زهرا رمضانی، خبرنگار:تیر سال گذشته بود که سند ملی ازدواج دانشگاهیان در شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها به‌تصویب رسید؛ سندی که روند اجرایی شدن آن به‌کندی پیش رفت، به‌طوری‌که شهریور امسال این سند برای اجرا از سوی رئیس‌جمهور ابلاغ شد. حکم دبیر این ستاد هم با تاخیر دوماهه از تاریخ ابلاغ برای رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها زده شد تا از این طریق این ستاد یک‌گام به تشکیل جلسه نزدیک شود؛ اتفاقی که بالاخره روز گذشته و بعد از دوماه محقق شد تا اولین جلسه ستاد ملی ازدواج دانشگاهیان در ساختمان کوثر نهاد ریاست‌جمهوری برگزار شود؛ جلسه‌ای که البته بیشتر از برگزاری‌اش، غیبت بخش‌قابل‌توجهی از اعضای آن به‌چشم می‌آمد. اتفاقی که نشان می‌دهد قرار نیست به این زودی‌ها راه برای گرفتن تصمیمات اثرگذار و همچنین همسویی همه دستگاه‌ها در راستای تحقق اهداف این ستاد ملی هموار شود. 

  وقتی غیبت اعضا صدای معاون فرهنگی نهاد رهبری را درآورد!
طبق اعلام مسئولان برگزاری اولین دوره از جلسه، قرار بود این برنامه از ساعت 11:45 تا 14 در طبقه هشتم ساختمان کوثر ریاست‌جمهوری برگزار شود، اما رسما از ساعت 12:30 آغاز شد و حتی همین تاخیر در روند برگزاری هم دلیلی برای رسیدن دیگر اعضا نشد. قرار بود در این جلسه، درکنار مسئولان نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌ها، رئیس سازمان صداوسیما، رئیس بنیاد مستضعفان، رئیس بانک مرکزی، فرمانده سازمان بسیج مستضعفین، اعضای کمیسیون فرهنگی، وزرای کشور، راه، علوم و بهداشت و جوانان و شهردار تهران هم حضور داشته باشند، اما نه‌تنها خبری از نمایندگان مجلس نبود، بلکه بانک مرکزی هم که نقش قابل‌توجهی در تخصیص بودجه برای پیشبرد برنامه‌های این ستاد دارد از غایبان اصلی بود. روسای صداوسیما، بنیاد مستضعفین، سازمان بسیج، وزیر کشور و راه هم از دیگر غایبان بودند؛ موضوعی که با واکنش فاطمی‌پور معاون فرهنگی نهاد رهبری در دانشگاه‌ها همراه شد. از غیبت تعداد قابل‌توجهی از اعضا که بگذریم، آنچه در این جلسه خودنمایی می‌کرد، ماسک زدن وزیر بهداشت برخلاف دیگر مسئولان و مدعوین بود. به‌نظر می‌رسید عین‌اللهی که از همان ابتدا با ماسک در جلسه حضور داشت، تلاش می‌کند تا هنوز خطر همه‌گیری کرونا را به دیگران گوشزد کند، هرچند که او نیز درنهایت از خیر ماسک گذشت!  اعضای حاضر در این جلسه مصوباتی هم داشتند که براساس آن قرار شد دستگاه‌های عضو، برنامه‌های مربوط به ازدواج دانشگاهیان را تا ۱۵ بهمن امسال به دبیرخانه معرفی کنند، همچنین مقرر شد همه دستگاه‌ها یک‌نفر را به کمیسیون دائمی به‌عنوان نماینده تام‌الاختیار خود اعلام کنند. موضوع دیگر ابلاغ این سند به تمام زیرمجموعه‌های دستگاه عضو و انتخاب دونفر از روسای‌دانشگاه‌ها به‌عنوان اعضای جدید ستاد بود. محمد مقیمی رئیس دانشگاه تهران، محمودرضا آقامیری رئیس دانشگاه شهیدبهشتی، حسین قناعتی رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران و رضا مرادصحرایی رئیس دانشگاه فرهنگیان به‌عنوان عضو ستاد معرفی شدند که از میان آنها روسای دانشگاه شهید بهشتی و علوم پزشکی تهران به عضویت حقیقی ستاد درآمدند. همچنین امیرحسین بانکی‌پور نماینده مجلس و مسجدی نماینده وزارت بهداشت نیز دیگر اعضای حقیقی ستاد معرفی شدند. 

  هدف ستاد بالا رفتن آمار ازدواج است
در ابتدای نشست فاطمی‌پور، معاون فرهنگی و سیاسی نهاد رهبری در دانشگاه‌ها با بیان اینکه ازدواج و تشکیل خانواده در دوران دانشجویی اهمیت ویژه‌ای دارد، گفت: «این ستاد از سال ۸۸ کار متفاوتی را آغاز کرده و اگر دستگاه‌های دیگر به کمک نیایند، کار ترویجی نمی‌توان انجام داد. قطعا برای اینکه از ظرفیت سایر دستگاه‌ها استفاده شود سند ملی ازدواج دانشگاهیان در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شده که بعد از ابلاغ آن توسط رئیس‌جمهور فعالیت ستاد آغاز و جلساتی در این خصوص برگزار شده است.»  او تاکید کرد: «با توجه به هدف‌هایی که در سند دانشگاه اسلامی وجود دارد، باید به این سمت حرکت کنیم که سند ملی ازدواج دانشگاهیان را تا اجرا پیگیری کنیم. هدف ما این است که آمار ازدواج دانشجویی را افزایش دهیم؛ چراکه بیش از سه‌میلیون دانشجو داریم و این امر می‌تواند تاثیر بسزایی در حوزه ازدواج در کشور داشته باشد.»  معاون فرهنگی و سیاسی نهاد رهبری در دانشگاه‌ها خاطرنشان کرد: «۲۴ دستگاه به‌عنوان عضو ستاد ملی ازدواج دانشگاهیان شناخته می‌شوند و ستادهای استانی نیز به‌عنوان هماهنگ‌کننده و پیگیری‌کننده مصوبات این ستاد هستند، قطعا همین مسیر را در استان‌ها برای به‌نتیجه رسیدن مصوبات ستاد شاهد خواهیم بود.»

  شاهد کاهش آمار ازدواج دانشجویی در سال‌های اخیر بودیم 
در ادامه مراسم رستمی، دبیر ستاد ملی ازدواج دانشگاهیان با بیان اینکه قطعا اگر سن ازدواج به میانگین مناسبی برسد، شاهد آن خواهیم بود که مشکل جمعیتی کشور نیز به‌تدریج رفع خواهد شد، گفت: «متاسفانه امروز و براساس آمارها کاهش چشمگیری در بحث ازدواج و در مقابل افزایش آمار طلاق را شاهد هستیم. درحالی‌که مقوله ازدواج بسیار مهم است و با توجه به جمعیت قابل‌توجهی از جوانان در آستانه ازدواج که در دانشگاه‌های کشور داریم، باید برنامه‌ریزی خوبی برای ازدواج این بخش داشته باشیم.»  رئیس نهاد رهبری در دانشگاه‌ها با تاکید بر اینکه ازدواج دانشجویی از سال ۷۶ از دانشگاه شهید بهشتی آغاز شده، گفت: «از آن زمان تا سال 91، شاهد افزایش آمار ازدواج دانشجویی بودیم اما با توجه به اینکه امسال تنها 13 هزار نفر در طرح همسفر تا بهشت ثبت‌نام کرده‌اند، نشان می‌دهد که آمارها در این حوزه رو به کاهش است. در سال‌های اخیر شاهد کاهش آمار ازدواج دانشجویی بوده‌ایم که متغیرهای مختلفی در آن دخیل هستند و یکی از آنها افزایش میانگین سن ازدواج درمجموع کشور است.» 
رستمی با بیان اینکه دانشگاه آزاد اسلامی بیشترین تعداد دانشجو و بالاترین میزان ثبت‌نام ازدواج دانشجویی را به نسبت دیگر دستگاه‌ها دارد، بیان داشت: «بعد از آن دانشگاه پیام نور و وزارت علوم قرار دارند. وزارت بهداشت با وجود اینکه جمعیت دانشجویی‌اش به نسبت دیگر دانشگاه‌ها بالا نیست، اما میزان استقبال از ازدواج دانشجویی به این دلیل که ثبات شغلی دارند، وضعیت مناسب‌تری نیز دارد. دانشگاه فرهنگیان هم سال‌به‌سال روند افزایشی را در بحث ازدواج داشته است.»  رستمی افزود: «درمجموع ازدواج‌های دانشجویی ۴۳۵ هزار مورد در سامانه نهاد رهبری ثبت شده، اما براساس استعلامی که طبق کدملی‌های ازدواج دانشجویی در ثبت‌احوال داشته‌ایم، 18هزار مورد طلاق نیز به ثبت رسیده است. همچنین 547 هزار فرزند ازدواج دانشجویی در این سامانه به ثبت رسیده، همچنین براساس آماری که از ثبت‌احوال مربوط به 13 سال گرفتیم 4.2 درصد آمار طلاق را داشته‌ایم. در بین ازدواج‌های 13 ساله ثبت‌شده در ازدواج دانشجویی 94 درصد پایداری خانواده را داریم که این مساله پیام بسیار مهمی دارد.» 

  نیازمند فرهنگ‌سازی برای ترویج ازدواج دانشجویی هستیم
در ادامه دکتر محمدمهدی طهرانچی با بیان اینکه اخیرا آمریکا مصوبه‌ای را برای تسهیل ازدواج داشت که از درون آن ازدواج همجنس‌بازان بیرون آمده، است، گفت: «این مساله نشان از یک چالش تـمـدنــی اســـت. در بـحــث ازدواج دانشگاهیان ما تا سطح مهارت رفتیم، اما گرایش، بینش و دانش 3 مقوله‌ای است که باید آن را به‌جد مورد توجه قرار داد. نزدیک به یک دهه است که قانون ازدواج سفید و ازدواج همجنسگرایی در دانشگاه‌های غربی تئوریزه می‌شود و در یک دهه اخیر بینش جوانان و فرهنگ ازدواج را از طریق فضای مجازی و حوزه‌های دیگر هدف قرار می‌دهند. اتفاقات اخیر نیز به نوعی دعوای سبک زندگی بود و بروز این دعوا که حاصل از یک موضع تمدنی بود، نیاز است تا ما مساله خانواده را در مقابل حرکت امروز که به دنبال نفی زوجیت و ترویج ازدواج سفید است، دنبال ‌کنیم.»  او افزود: «ما نیازمند یک ستاد پایش در حوزه بینش و گرایش هستیم. غرب به دنبال لطمه زدن به فرهنگ ازدواج است و لزوما این‌طور نیست که بگوییم با بسترسازی، ازدواج تسهیل می‌شود چرا بدون فرهنگ‌سازی در این مقوله، ازدواجی صورت نمی‌گیرد. به همین دلیل نیازمند ایجاد ستادی برای مراقبت از این بخش و ایجاد فرهنگ‌سازی در مقوله ازدواج دانشجویی هستیم و نیازمند دانشکده‌های خانواده و هم فرهنگ‌سازی هستیم. به عبارت دیگر در ستاد ملی ازدواج دانشگاهیان به اقدامات علمی و هم عملی نیاز داریم. همچنین با توجه به اینکه سند ملی ازدواج دانشگاهیان قبل از اتفاقات اخیر نوشته شده بود و امروز جهت‌های جدیدی را شاهد هستیم که باید توجه بیشتری به آن شود.» 

  اقلیم فرهنگی‌مان مثل اقلیم طبیعی دچار تغییر شده است
محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم هم به‌عنوان یکی دیگر از اعضای این ستاد و نفر بعدی بود که صحبت خود را این‌گونه آغاز کرد: «یکی از دلایل پایداری ازدواج‌های دانشجویی این است که دانشجویان ما در دوران دانشجویی به‌ویژه در مقطع کارشناسی‌ارشد و دکتری برای انجام کارهای پایان‌نامه و آزمایشگاه‌ها با یکدیگر آشنا شده و شناخت کامل از یکدیگر پیدا می‌کنند و به همین دلیل ازدواجی که صورت می‌گیرد براساس دانایی و شناخت بوده و پایدارتر است.»  او با بیان اینکه به همین دلیل دانشگاه‌ها برای کشور ما یک نعمت محسوب می‌شوند، گفت: «برای تقویت ازدواج دانشجویی باید سه اقدام انجام شود. اول اینکه دانشگاه‌های ما زمین به اندازه کافی برای خوابگاه متاهلی دارند، اما مشکل ساخت خوابگاه دانشجویی نبود بودجه از سوی دولت است و به همین دلیل دولت نمی‌تواند اعتبار کافی به این بخش بدهد؛ از این رو باید در ستاد، این پروژه مطرح شود که چه تمهیداتی می‌توان پیش‌بینی کرد تا از بخش خصوصی و کمک‌های مردمی برای ایجاد این خوابگاه‌ها راهکاری پیدا کرد.»  وزیر علوم با تاکید بر اینکه باید ساخت خوابگاه متاهلی جدی گرفته شود، اظهار داشت: «در تمام دنیا به دانشجویان دکتری حقوق می‌دهند. بنابراین اساتید باید پروژه‌های تحقیقاتی نیازمحور را در دستور کار خود قرار دهند و از دانشجویان دکتری و ارشد بخواهند که این پروژه‌ها را انتخاب کنند تا امکان حمایت مالی نیز از این دانشجویان وجود داشته باشد.»  وی به تغییر اقلیم فرهنگی در جامعه اشاره کرد و گفت: «در جامعه ما هم تغییر اقلیم طبیعی را شاهد هستیم که منجر به افزایش آلودگی و کاهش میزان بارش شده و هم تغییر اقلیم فرهنگی صورت گرفته و تغییر اقلیم فرهنگی را در بخش‌های مختلف آموزشی و فناوری و دیگر بخش‌ها شاهد هستیم که درنهایت باعث کاهش علاقه به ازدواج شده است، از این رو باید فکر کنیم چطور با توجه به این تغییر اقلیم شرایط را به نفع خودمان رقم بزنیم.» 

  رسانه ملی و تشکل‌ها در حوزه ازدواج دانشجویی کم‌کاری کرده‌اند
بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت هم با بیان اینکه صداوسیما، سینما و نشریات در زمینه ازدواج دانشجویی خوب عمل نکرده‌اند، گفت: «این نهادها بسیار موثر هستند و باید آنها را به صحنه آورد. باید رئیس نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در شورای عالی انقلاب فرهنگی یا دیگر بخش‌ها، این دستگاه‌ها را هم وارد میدان کنند تا از این ظرفیت استفاده شود. شاید عملکرد این دستگاه‌ها حتی از مجموعه‌هایی مانند وزارتین بهداشت و علوم هم در این بحث ترویج ازدواج دانشجویی موثرتر باشند.»  او افزود: «بنده تجربه ازدواج دانشجویی دارم و ۴۱ سال پیش با همسرم که سالِ پایینی ما بود، ازدواج کردیم و این ازدواج پایدار بوده است، البته دلیلش هم این است که در آن زمان چون انقلاب بود و دانشگاه‌ها هم شرایط انقلابی داشتند، شاهد بستر متفاوتی هم بودیم. متاسفانه امروز تشکل‌های دانشجویی در این زمینه خیلی خوب عمل نکرده‌اند و باید از این ظرفیت در بحث ازدواج دانشجویی استفاده کرد.»  وزیر بهداشت با تاکید بر اینکه آمار ازدواج در حوزه‌های علمیه بالا است که دلایل مختلفی مانند مباحث فرهنگی دارد و باید از آن بحث به‌عنوان الگو استفاده کنیم، خاطرنشان کرد: «باید از ظرفیت دیگر دستگاه‌ها هم در این زمینه استفاده کردمهم‌ترین مساله ما در ازدواج و فرزندآوری، فرهنگ است. اینکه خوابگاه متاهلی درست کنیم هم کار خوبی است، اما مساله اصلی فرهنگ‌سازی در این زمینه است.» 

  آمار طلاق را باید متناسب با بازه زمانی در نظر گرفت
محمد عباسی، دبیر شورای اجتماعی وزارت کشور که به نمایندگی از وزیر در جلسه حاضر شده بود با بیان اینکه آمار دو ساله اخیر نشان از رشد ازدواج دارد، گفت: «موضوعی که باید به آن توجه شود این است که وقتی آمار طلاق را اعلام می‌کنیم، باید این آمار را نسبت به میزان ازدواج همان دوره لحاظ کرد. یعنی کسی که 50 سال پیش ازدواج کرده و امروز طلاق می‌گیرد را نمی‌توان در آمار طلاق امروز لحاظ کرد و باید میزان طلاق را برای یک سال، به نسبت آمار ازدواج همان بازه در نظر بگیریم، اما آماری که ثبت احوال ارائه می‌دهد، آمار کلی است و این مساله باعث نگرانی جامعه می‌شود.»  او ادامه داد: «زمانی که بنده رئیس دانشگاه بودم، یکی از دانشجویان دختر به من گفت چطور افرادی که می‌خواهند پشت فرمان خودرو بنشینند، دوره می‌گذرانند اما برای در دست گرفتن فرمان یک خانواده، سختگیری نمی‌شود و این موضوعی که باید به آن توجه شود.» 

  باید رویکردمان را به ازدواج دانشجویی تغییر دهیم
سیدحمید سجادی، وزیر ورزش نیز با طرح این سوال که برای تسهیلات ازدواج دانشجویان باید تسهیلات جدیدی را در نظر بگیریم؟ گفت: «یعنی می‌توان برای این قشر تسهیلاتی مانند لیزینگ خودرو تعیین کرده یا از طرفیت تعاونی مسکن استفاده کنیم؟ چرا حتما باید بگوییم خوابگاه دانشجویی و به جای آن به سمت ایجاد مسکن دانشجویی نرویم؟ با توجه به اینکه وزارت ورزش و جوانان در حوزه ازدواج فصل مشترکی با دیگر وزارتین دارد پیشنهادهایمان را به‌صورت مکتوب به ستاد ملی ازدواج دانشگاهیان ارسال می‌کنیم.»  او افزود: «باید کاری کنیم که ازدواج دانشجویی یک تفاوتی داشته باشد و با افتخار بگوییم که ازدواج دانشجویی در کشور صورت می‌گیرد، درحالی‌که متاسفانه در سال‌های دور، ازدواج دانشجویی شکلی را تداعی می‌کرد که حتی خانواده‌ها چندان از آن استقبال نمی‌کردند و باید در رویکرد جدید این مساله را تغییر دهیم.»

 صدور مجوز ساخت خوابگاه‌های متاهلی را تسهیل می‌کنیم
علیرضا زاکانی، شهردار تهران نیز به‌عنوان آخرین سخنران گفت: «اگر اصل موضوع ازدواج در دانشگاه‌ها نهادینه شود و بتوانیم یک نوع شناخت و اطمینانی را به نسل دانشجو بدهیم، شاهد ایجاد یک هدفمندی در این زمینه خواهیم بود. یعنی باید با برخی اقدامات کوچک در زمینه شناخت، آموزش و مهارت‌آموزی دانشجویان کار کنیم و در کنار آن هم برخی امکانات اولیه را فراهم کنیم. بهترین شرایط را برای ترویج خودبه‌خود ازدواج دانشجویی دنبال خواهیم کرد.»  او پیش از شروع مراسم به «فرهیختگان» نیز گفت: «برای تسهیل ازدواج دانشگاهیان هیچ مضایقه‌ای برای کمک به تسهیل ازدواج دانشگاهیان نخواهیم داشت» وی خاطرنشان کرد: «البته ما زمین برای ساخت خوابگاه نمی‌دهیم و این کار را دیگر مجموعه‌ها و دولت دنبال می‌کنند، اما ما در بحث صدور مجوز ساخت و کمک به ساخت خوابگاه‌های متاهلی کمک خواهیم کرد.»