یکی از کارگردان‌های انیمیشن سینمایی «بچه‌زرنگ» در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
کیانا تصدیق‌مقدم، خبرنگار:انیمیشن سینمایی «بچه‌زرنگ»، جدیدترین ساخته گروه هنر پویا، به تهیه‌کنندگی حامد جعفری در چهل‌ویکمین جشنواره فیلم فجر رونمایی شده است. بچه‌زرنگ جدیدترین انیمیشن سینمایی گروه هنر پویاست. این انیمیشن اولین فیلم سینمایی انیمیشن کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است که ازسوی گروه هنر پویا و با سرمایه‌گذاری مشترک کانون پرورش فکری و هنر پویا تولید شده است. این انیمیشن سینمایی را به صورت مشترک بهنود نکویی، محمدجواد جنتی و هادی محمدیان کارگردانی کردند و حامد جعفری تهیه کنندگی آن را برعهده داشته است. با بهنود نکویی یکی از کارگردان‌های این اثر گفت‌وگویی کوتاه داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
انیمیشن سینمایی بچه‌زرنگ فرازوفرود زیادی در تولید داشت. تولید آن پیش از روزهای شوم شیوع کرونا شروع شد. چرا این پروسه اینقدر خیلی زمان بر شد تا به اکران سینمایی برسد؟
پروسه ساخت انیمیشن یک پروسه بسیار طولانی و استودیومحور است و تقریبا همه کارها به صورت تیمی و گروهی انجام می‌شود. معمولا کمترین زمانی که برای ساخت انیمیشن صرف می‌شود سه تا پنج سال است. برآورد گروه هنرپویا برای تولید بچه‌زرنگ سه سال بود، اما کار به دلایل مختلف طولانی‌تر شد.
پروژه‌های قبلی هنر پویا به نظر کمتر طول می‌کشید، مثل همان شاهزاده روم؟
طبیعتا در تولید انیمیشن سینمایی بچه‌زرنگ عواملی نظیر اعمال نظرات مخاطبان هنر پویا که در پروسه اکران «فیلشاه» توسط یک گروه دانشگاهی جمع‌آوری شد و به دست ما رسید، همچنین پاندمی کرونا و عوامل دیگر در تاخیر پروژه موثر بودند. تولید این اثر به نسبت آثار قبلی هنرپویا سنگین‌تر و با اتفاقات جدیدتری همراه بود که این اتفاقات باعث شد این روند در پروسه تولید پیچیده‌تر شود.
هرکدام از این انیمیشن‌های سینمایی که در این سال‌ها ساخته شده یک گام به جلو برای انیمیشن‌سازی ایران بوده است. انیمیشن «بچه‌زرنگ» چه توفیقی برای انیمیشن ایران محقق کرد؟
در تمام بخش‌ها نسبت به استودیوی خود یک جهشی داشتیم. رنگ، رندر، نورپردازی، جلوه‌های بصری، داینامیک و... پروسه پیچیده‌ای در کار بوده است. پروسه طراحی مو برای کاراکترها پیچیده بود. این پروسه برای شما یک جریان ساده است ولی بسیار پیچیده است تا در بدن فرم بگیرد و با تغییر زاویه بدن، حرکات مو به‌هم نریزد و این کارها پروسه فنی پیچیده‌ای داشت.
چندگام با انیمیشن‌سازی جهان فاصله داریم؟
شاخص انیمیشن در جهان را اگر دیزنی و پیکسار بدانیم مقایسه درستی نیست؛ چراکه اقتصاد انیمیشن در آن کمپانی‌ها جریانی دارد که بازدهی بالایی دارد. تولید انیمیشن مبتنی‌بر تجربیاتی است که در ساختار کمپانی رسوب می‌کند و منابعی که برای ساخت اختصاص پیدا می‌کند و خیلی کارها در تولید آن بر همین اساس جلو می‌رود. رندر گرفتن، فرآیند فوق‌العاده پیچیده‌ای دارد اما در جهان فاصله رندر را به قدری کم کردند که بلافاصله می‌توانید خروجی را ببینید. اینجا پروسه رندر زمانبر و هزینه‌بر است. نکته دیگر اینکه بحث مالی هم در اینجا مشکلاتی را به وجود می‌آورد، لذا مقایسه دو اثر با تجربیات و منابع متفاوت اشتباه است، مثلا کمپانی دیزنی تجربیات قریب به صدسال انیمیشن‌سازی را در ساختار تولیدش رسوب داده و از آن برای آثار جدیدش استفاده می‌کند، درحالی‌که ما در بهترین حالت سابقه نزدیک به 15ساله داریم.
هنوز برای رندر گرفتن به مراکز دانشگاهی یا موسسات پژوهشی می‌روید؟
خیر، خیلی در بحث رندر جلو رفتیم و خیلی از بخش‌های اثر با استفاده از ظرفیت مجموعه هنرپویا رندر شده است. البته از ظرفیت موسسه سراج نیز در بخشی از فرآیند رندر استفاده کردیم. به‌هرحال بحث این نیست که از کجا ظرفیت را پر کنیم. رندر یک تکنولوژی سخت‌افزارمحور و گران است. ما اینجا محدودیت داریم.
تولید انیمیشن پروسه طولانی‌مدت و هزینه‌بری است، ضمن اینکه با تکیه بر چرخه ناقص اکران در داخل سینمای ایران بازگشت سرمایه‌ای نخواهد داشت. به فکر اکران خارجی این انیمیشن هستید؟
این موضوع را باید تهیه‌کننده که آقای جعفری هستند پاسخ دهند که برای اکران خارجی این پروژه رایزنی کرده‌اند. این فیلم نسخه خارجی دارد که توانایی حضور در کشورهای مختلف جهان را داشته باشد. از نظر ما بایدها و نبایدهایی داریم که به آن پایبند هستیم اما برای سینمای غرب و خارج از ایران باید یک‌سری نکات رعایت شود که این در نسخه بین‌الملل پیش‌بینی شده، یعنی تولید این نسخه هم هزینه داشته است.
الان برای کدام کشورها مدنظر است؟
هر کشوری که طالب باشد. در خیلی از حوزه‌ها تیم فعالیت می‌کند که اکران موازی با داخل همزمان درخارج انجام شود و برخی در مذاکره است و برخی پیشرفت کرده و در حد قرارداد است و برخی جلوتر رفته است. پخش‌کننده‌ها نیز نسبت به این کار ابراز علاقه کرده‌اند و استقبال خوب بوده است. به‌زودی احتمالا با یک پخش‌کننده یا تعدادی از پخش‌کننده‌ها وارد مذاکره نهایی می‌شویم.
به‌لحاظ مضمونی پایان فیلم متصل به عقاید و فرهنگ شیعی است. آیا در اکران‌های بین‌الملل می‌تواند قابل درک باشد؟
اکران بین‌الملل همین تغییر در نکات ظریف است. بازسازی‌ای که صورت گرفته به محتوا ضربه نمی‌زند ولی قابل‌انتقال است. ضمن اینکه این اثر مضامینی جهانی همچون بحث محیط‌زیست دارد. یک کاراکتر داریم که خود را خیلی وابسته به ویژگی ابرقهرمانی می‌داند و در ادامه مسیر این باور در او به وجود می‌آید که می‌تواند با کار تیمی، مشکلات را حل کند. مخصوصا در نقطه طلایی کار که نجات شکارچی است، گروه به کمک هم می‌آیند و به یک باور می‌رسند و اینها طوری طراحی شده که بتواند محتوا را منتقل کند.
یکی از مسائلی که انیمیشن‌سازی ایران از نبودش رنج می‌برد، این است که کمپانی‌های انیمیشن‌سازی فعال نیستند.
نه هنرپویا هست، همین‌طور گنبدکبود که از چند سال قبل کارشان را شروع کردند.
اما هنوز نتوانسته جمع زیادی از انیمیشن‌سازها ایرانی را دور هم جمع کند و انیمیشن‌سازها ترجیح می‌دهند با خارجی‌ها کار کنند.
این طبیعی است. در دنیا هم شخص فعالیت می‌کند ولی کمپانی‌ها هر زمان نیاز داشته باشند باید بتوانند از اشخاص استفاده کنند. ما هم آموزش می‌دهیم و هم در گنبدکبود و هم هنرپویا آموزش است. هم از نیروهای مستعدی که آموزش می‌دهیم استفاده می‌کنیم و هم آنها را رشد می‌دهیم. خیلی از بچه‌ها که در این پروژه حضور دارند، از آموزش ما و از سیستمی که درس و آموزش دادیم و انتخاب کردیم بالا آمدند. وظیفه بچه‌ها این است که آموزش بدهند. کمپانی دیزنی 80-70 سال پیش، یکی از مدارس مهم انیمیشن‌سازی را راه‌اندازی کرد تا بتواند نیروی خود را تربیت کند. ما هم باید این کار را کنیم. شما تا ابد نمی‌توانید یک نفر را حفظ کنید. باید بسته به شرایط فرد بخواهد در هر جای دنیا کار کند. ما باید بتوانیم نیروی متخصص تربیت کنیم.
هرچه نیروهای فنی تولید انیمیشن، قوی‌تر و بیشتر شوند، فواصل تولید انیمیشن هم کمتر خواهد شد و می‌توانیم بگوییم که در سال‌های بعد آثار بیشتری در طول یک‌سال به نمایش در بیاید.
حتما، بخشی از موانع این کار به تورم و مسائل اقتصادی برمی‌گردد، یعنی فکر نکنید ما علاقه داریم طولانی شود. می‌توان در همین کشور و همین الان که با شما صحبت می‌کنم این فاصله تولید تا نمایش یک انیمیشن سینمایی نصف شود. با همین نیروهایی که وجود دارد. هزینه تجهیزات بسیار بالاست و اضافه کردن تجهیزات به پیشبرد تولید کمک می‌کند.
برای تولید چنین انیمیشنی چه میزان هزینه شد؟
همان‌طور که تهیه‌کننده اثر آقای جعفری در نشست عنوان کرد، چون همه‌چیز متغیر است باید با قیمت واحد بیان کنیم و اگر دلاری بیان کنیم تقریبا نزدیک به یک میلیون دلار برای آن هزینه داشت. با توجه به هزینه‌های داخل این عدد همچنان چشمگیر است.
مطالب پیشنهادی
