زهرا رمضانی، خبرنگار:دانشجوی استعداد درخشان که باشید فارغ از اینکه در تقسیم‌بندی وزارت علومی‌ها قرار می‌گیرید یا جزو دانشجویان وزارت بهداشت تعریف می‌شوید، می‌توانید بدون نیاز به قبولی در آزمون‌های کشوری به مقاطع بالاتر تحصیلی بروید. مزیتی که صرفا مختص این دسته از دانشجویان تعریف شده است. نحوه انتخاب استعدادهای درخشان هم مسیرهای مشخصی دارد و براساس پارامترهای تعریف شده، می‌توان از مزایایی که ویژه آنها است، بهره گرفت. مزایایی که یکی از آنها عدم نیاز به قبولی در کنکور برای رفتن به مقاطع بالاتر است. براساس ضوابط تعیین‌شده، برگزیدگان آزمون سراسری با معرفی سازمان سنجش آموزش کشور، برگزیدگان المپیادهای علمی دانش‌آموزی کشور با معرفی وزارت آموزش‌وپرورش و برگزیدگان جشنواره خوارزمی با معرفی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران جزو استعدادهای درخشان شناخته می‌شوند. در این میان اما اگر دانشجویی نتواند از 3 مسیر تعیین‌شده، در زمره استعدادهای درخشان قرار بگیرد، در صورتی که ویژگی‌های خاص این قشر را داشته باشد، با تشخیص گروه آموزشی رشته تحصیلی‌اش و همچنین شورای آموزشی دانشگاه به‌عنوان دانشجوی ممتاز معرفی و بعد از تایید شورای هدایت استعدادهای درخشان همان دانشگاه، می‌تواند به‌عنوان استعداد درخشان شناخته شود. البته قرار گرفتن در میان استعدادهای درخشان را باید اولین گام برای بهره‌گیری از مزایایی دانست که نظام آموزش عالی برای آنها لحاظ کرده است؛ چرا‌که در قدم بعدی، دانشجو باید مشمول بندهای آیین‌نامه مرتبط با این حوزه شود. البته وزارتین علوم و بهداشت برای پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان، آیین‌نامه‌های خاص خودشان را دارند و لازم است دانشجویانی که خواهان رفتن به مقطع بالاتر تحصیلی بدون شرکت در آزمون هستند، حتما به آیین‌نامه توجه کنند. ضوابطی اخیرا از سوی معاونت‌های آموزشی هر دو وزارتخانه به‌روزرسانی شده و قرار است از سال تحصیلی آینده ملاک عمل پذیرش این دانشجویان قرار بگیرد که در این گزارش به بررسی آیین‌نامه مرتبط با وزارت علوم پرداخته‌ایم. 

 برای رفتن به مقطع کارشناسی حواستان به معدل کل باشد 
این آیین‌نامه را باید به دو بخش کارشناسی و کارشناسی‌ارشد تقسیم‌بندی کرد؛ چرا‌که قوانین مربوط به هر کدام از این بخش‌ها متفاوت از دیگری است. با نگاهی به بند مربوط به کارشناسی و ایجاد دو تغییر مهم، باید عنوان کرد که هم شرایط برای پذیرش در این بخش آسان‌تر شده هم آیین‌نامه جدید برخلاف آیین‌نامه سال 98 تکلیف دانشجویان دارای شرایط خاص را روشن کرده است. طبق آیین‌نامه جدید معدل کل دانشجو باید پس از 6 نیمسال تحصیلی جزء 20 درصد برتر دانشجویان هم‌رشته-هم‌ورودی خود قرار بگیرد؛ در‌حالی که در آیین‌نامه قبلی میانگین کل و جزء 15 درصد برتر تعریف شده بود. موضوع دیگری که در این آیین‌نامه به‌طور کامل به آن اشاره شده، بحث حداکثر مدت مجاز تحصیلی برای دانشجویانی که در طرح کارورزی و دوره‌های فرعی شرکت کرده‌اند، همچنین تکلیف دانشجویان مادر صاحب فرزند که از مرخصی بارداری استفاده کردند هم در این آیین‌نامه مشخص شده است. قشر دیگر دانشجویان که با خواندن این آیین‌نامه به راحتی می‌توانند در جریان سنوات مجازشان قرار بگیرند، آنهایی است که از میهمانی و انتقالی استفاده کرده‌اند. آیین‌نامه جدید در 5 تبصره مجزا ذیل ماده سوم وضعیت هر‌کدام از این دانشجویان را مشخص کرده است. 

 8 تغییر پذیرش دانشجوی استعداد درخشان در مقطع کارشناسی‌ارشد
بندهای مربوط به کارشناسی‌ارشد آیین‌نامه جدید به نسبت قبلی هم 8 تغییر مهم داشته است، تغییراتی که در عمل هم شرایط را برای پذیرش این دانشجویان باز می‌گذارد و هم دایره دانشجویانی که می‌توانند از پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان بهره‌مند شوند را گسترده‌تر کرده است. یکی از اصلی‌ترین تغییرات را باید باز گذاشتن دست دانشگاه‌ها برای این نوع پذیرش دانست، به‌طوری‌که ماده هفتم این آیین‌نامه تاکید می‌کند پذیرش از طریق این آیین‌نامه در دوره‌های روزانه به صورت رایگان و در سایر دوره‌ها براساس مصوبه هیات امنای دانشگاه انجام می‌شود، موضوعی که در آیین‌نامه قبلی وجود نداشته و به جای آن قید شده بود دانش‌آموختگان دوره‌های مجازی، فراگیر پیام نور، پذیرفته‌شدگان آزمون اختصاصی (داخلی)، پذیرفته‌شدگان کارشناسی با سوابق تحصیلی و دارندگان مدرک حوزوی معادل کارشناسی مشمول این آیین‌نامه نیستند، اما طبق آیین‌نامه جدید منعی برای این مساله وجود ندارد و دانشگاه‌ها براساس مصوبه هیات امنای خود می‌توانند در این زمینه تصمیم‌گیری کنند. 
یکی دیگر از بندهای مهم آیین‌نامه جدید، دست باز زیرنظام‌های مختلف آموزش عالی برای استفاده از ظرفیت استعدادهای درخشان است. به عبارت دیگر براساس ماده هشتم آیین‌نامه مصوب سال 98 دانشگاه پیام نور، آزاد اسلامی، علمی‌کاربردی، فنی‌و‌حرفه‌ای و پردیس‌های خودگران مجاز به استفاده از این آیین‌نامه برای پذیرش استعداد درخشان نبودند، اما این بند در آیین‌نامه جدید حذف شده و تنها در تبصره 2 ماده چهارم آمده دانشگاه‌هایی که دانشجو به صورت تعهد خدمت پذیرش می‌کنند می‌توانند در صورت پذیرش استعداد درخشان با تعهد خدمت، تمام ظرفیت پذیرش بدون آزمون خود را به حائزان شرایط سایر دانشگاه‌ها اختصاص دهند. 
موضوع دیگر درباره جایگزینی دانشجویان جدید در صورت انصراف یا عدم تقاضا برای تحصیل در یک رشته است. در تبصره سوم ماده چهارم آیین‌نامه جدید آمده، اگر 20 درصد برتر دانشجویان حائز شرایط این ماده، به دلیل انصراف یا عدم تقاضا، از تسهیلات مربوط استفاده نکرده و ظرفیت دوم سوم پذیرش بدون آزمون دوره کارشناسی‌ارشد رشته‌ای تکمیل نشد دانشگاه مجاز به جایگزینی صرفا 10 درصد برتر بعدی همان دانشگاه است، اما در آیین‌نامه قبلی این میزان 15 درصد برتر دانشجویان حائز شرایط تعیین‌‌شده بود. یکی از ویژگی‌های مهم آیین‌نامه جدید، قید شدن بحث تعهد خدمت است؛ تبصره دوم ماده چهارم آورده دانشگاه‌هایی که دانشجو در آنها به صورت تعهد خدمت پذیرفته می‌شود، می‌توانند در صورت پذیرش دانشجوی استعداد درخشان با تعهد خدمت، تمام ظرفیت پذیرش بدون آزمون استعداد درخشان خود را به حائزین شرایط سایر دانشگاه‌ها اختصاص دهد، اما چنین بندی در آیین‌نامه قبلی وجود نداشته است. 
تفاوت در میانگین و معدل کل برای پذیرش دانشجویانی که در طول شش نیمسال تحصیلی دانش‌آموخته شده‌اند هم از دیگر وجوه تمایز میان این دو آیین‌نامه است. طبق آیین‌نامه امسال این دسته از متقاضیان که از لحاظ معدل کل در مقایسه با معدل کل نمرات هشت نیمسال دانشجویان هم‌رشته و غیر‌هم‌ورودی خود جزء بیست درصد برتر باشند، به صورت مازاد بر ظرفیت پذیرش می‌شوند، اما طبق آیین‌نامه 98، شرط پذیرش این متقاضیان میانگین کل آنها در مقایسه با 15 درصد برتر دانشجویان هم‌رشته و... هم‌ورودی‌شان تعیین شده بود. همچنین لحاظ شدن قید «مقیم ایران» هم برای اتباع غیرایرانی را باید یکی دیگر از تغییرات آیین‌نامه جدید دانست. 
امسال دست دانشگاه‌ها برای پذیرش دانش‌آموختگان زیرنظام‌های آموزشی مانند دوره‌های مجازی، فراگیر پیام نور، پذیرفته‌شدگان آزمون اختصاصی (داخلی) هم باز گذاشته شده، در‌حالی‌که آیین‌نامه 98 اجازه پذیرش این دانشجویان را نمی‌داد. همچنین ماده هشتم آیین‌نامه 98 هم در آیین‌نامه جدید حذف شده که براساس آن دانشگاه پیام نور، آزاد اسلامی، علمی‌کاربردی، فنی‌و‌حرفه‌ای و پردیس‌های خودگران مجاز به استفاده از این آیین‌نامه برای پذیرش استعداد درخشان نبودند؛ که در آیین‌نامه جدید این بند حذف شده است. اختصاص بندی به دانشجویان نمونه کشوری هم از دیگر تغییرات آیین‌نامه امسال است که اجرای آن هم در هر سال تحصیلی براساس مصوبه شورای هدایت و با معرفی حائزین شرایط توسط سازمان سنجش به دانشگاه انجام می‌شود.