راضیه فلاح، خبرنگار:شهرستان قزوین یکی‌دیگر از شهرهای قدیمی کشور است که تا همین چند دهه گذشته جزئی از استان تهران محسوب می‌شد. به علت نزدیکی این شهر به تهران، بسیاری از کارخانه‌های صنعتی در آن ساخته می‌شد و به دنبال آن نیز مردم بسیاری به این منطقه مهاجرت کردند. به‌دنبال این مهاجرت‌ها نیاز افراد توانا و کاربلد در حوزه‌های علوم مهندسی در این بخش افزایش پیدا کرد و همین عامل تغییرات بسیار بزرگی در این شهر شد که یکی از بزرگ‌ترین آنها احداث دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین در سال 1371 بوده است. این واحد در آن سال فعالیت خودش را با 360 دانشجو آغاز کرد. در سال 1375 که این شهر از استان تهران همراه با منطقه تاکستان از استان زنجان جدا شد، فعالیت این واحد به‌عنوان یک دانشگاه مستقل از تهران آغاز شد. امروز این واحد 43 هکتار مساحت دارد و بعد از 30 سال فعالیت 206 رشته به 14 هزار دانشجو در 4 مقطع تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری آموزش داده می‌شود. 
این واحد به‌عنوان یکی از مهم‌ترین واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی، سهم 80 درصدی از فارغ‌التحصیلان رشته‌های فنی و مهندسی استان دارد. 84 آزمایشگاه و کارگاه برای دروس عملی همه گرایش‌های رشته‌هایی از قبیل کامپیوتر، عمران، صنایع، صنایع غذایی، مکانیک، پرستاری، اتاق عمل، مهندسی پزشکی، برق فضایی را برای دانشجویان مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکتری مهیا کرده تا آنها از این فرصت برای کسب مهارت بیشتر اشتغال استفاده کنند. در این واحد 5 مرکز تحقیقات مدیریت و بهره‌وری، مکاترونیک، فناوری‌های نوین مهندسی صنایع و مکانیک، معماری و شهرسازی و سیستم‌های هوشمند در علوم شناختی وجود دارد که در این گزارش به عملکرد 3 مرکز مدیریت بهره‌وری، فناوری‌های نوین مهندسی صنایع و مکانیک و مکاترونیک به تفصیل پرداخته‌ایم. 

درآمد 5 میلیارد تومانی موفق‌ترین مرکز تحقیقات دانشگاه

سال 1382 اولین همایش مهندسی مکاترونیک درکشور برگزار و تدریس رشته مهندسی مکاترونیک در همان سال برای اولین بار آغاز شد. پس از آن تیم روبوکاپ کشور در مسابقات بین‌المللی سال 2003 کشور ایتالیا مقام سوم را کسب کرد. همه این اتفاقات باعث شد تا به‌منظور انجام فعالیت‌های پژوهشی در این شاخه علم، مرکز تحقیقات مکاترونیک تاسیس شد.  محمد نوروزی مدیر مرکز تحقیقات مکاترونیک دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین درخصوص نحوه آغاز فعالیت این مرکز تحقیقات در این واحد، بیان کرد: «این مرکز به‌عنوان موفق‌ترین مرکز تحقیقات در سطح کشور شناخته می‌شود. کلمه مکاترونیک از تلفیق چهار رشته مکانیک، الکترونیک، کامپیوتر و کنترل تشکیل شده و این مرکز علوم تئوری این چهار رشته را در کنار هم قرار داده و یک محصول بزرگ‌تر مانند یک ربات، یا دستگاه اتوماسیون را می‌سازند. تیم‌های این مرکز در برخی زمینه‌ها از قبیل طراحی سیستم‌های هوشمند، هوش مصنوعی توزیع‌شده، سیستم‌های یادگیرنده، پردازش تصاویر، سیستم‌های تشخیص تصاویر، پردازش صدا، طراحی و ساخت سیستم‌ مکانیکی ربات، طراحی و ساخت سیستم الکترونیکی و کنترل ربات فعالیت دارند.»  نوروزی درمورد اهداف تاسیس این مرکز بیان کرد: «این مرکز با هدف ایجاد دانش فنی برای همراهی با اقتصاد دنیا در زمینه هوش مصنوعی، ارائه خدمات اجرا و مشاوره تخصصی در اتوماسیون صنعتی و رباتیک، وارد کردن ربات در جای‌جای زندگی انسان، تجاری‌سازی و کسب درآمد و حضور در مسابقات رباتیک جهانی فعالیت خودش را آغاز کرد.» مدیر مرکز تحقیقات مکاترونیک واحد قزوین درباره دستاوردها و فعالیت‌هایی که این مرکز تحقیقات داشته، خاطرنشان کرد: «بسترسازی، تجاری‌سازی و درآمدزایی بر دو محور عقد قرارداد با شرکت‌ها و موسسات و جذب حامیان مالی برای مرکز تحقیقات در این مرکز استوار شده است. بر این اساس از سال 1392 تاکنون با هفت شرکت از قبیل شرکت مهندسی و ساخت دریایی ایران، معاونت علمی ریاست‌جمهوری و شرکت غذایی درنا در زمینه قرارداد با آزمایشگاه‌ها قرارداد منعقد شده است. از سوی دیگر در زمینه همکاری‌های علمی و فناوری توانسته در راستای افزایش میزان همکاری‌های علمی با موسسات ملی و بین‌المللی نیز 9 قرارداد منعقد کند. نیروی انتظامی، توانیر، آتش‌نشانی و کتابخانه رضوی بخشی از شرکت‌های طرف قرادادها هستند.» او درباره عملکرد تیم روبوکاپ این واحد در مسابقات جهانی گفت: «در سطح دنیا برای خروج علم خشک ریاضیات، برنامه‌نویسی و مکانیک به‌منظور ایجاد شور و هیجان به دانشجویان، مسابقات روبوکاپ برگزار می‌شود. تیم روبوکاپ این واحد در طی سال‌های متمادی در سطح بین‌الملل خود را به‌عنوان یک نماینده شایسته از ایران مطرح کرده و در 8 دوره این مسابقات مقام نخست یا نایب قهرمانی را از آن خود کرده است. به بیان جزئی‌تر در 6 دوره مسابقات بین‌المللی روبوکاپ تیم واحد قزوین توانسته در مقام اول و دو دوره به‌عنوان نایب قهرمان معرفی شود.» نوروزی درخصوص میزان کسب درآمد سال گذشته این مرکز تحقیقات عنوان کرد: «امسال با انجام چند پروژه برون‌دانشگاهی 5 میلیارد تومان درآمد غیر شهریه کسب شده است.»

از تولید خودرو و موتورسیکلت تا ساخت هواپیمای بدون سرنشین

مرکز فناوری‌های نوین صنایع مکانیک دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین یکی‌دیگر از مراکز تحقیقاتی در دانشگاه آزاد اسلامی است که در سال 1378 با عنوان مرکز تحقیقات مکانیک خودرو فعالیت خود را با هدف حمایت از طرح‌های تحقیقاتی استادها و دانشجویان و پژوهش روی سیستم‌های نوین انرژی و به‌کارگیری آنها در ساخت خودرو، موتور و هواپیما برای شرکت در مسابقات کشوری آغاز کرد. پس از تغییر عنوان مرکز، سیاست‌های کاری آن نیز به سمت انجام پژوهش‌های برون‌دانشگاهی و کسب درآمد غیر شهریه تغییر کرد. 
مجید مجیدی مسئول مرکز فناوری‌های نوین صنایع مکانیک واحد قزوین درخصوص زمان آغاز فعالیت این مرکز تحقیقات با بیان اینکه تولید ثروت از روش به‌کارگیری دانش مهندسی صنایع و مکانیک چشم‌اندازی است که برای این مرکز تعریف شده است، گفت: «در مدت فعالیت این مرکز تاکنون یک خودرو الکتریکی، خودرو دوسرنشین پارس، خودرو هیبریدی پاراکس، موتور‌سیکلت الکتریکی پاراکس، موتور سیکلت چهارچرخ برقی دوسرنشین کوادرو، خودرو خورشیدی هاوین 1 و 2، عابرروی الکتریکی خود‌تعادلی هاوین، هواپیمای بدون سرنشین آفر و میکرو ماهواره آریان ساخته شده است. از بین این محصولات خودرو الکتریکی و هیبریدی و موتور الکتریکی پاراکس مقام نخست مسابقات کشوری، هواپیمای بدون سرنشین آفر نایب‌قهرمان مسابقات کشوری و میکرو‌ماهواره آریان مقام اول مسابقات کشوری را کسب کرده‌اند. از سوی دیگر خودرو خورشیدی هاوین 1 و2 به ترتیب مقام هفدهم و هشتم جهانی را در کارنامه خود به ثبت رسانده‌اند.»
رئیس مرکز تحقیقات فناوری‌های نوین صنایع مکانیک واحد قزوین افزود: «فعالیت این مرکز سال‌ها زیر نظر مرکز فناوری و نوآوری سینتک واحد قزوین بوده و در نتیجه نیازی به کسب مجوز از سوی سازمان مرکزی برای کارهای تحقیقاتی نبوده است. با تغییر عنوان این مرکز و در نتیجه تغییر فعالیت‌های آن، مرکز تحقیقات زیر نظر دانشکده مکانیک تعریف شده است. به دنبال این تغییرات لازم است مجوز فعالیت از سوی سازمان مرکزی برای از سرگیری مجدد کارهای آن صادر شود.»
مجیدی با بیان اینکه امسال چند پروژه تحقیقاتی به این مرکز انجام و چه میزان درآمد کسب شده، عنوان کرد: «در مدت 2 ماهی که از آغاز فعالیتم در این مرکز می‌گذرد، چند پروژه تحقیقاتی از سازمان برنامه و بودجه و شهرک صنعتی سفارش شده است. با انجام این پروژه‌ها و برگزاری دوره‌های تخصصی حدود 300 میلیون تومان درآمد کسب خواهد شد. در نظر داریم با همکاری ارتباط با صنعت بتوانیم گستره فعالیت مرکز را افزایش داده و درآمدهای غیرشهریه‌ای افزایش یابد.»

بهترین مرکز رشد کشور امسال 70 میلیارد درآمد دارد

یکی از ابزارها و وسایل رشد اقتصادی برای حمایت از کارآفرینان تحصیلکرده مراکز رشد هستند که با ارائه امکانات و تسهیلات، زمینه فعالیت شرکت‌های تازه‌تاسیس را ایجاد می‌کنند. برای تبدیل علم و خلاقیت به صنعت در دنیای امروز، از مراکز رشد می‌شود استفاده کرد و این مراکز با تولید محصولات به بازار، توسعه و کارآفرینی را ایجاد می‌کنند. مرکز رشد دانشگاه آزاد واحد قزوین یکی از این مراکز است که در سال 1389 فعالیت خود را آغاز کرده و درحال حاضر 75 شرکت در این مرکز مستقر هستند و شرکت‌هایی در حوزه‌های مختلف در آن فعالیت دارند. 
حامد رحمانی، مسئول مرکز رشد دانشگاه آزاد واحد قزوین با بیان اینکه این مرکز امسال در بین همه دانشگاه‌های کشور اعم از سراسری و آزاد به عنوان مرکز رشد برتر شناخته شده گفت: «درحال حاضر، حوزه IT (فناوری اطلاعات)، IOT (اینترنت اشیا) و ICT (اینترنت خدمات) بیشترین تعداد شرکت‌های مستقر را به خود اختصاص داده‌اند.»
او درباره محصولات تولیدی شرکت‌های مستقر در مرکز رشد، عنوان کرد: «دامنه محصولات تولیدی این مرکز بسیار زیاد است. برای مثال خروجی محصولات شرکت‌های مستقر از تولید خودرو، دیتا لاگر و روبات آتش‌نشان تا نرم‌افزار و اپ‌های خدمات اینترنتی را دربر می‌گیرد. برخی از این شرکت‌ها مانند کاسپین توانستند در بین شرکت‌های برتر بازی‌سازی کشور به‌صورت اپ قرار گیرند. این شرکت بازی‌هایی از قبیل سرآشپزی را ساخته و در اپلیکیشن بازار آن را ارائه کرده است.»
رحمانی با بیان اینکه در کشور شاخص‌های جذب بسیار پایین است، توضیح داد: «متاسفانه در خروج نالج‌ورکرها به‌شدت مشکل داریم و با توجه به شاخص‌های رقابت‌پذیری جذب استعداد ایران جزء پایین‌ترین کشورها محسوب می‌شود. براساس آنچه در کشور وجود دارد در بین 134 کشور ایران در رتبه 133 قرار گرفته و تنها کشور یمن بعد از ایران در این جدول قرار گرفته است. بر اساس این تعریف درحالی‌که تعداد شرکت‌ها بسیار افزایش پیدا کرده اما متاسفانه تعداد خروج افرادی که این شرکت‌ها را تاسیس کرده‌اند نیز بسیار بالاست. در بهترین حالت این افراد در پروژه‌های شهرهای بزرگ‌تری مانند تهران فعالیت دارند و در شرایط بدتر از کشور خارج می‌شوند. با خروج هسته اولیه از تیم، به مرور زمان تیم از هم گسسته می‌شود و دچار یک مرگ فرسایشی خواهد شد.» مسئول مرکز رشد دانشگاه آزاد واحد قزوین با بیان اینکه وجود برخی از قوانین یکی از دلایل عمده برون‌رفت افراد از شرکت‌هاست گفت: «به مجموعه‌ای از سیاست‌ها و روش‌ها شاخص‌های رقابت‌پذیری استعداد گفته می‌شود که به یک کشور توانایی می‌دهد تا سرمایه انسانی یا همان سرمایه بهره‌وری خود را جذب و تقویت کند. مدل این شاخص یک مدل جهانی ورودی، خروجی است. براساس این مدل کشورها استعدادهای انجام‌دهنده را به عنوان ورودی و فعالیت‌هایی را که برای نتیجه کار در ارتباط با استعداد‌های مشاهده می‌کنند را به عنوان خروجی ارائه می‌کنند. در این مدل برای ورودی‌ها 4 مولفه توانمندسازی، جذب، رشد و نگهداشت و 2 مولفه مهارت‌های فنی و حرفه‌‌ای و مهارت‌های دانش جهانی تعریف شده است.»
او درباره برنامه‌ها و اقداماتی که برای جذب و نگهداشت این شرکت‌ها در واحد قزوین انجام می‌شود، اظهار کرد: «بهترین روش برای برون‌رفت از این شرایط پرورش استعدادها از سنین پایین‌تر از دانشگاه است و باید به جای جذب در دانشگاه، استعدادهای مدارس را شناسایی و پس از آن پرورش داد. نیاز است تا برای تغییر برخی از مسائلی مشکل‌ساز، تغییرات اساسی صورت گیرد.»
رحمانی در بیان میزان درآمدهای شرکت‌های مستقر در این مرکز عنوان کرد: «به علت برخی از مسائل مانند بیمه میزان درآمدهای حاصل از شرکت‌ها خیلی در اختیار مرکز قرار نمی‌گیرد، با همه اینها یکی از شرکت‌های مستقر که در زمینه تولید قطعات خودرو فعالیت دارد از ابتدای سال حدود 70 میلیارد تومان درآمد داشته‌اند.» 

عارضه‌یابی سازمان‌ها در مرکز تحقیقات مدیریت و بهره‌وری

امروز دیگر اهمیت مراکز تحقیقات در تولید علم و پژوهش دانشگاهی بر کسی پوشیده نیست. مرکز تحقیقات مدیریت و بهره‌وری دانشگاه آزاد واحد قزوین یکی از این مراکز است که در سال 1392 فعالیت خود را آغاز کرده و در مدت فعالیتش با بسیاری از شرکت‌ها و موسسات دولتی و خصوصی همکاری داشته است. غلامرضا رضایی، مسئول مرکز تحقیقات مدیریت و بهره‌وری دانشگاه آزاد واحد قزوین درباره فعالیت این مرکز عنوان کرد: «این مرکز، مشکلات مختلف یک موسسه را شناسایی یا عارضه‌یابی می‌کند. به عبارت دیگر مشکلاتی را که یک شرکت با آن سر و کار دارد از قبیل مشکلات فروش، مشکلات خط تولید، مشکلات منابع انسانی را احصاء و شناسایی می‌کند. در قدم بعد، برای آن مشکلات به دنبال راه‌حل می‌گردد و با مدیریت بهره‌وری شاخص‌های لازم را بررسی و میزان هر شاخص را اندازه‌گیری می‌کند. پس از این مرحله شاخص‌های مشخص‌شده را با شاخص‌های استاندارد، تطبیق می‌دهد. در این مرحله، مشکلات برای موسسه یا شرکت موشکافی شده و تغییرات لازم مانند آموزش منابع انسانی، تغییر فرآیند، تغییر خط تولید و... را بیان می‌کند. به بیان دیگر، این مرکز تحقیقات تلاش دارد تا در یک واحد زمانی مشخص مانند ساعت یا یک روز کاری، میزان تولید یک شرکت را افزایش دهد و خروجی شرکت را بالا ببرد. مدیریت بهره‌وری یکی از راه‌حل‌های هر شرکتی است و از این اقدام به عنوان پیاده‌سازی مدیریت بهره‌وری نیز یاد می‌شود.»
او با بیان یکی از پروژه‌هایی که برای سازمان میراث فرهنگی سابق انجام داده، روند کاری این مرکز تحقیقات را تشریح کرد و گفت: «بررسی‌های اولیه انجام و اطلاعات مورد نیاز احصا شد، در نتیجه آن یکی از الزامات بهره‌وری به نام مدیریت دانش به‌عنوان عارضه مشخص و مطرح شد. زمانی که این بخش به‌عنوان مشکل مطرح می‌شود؛ بیشترین تمرکز کار باید روی منابع انسانی باشد که با مصاحبه از کارمندان، انجام و شرح وظایف هر فرد مشخص می‌شود.»
رضایی افزود: «ممکن است شرح وظایف در قالب نیازهای آموزشی افراد تشخیص داده شود که پس از آن اطلاعات به‌دست آمده در این پژوهش به‌صورت شرح شغل در اختیار مدیرهای مجموعه قرار خواهد گرفت. در این شرح شغل، تغییرات چارت سازمانی و نیازهای آموزشی مطرح می‌شود. به بیان دیگر همه این موارد به‌عنوان نماد‌های بهره‌وری تعریف می‌شوند. نیروی انسانی نیز مهم‌ترین نهاده هر سازمان است و مدیریت دانش بخشی از بهره‌وری است که بیشتر روی شرح شغلی و نیازهای آموزشی و افزایش بهره‌وی نیروی انسانی تمرکز دارد.»
مسئول مرکز تحقیقات مدیریت و بهره‌وری دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین درباره تعداد پروژه‌هایی که به این مرکز از ابتدای سال 1401 محول شده، اظهار کرد: «دو پروژه تحقیقاتی برای شرکت‌های آبفای مازندران و شرکت شهرک‌های صنعتی شهرستان قزوین در این مرکز تحقیقات بررسی شده و دو پروژه دیگر که متعلق به سازمان بورس و اوراق بهادار استان قزوین است که در مرحله انجام است.»
او با بیان اینکه در این مرکز از رشته‌های مدیریت، اقتصاد، حسابداری و کامپیوتر با گرایش‌های مختلف استفاده می‌شود، گفت: «بسیاری از مشکلات موسسه‌ها بین‌رشته‌ای تعریف می‌شود و نیاز است با اساتید رشته‌های مختلف همکاری شود. یعنی، شرح وظایف برعهده مرکز است اما برای طراحی برنامه از استادهای رشته کامپیوتر استفاده می‌شود.»
او با بیان اینکه در مدت فعالیت این مرکز تاکنون 10 دوره‌ و کارگاه‌ آموزشی و مشاوره انجام شده، درمورد میزان درآمد این مرکز در سال جاری عنوان کرد: «از انجام دو پروژه‌ در ابتدای سال در مجموع 350میلیون تومان و 250میلیون تومان نیز از قرارداد با بورس کسب درآمد شده است. همچنین هر کارگاه با مبلغی متفاوت برگزار می‌شود که تاکنون در مجموع کارگاه‌های برگزار شده حدود 40 میلیون تومان دیگر کسب شده است. به ‌عبارت دیگر 640 میلیون تومان در امسال توسط این مرکز تحقیقات کسب شده است.»

157 جلد کتاب و سند در دسترس اهالی علم قزوین

کتابخانه واحد قزوین یکی از کتابخانه‌های مطرح در بین سایر کتابخانه‌های دانشگاه آزاد است. این کتابخانه در فضایی بالغ‌بر سه‌هزار و 100دارد. همه منابعی که در این کتابخانه نگهداری می‌شوند- اعم از کتاب‌های لاتین، مرجع و فارسی، کتاب الکترونیک، پایان‌نامه- حدود 157 هزار و 660 جلد هستند. 
به‌گفته اصغر صدری، مسئول کتابخانه واحد قزوین از این مجموعه 27 هزار کتاب الکترونیک، 18 هزار و 54 جلد پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، 463 رساله دکتری، 96 هزار و 120 کتاب فارسی و 16 هزار و 24 جلد کتاب لاتین هستند. هزار و 200 کتاب مرجع لاتین و چهارهزار و 635 کتاب مرجع به زبان فارسی هستند. 
وی در توضیح چگونگی روند تهیه کتاب در این دانشگاه اظهار کرد: «در مدت فعالیت 30 ساله این واحد هرسال تعدادی کتاب برای همه رشته‌های فعال دانشگاه تهیه شده و از بین این تعداد برخی از آنها به‌عنوان کتاب مرجع رشته‌ها خریداری شده و در قسمت کتب مرجع قرار گرفته و بخشی دیگر نیز به‌عنوان کتب عادی هستند که در قسمت امانت قرار دارند.»
او درباره ویژگی خاص کتابخانه مرکزی واحد قزوین گفت: «این کتابخانه قفسه باز است و دانشجو برای دیدن کتاب، مجله و پایان‌نامه به‌راحتی می‌تواند از این فضا استفاده کند. این فضا به‌قدری راحت و مناسب طراحی‌شده که بسیاری از استادها و دانشجوها علاقه‌مند را جذب و زمان استراحت در این مکان وقت خود را به مطالعه سپری می‌کنند. به بیان دیگر هر فردی که در دانشگاه حضور دارد و اهل مطالعه باشد، حتما بخشی از زمان حضور خود در واحد را در این مکان سپری می‌کند. همچنین یک پرتابل کتابخانه در سیستم دانشگاه گنجانده‌شده که اخبار و اطلاعات کتابخانه در آن اشتراک گذاشته می‌شود. این نرم‌افزار به‌صورت آنلاین اطلاعات کتابخانه را در اختیار دانشجوها قرار می‌دهد و با یک سرچ ساده از موجود بودن کتاب مطلع می‌شود و اگر نیاز باشد زمان امانت کتاب را تمدید یا به‌راحتی تجدید می‌کنند.»
مسئول کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین در توضیح کتابخانه قفسه باز گفت: «کتابخانه قفسه باز به سیستمی در کتابخانه اطلاق می‌شود که با نصب آن مراجعان می‌توانند در داخل مخزن کتابخانه به جست‌وجوی کتاب خود بپردازند و علاوه‌بر کتاب درخواستی خود، سایر منابع مرتبط با موضوع‌شان را ورق بزنند.»
او درمورد شرایط سالن مطالعه، گفت: «سالن مطالعه یک بخش کاملا مجزاست و به دور از شلوغی بسیار مناسب مطالعه و درس خواندن دانشجویان است و سروصدای محیط هیچ نفوذی به آن ندارد. به بیان دیگر، علاوه‌بر دسترسی آسان به این فضا، اما محیطی کاملا دنج و خلوتی برای مطالعه ایجاد شده است.»