«فرهیختگان» گزارش می‌دهد
راضیه فلاح، خبرنگار: هفدهم بهمن‌ماه سال 1397 را شاید بتوان نقطه عطفی در تاریخ فعالیت‌های دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه مهارت و کارآفرینی دانست. در چنین روزی بود که اولین مدرسه مهارتی دانشگاه آزاد با عنوان مدرسه عالی مهارتی حقوق افتتاح شد تا مسیر مهارت‌آموزی در دانشگاه هموارتر شود. هرچند شیوع کرونا وقفه‌ای در روند شکل‌گیری و تاسیس مدارس مهارتی ایجاد کرد اما بعد از آن، همت معاونت آموزش‌های عمومی و مهارتی و همچنین صدور بخشنامه‌ای در همین راستا، باعث شد این روند تسهیل پیدا کرده و به دنبال آن فعالیت مدارس مهارتی هم از نظر کمی و هم کیفی وارد مرحله جدیدی شد. اما با این حساب آن‌گونه که علیرضا لادن‌مقدم، معاون آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، مهارتی و کاربنیان سما به «فرهیختگان» می‌گوید نزدیک یک‌سوم مجوزهای صادرشده تبدیل به مدرسه شدند و امروز فعال هستند و دو سوم نیازمند دغدغه جدی‌تر روسای استان‌ها و اساتید و اعضای دانشگاه‌ها هستند تا این ظرفیت در خدمت نظام آموزش عالی کشور قرار بگیرد.
برای بررسی روند کاری این مدارس گفت‌وگویی با سیدمحمد بطحایی، رئیس معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی و علیرضا لادن‌مقدم معاون آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، مهارتی و کاربنیان سما داشته‌ایم که در ادامه آمده است.
مشکلات و موانع مسیر مدارس عالی مهارتی شناسایی شدند
سیدمحمد بطحایی، رئیس معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد درخصوص برنامه‌هایی که برای سال آینده مدارس عالی مهارتی عنوان کرد: «برنامه 5 ساله تحول و تعالی دانشگاه آزاد مسیر حرکت و سرفصل‌ها را تا حدود زیادی مشخص کرده و دیگر کارها در راستای اجرای آن برنامه تنظیم و اجرایی می‌شوند. البته در مسیر اجرای برنامه تحول و تعالی متوجه کاستی‌های آن شده و به‌تدریج درخواست‌ها را تکمیل کرده و با متمم زدن کاستی‌ها را جبران کرده و برنامه را پیش می‌بریم. گسترش کیفیت در مراکز مهارتی و مدارس کاربنیان بیشترین همت برنامه‌ریزی برای سال آینده را به خود اختصاص داده است. بر این اساس در حوزه مهارت‌آموزی روی مدارس عالی مهارتی از جهت آنکه بتوانند به‌صورت کوتاه‌مدت و براساس شرایط مخاطبان آموزش دهند؛ خیلی حساب شده است.»
او در ادامه درخصوص برنامه‌های سال آینده مدارس مهارتی اظهار کرد: «تطبیق شرایط مدرسه با مخاطبان موضوع خیلی مهمی است که امروز این امر هنوز در مدارس محقق نشده و مهارت‌آموز خودش را باید با شرایط و ویژگی‌های مدارس هماهنگ کند. برای مثال مدارس اعلام می‌کنند که روزهای شنبه و یکشنبه در یک ساعت مشخص کلاس برگزار می‌شود. غافل از اینکه مخاطب یک کارگر یا یک کارمندی است که نمی‌تواند در زمانی که پیش‌بینی کلاس یا کارگاه برایش شده؛ شرکت کند. با آنکه در سال گذشته یک بخشنامه در این خصوص صادر شده؛ اما تنها 10 درصد مشکل حل شده و بخش عمده مشکل هنوز باقی است. امروز در تجربیات بین‌الملل نیز کلاس‌ها با شرایط مخاطبان از قبیل زمان، مکان و حتی هزینه برگزار می‌شود. به بیان دیگر امروز در دنیا شرایط مخاطبان کاملا در نظر گرفته می‌شود و براساس شرایط مخاطب دوره‌های مهارتی برگزار می‌شود. این موضوع دغدغه اصلی امروز است و برنامه‌های آینده نیز باید متناسب با این دغدغه شکل بگیرد. امیدواریم با رفع این مشکل مخاطبان مدرسه عالی مهارتی در سال آینده با رشد فزاینده‌ای روبه‌رو شوند.»
بطحایی با بیان اینکه امروز مانع جدی دانشگاه آزاد، محدود کردن اختیار مخاطب در انتخاب روز و مکان مدارس است؛ گفت: «امروز تعدادی از مدارس مهارتی که مجوز فعالیت را نیز کسب کرده‌اند از طرف مخاطب مورد استقبال قرار نگرفته‌اند. این امر آسیب‌شناسی شده و چرایی آن پاسخ داده شده است. به بیان دیگر چرا یک مدرسه عالی مهارتی با وجود آنکه در زمان تاسیس امکان‌سنجی و نیازسنجی شده و امکانات برای آن در نظر گرفته شده؛ هنوز نتوانسته مورد توجه مخاطب باشد؟ موانع این امر شناسایی و امید است بتوان با رفع آنها برای سال آینده با یک رشد قابل‌قبولی در جذب و تعداد مدارس مواجه شد.»
نظام پرداختهای دانشگاه‌ها چالش مدارس مهارتی
معاون آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، مهارتی و کاربنیان سما درمورد موانع و مشکلات شناسایی شده؛ توضیح داد: «یک بخشی از مشکلات به نظام پرداخت‌ها ارتباط دارد. علی‌رغم آنکه دکتر طهرانچی تصریح کرده که مدارس عالی مهارت باید تابع بازار عرضه و تقاضا باشند. همچنان یکی از مشکلات امروز مدارس تابعیت از دانشگاه آزاد است. به بیان ساده‌تر در دانشگاه‌ها جدول پرداخت‌ها مشخص است و بیش از آن میزان به یک استاد کار پرداخت نمی‌شود. این درحالی است که عملکرد یک استادکار نه‌تنها در یک شهر یا منطقه بلکه در کشور نمونه است و برای آوردن آن فرد به دانشگاه آزاد باید مزایا و امتیازهایی را در نظر گرفت. این مزایا و امتیازها با قوانین پرداختهای دانشگاه آزاد منطبق نیست. در نتیجه یکی از مهم‌ترین موانع امروزی که در دانشگاه شناسایی شده نظام پرداختهای دانشگاه در جذب استادکار است.»
او در ادامه افزود: «بعد از این مشکل محدودیت در زمان و مکان برگزاری کلاس‌ها از دیگر مشکلات شناسایی شده است. برای مثال در روز جمعه بعدازظهر یا یک منطقه کلاس برگزار نمی‌شود و کلاس حتما باید در مرکز دانشگاهی تشکیل شود. مقرراتی از این قبیل که برای نظام پرداختهای استادکاران یا در برگزاری کلاس‌ها وجود دارد. البته این مشکلات قابل رفع است و امیدواریم تا در روزهای آینده آنها را برطرف کرده و حتی از هیات‌امنا برای رفع آنها درخواست صدور مجوز شود تا بتوان با سرعت بیشتری برای رسیدن به اهداف پیش رفت.»
رئیس سازمان سما درباره تعداد مدارسی که برای سال آینده به چرخه مدارس عالی مهارتی افزوده خواهد شد، بیان کرد: «چون هنوز به اهداف مدنظر نرسیده و برای رفع آسیب‌ها پیش‌بینی انجام نشده بود نمی‌توان عدد کمی برای این امر بیان کرد. البته در سند تحول و تعالی دانشگاه عدد کمی در نظر گرفته شده اما به عقیده من آن میزان محقق نخواهد شد. در این سند تاسیس 120 مدرسه در نظر گرفته شده اما تا زمانی که موانع برطرف نشود این امر محقق نمی‌شود.»
تغییر نگرش در راهبری مدارس مهارتی نیازمند زمان است
بطحایی با بیان اینکه هنوز از کیفیت مدارس عالی مهارتی راضی نیست و تنها 50 درصد کیفیت محقق شده، درخصوص کیفیت‌سنجی این مدارس اظهار کرد: «بخشی از مشکلات کیفیتی مدارس به علت آن است که این مسیر تازه است و نیاز به تغییر نگرش‌ها دارد. این تغییر نگرش در راهبرهای مدارس عالی مهارتی نیازمند صرف زمان است. جلساتی مانند کارگاه آموزشی تبیین سیاست‌های دانشگاه آزاد در حوزه مهارت‌آموزی اقدامی است که برای تغییر نگرش، نگاه و رویکردی است که مهارت‌آموزی به آن احتیاج دارد. اگر این تغییرات محقق نشوند این مسیر نیز محکوم به شکست خواهد بود. به غیر از برخی مدارس عالی مهارت که در سال گذشته به‌صورت آزمایشی فعالیت خود را آغاز کرد امسال اولین سال فعالیت این مدارس به‌صورت جدی است. هنوز کیفیت مورد قبول به دست نیامده است.»
معاون آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، مهارتی و کاربنیان سما در ادامه گفت: «بخشی از دلایل عدم تحقق اهداف در حوزه کیفی به همان نگاه برمی‌گردد و بخش دیگر آن نیز به علت عدم توجیه قابل قبول اقتصادی است. به بیان دیگر در سال‌های ابتدای فعالیت مدارس مهارتی باید از جیب سرمایه‌گذاری کرد، بدون آنکه مدرسه عالی را راهبری کرد. این امر امروز برای ما سخت است و رئیس دانشگاه می‌گوید زمانی که این مدرسه برای من سودآور نیست برای چه باید آن را اجرایی کنم؟ درحالی‌که او باید بپذیرد که ضرر چند سال نخست را باید پذیرفت تا مدرسه عالی مهارت در شهر جا باز کند. این موانع باعث شده تا کیفیت مدرسه عالی در حد قابل قبولی نباشد و امید است بتوانیم با رفع موانع، یک مدرسه عالی باکیفیت داشته باشیم.»
عملکرد درست مدارس عالی مهارتی براساس سند تحول
علیرضا لادن‌مقدم، رئیس دانشگاه آزاد واحد یادگار امام(ره) و معاون آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای، مهارتی و کاربنیان سما درخصوص انتظاراتی که از عملکرد مدرسه عالی مهارتی در یک‌سال کاری می‌رفت، گفت: «مدارس عالی مهارتی با ایده‌ای ازسوی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی برای سرعت‌بخشی در مهارت‌آموزی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی مطرح شد. بدین‌صورت که فارغ‌التحصیلان برای جذب بهتر در بازار کار و داشتن مهارت لازم دیگر نگران نباشند و آن را زیرنظر دانشگاه آموزش ببینند. یک‌سال است که این مدارس فعالیت خود را آغاز کرده‌اند و براساس برنامه‌ای که برای عملکرد آنها درنظر گرفته شده؛ خوب پیش رفته‌اند. اما در جذب دانش‌پذیر و راه‌اندازی مدارس فعال نتوانسته‌اند رضایت کامل را کسب کنند.»
80 مدرسه در صف جذب دانش‌پذیر
او در ادامه افزود: «بسیاری از واحدهای دانشگاه آزاد مصوبه تاسیس مدرسه مهارتی را جذب کرده‌اند اما متاسفانه هنوز فعالیت این مدارس در همه واحدهایی که مصوبه دارند، آغاز نشده است. به بیان دیگر، معاونت فنی دانشگاه آزاد 120 مصوبه برای تاسیس مدرسه عالی مهارتی صادر کرده که از این تعداد تنها 40 مدرسه فعالیت خود را آغاز و دانش‌پذیر جذب می‌کنند. به‌عبارت دیگر 80 مدرسه هنوز نتوانستند دانش‌پذیر جذب کنند. درنتیجه با توجه به آنکه انتظار من به فعالیت تعداد بیشتری از این مدارس بود؛ انتظار در این زمینه برآورده نشده است. همچنین انتظار است تا سطح کیفی آموزش‌ها به‌قدری باشد که افراد و دانش‌پذیرها پس از گذراندن دوره‌های مدارس، مستقیم و بدون هیچ مشکلی جذب بازار کار شوند. به‌بیان دیگر نباید کیفیت را از بین برد و باید برای این سطح آموزش اقدام عملی درستی انجام شود. در این مدت واحدهای دانشگاهی تهران، خوراسگان، آذربایجان شرقی، زنجان، البرز، هرمزگان و کردستان در زمینه جذب دانش‌پذیر، عملکرد مثبتی داشته‌اند.»
لادن‌مقدم با تاکید بر اینکه مدارس مهارتی فضای مورد نیاز آموش را درکنار استادهای مجرب دارند، اظهار کرد: «بسیاری از مدارس عالی مهارتی در جوار شهرک‌های صنعتی هستند. این واحدها در این مدت نتوانسته‌اند تبلیغات درستی برای معرفی این مدارس در شهرها و مکان‌هایی که مستقرند، داشته باشند. از سوی دیگر نتوانسته‌اند جامعه هدف را به‌درستی شناسایی کنند، درنتیجه فعالیتی را که انتظار می‌رفت نتوانسته‌اند در این مدت اجرایی کنند. با توجه به هدف‌گذاری‌ای که در سند تحول دانشگاه درنظر گرفته شده، عملکرد مدارس برای سال اول مناسب بوده است اما انتظار معاونت فنی‌وحرفه‌ای این بود که این مدارس بهتر از هدف‌گذاری عمل کنند. به بیان دیگر اگر در سال آینده 80 درصد مدارس بتوانند فعالیت خود را آغاز کنند، انتظاراتی که معاونت فنی‌وحرفه‌ای برای خود تعریف کرده، به‌درستی برآورده می‌شوند.»
او با تاکید بر اینکه کیفیت آموزش نباید قربانی کمیت فعالیتی شود، ادامه داد: «این انتظار چون به‌نوعی یک انتظار فردی و مدیریتی است و تصمیم سازمانی نیست، در نتیجه با دیرکرد تحقق آن خللی به ریل‌گذاری مسیر وارد نمی‌شود. به بیان دیگر انتظار داشتم با توجه به شرایط و امکانات واحدها و اموری که برای آغاز فعالیت تسهیل شده بود، راه‌اندازی و جذب بهتر از امروز باشد.»
معاون آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای، مهارتی و کاربنیان سما با بیان اینکه مدارس مکلف به برگزاری دوره‌های کوتاه‌مدت مهارتی هستند، اظهار کرد: «دوره‌های مختلف 2 یا 3 ماهه در مدارس برگزار می‌شود و افراد می‌توانند تخصص مورد نیاز خود را در این دوره‌ها بگذرانند و مدرک کسب کنند؛ افرادی که در رشته‌های مختلف آموزش دیده‌اند و برای کسب تخصص و مهارت بیشتر به این دوره‌ها می‌آیند، برای مثال فرد در مدرسه عالی ریسندگی دوره‌های مهارتی اپراتوری را به هدف جذب در بازار کار می‌گذراند. در مثالی دیگر یک فرد فارغ‌التحصیل رشته مترجمی برای ترجمه همزمان انگلیسی دوره‌های لازم را می‌گذراند و مهارت لازم را کسب خواهد کرد.»
او درباره تفاوت دوره‌های مهارت‌آموزی که زیرنظر این دانشگاه و دیگر موسسات برگزار می‌شوند، بیان کرد: «اولین و شاخص‌ترین تفاوت این دوره‌ها با دیگر موسسات آموزشی پشتوانه دانشگاهی است که دارد. به غیر از این مورد، دیگر آموزشگاه‌ها دوره‌های کوتاه‌مدت برگزار نمی‌کنند و به دوره‌های بلندمدت اکتفا کرده‌اند. به‌عبارت دیگر فردی که برای گذراندن دوره‌های مختلف به مدارس عالی مهارتی مراجعه می‌کند و اعتبار بالاتری را که مدرک این مدارس نسبت به دیگر موسسات خصوصی خواهند داشت، می‌بیند؛ بالطبع اینها را به موسسات دیگر ترجیح می‌دهد، برای مثال فردی برای گذراندن دوره‌های خبرنگاری ورزشی به مدرسه مهارتی واحد یادگار امام مراجعه می‌کند و یک دوره کوتاه‌مدت را سپری می‌کند. او مدرکش را از واحد دانشگاهی یادگار امام کسب کرده که در مقابل مدرک دیگر آموزشگاه‌های متفرقه اعتبار بیشتری دارد یا اگر فردی نیاز داشته باشد دوره‌های حقوق را بگذراند، واحد تهران جنوب مدرک آن را صادر می‌کند و پای مدرک صادره امضای رئیس واحد دانشگاهی می‌خورد.»
لادن‌مقدم درخصوص برنامه‌هایی که برای این مدارس در سند تحول درنظر گرفته شده، خاطرنشان کرد: «در صفحات 45 و 46 سند در موارد 27 تا 34 به دقت درمورد مدارس عالی مهارتی توضیح داده شده که تا پایان مرداد 1402 تعداد 50 مدرسه مهارتی مصوبه لازم را کسب کنند که امروز بیش از 2 برابر این تعداد توان آغاز کلاس درس را دارند. درخصوص ارزیابی و رتبه‌دهی مراکز مهارتی نیز باید تا همان زمان مقرر 20 درصد اهداف کسب می‌شد که این امر نیز امروز محقق شده است، اما شخصا توقع داشتم در زمینه جذب دانشجو نیز بهتر از اهداف عمل شود.»
او درباره دیگر اهدافی که برای مدارس عالی مهارتی درنظر گرفته شده، گفت: «در این سند مقرر شده 10 درصد در زمینه نیازسنجی‌ها تا پایان مردادماه 1402 اقدام شود. تبلیغ دانش‌آموزان برای آموزش مهارتی، جمع‌آوری داده‌ها و شناسایی نیازهای مهارتی براساس خرده‌‌فرهنگ‌ها نیز از دیگر اهداف درنظر گرفته شده بود که امروز در جایگاهی به‌مراتب بهتر از هدف‌گذاری سند تحول ایستاده‌ایم.»
لادن‌مقدم با بیان اینکه انتظار می‌رود تعداد جذب دانش‌پذیرهای مدارس عالی مهارتی به نسبت امسال افزایش یابد، بیان کرد: «انتظارات سند امروز برآورد شده ولی انتظارات شخصی ما از سند بیشتر است، برای مثال انتظار داریم با توجه به تعداد مدارسی که تا امروز مصوبه فعالیت دارند، کار خود را باجدیت آغاز کنند و بالطبع تعداد دانش‌پذیران نیز افزایش یابد.»
مطالب پیشنهادی
