانشگاهی بهصورت یکپارچه و با قابلیت تعامل بینسامانهای، ارائه شود. بهصورت اجمالی نیز حوزههایی که در بحث دانشگاه داریم، حوزه آموزش، پژوهش، فناوری، فرهنگ و تربیت، دانشجوی فرهنگی و... است، در آینده نزدیک هم قرار است سامانه فرهنگ یار رونمایی شود.
سامانه فرهنگ یار قرار است در چه حوزهای به ارائه خدمت بپردازد؟
این سامانه در حوزه مدیریت فعالیتهای فرهنگی دانشگاه است. سامانه مشکات هم به حوزه آموزشهای کوتاهمدت و مهارتی مورد نیاز جامعه میپردازد. مستحضر هستید امروز بسیاری صرفا به دنبال مدرک نیستند، بلکه به دنبال کسب مهارت بوده و میخواهند یک مهارتی برای افزایش توانایی در حوزه کسبوکار فرا بگیرند. از طرفی هم طبق گزارشها بازار آموزشهای کوتاهمدت و تخصصی در ایران نزدیک به 130 هزار میلیارد تومان است که لزوما هم کیفیت لازم را ندارند. دانشگاه آزاد تلاش میکند ظرفیت بدنه علمی خود را در ذیل سامانه مشکات یکپارچه کرده و با شناسایی حوزههای مختلف نیاز کشور در حوزه آموزشهای کوتاهمدت ظرفیت خود را برای افزایش اشتغال دانشبنیان متمرکز کند. این اتفاق بسیار خوبی است و اصلا یکی از وظایف نهاد دانشگاه هم همین است و دانشگاه آزاد بهدرستی درحال انجام آن است. معتقدم دانشگاه آزاد در این حوزه هم پیشرو است و انشاءالله در آینده خبرهای بیشتری را از سامانه مشکات و آموزشهای مهارتی خواهید شنید. این سامانه با مدیریت و راهبری معاونت آموزشهای مهارتی و با پشتیبانی فنی واحد مشهد راهاندازی شده و نسخههای بعدی آن هم درحال بررسی و توسعه است. ما در دانشگاه آزاد توقف نداریم، بلکه پیشرفت مداوم اولویت و سیاست کلی دانشگاه است.