قوانین آسیب‌‌‌زا در حوزه زنان قابل ‌اصلاح است

فرهیختگان پیرامون دیدار عمومی که دیروز مقام معظم رهبری با زنان داشتند، با توران ولی‌مراد پژوهشگر حوزه زنان و خانواده و مدیر شبکه ایران‌زنان به گفت‌وگو پرداختیم‌.  ولی‌مراد در ابتدای سخنان خود به جنس این دیدار و دیدارهای قبلی رهبری اشاره کرد: «دیدارهای زنان با مقام‌معظم‌رهبری مختص به دیروز نمی‌شود، سال‌های گذشته هم چنین دیدارهایی بوده است. یکی از دیدارها روز زن در سال 86 است، این روز را به این دلیل به یاد دارم که مقام‌معظم‌رهبری درباره سهم‌الارث زن در مقام همسری هم صحبتی داشتند. پیش از این صحبت، من کار تحقیقاتی برای «سهم‌الارث زن در مقام همسری» انجام داده بودم و از طریق یک تشکیلات برای پنج نهاد ما این تحقیق را ارسال کرده بودیم که یکی از آنها، دفتر مقام‌معظم‌رهبری بود. همان سال(86) ایشان درباره این مساله صحبت کردند که به‌نظرشان زن از کل ماترک سهم می‌برد که همین صحبت رهبری کمک کرد و باعث تصویب شدن قانونی به‌نفع زنان شد.» او ادامه می‌دهد: «مساله دوم این است که خانم‌ها همواره اعتراض داشتند که چرا روز زن و مادر یعنی روز تولد حضرت زهرا(س) به دیدار رهبری نمی‌روند. سال گذشته این اعتراض پررنگ‌تر شد و ایشان (رهبری) همان روز که صحبت کردند فرمودند یک روزی باید برای این امر گذاشته شود. توجه کنید که دیروز هم این دیدار در آستانه روز زن برگزار شده است. به‌نظر می‌آید که بناست هرساله چنین دیداری برقرار باشد و در پاسخ به آن مطالبه‌ بانوان برای دیداری ثابت در روز زن بوده است.»

  زن تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز است
مدیر شبکه زنان‌ایران درباره مشکلات اصلی حوزه زنان نیز می‌گوید: «مساله‌ اصلی‌ این است که در حوزه زنان در کشورمان کاملا بلاتکلیف هستیم. یعنی در سیاستگذاری عملی و برنامه‌ریزی کاملا بلاتکلیف هستیم و از آن بدتر، سرمنشأ این آسیب این است که معلوم نیست چه تعریف و نقطه مطلوبی از زن و خانواده در نظام وجود دارد. این خلأ آسیب جدی به نظام زده است. یعنی دولت‌ها و مجلس‌های مختلف می‌آیند و می‌روند، هرکدام دیدگاه‌های مختلف دارند، خیلی از کارهایی که باید انجام بدهند، انجام نمی‌دهند. مهم‌تر از همه آن کاری که غلط است را انجام می‌دهند و این یک ریشه دارد، آن هم اینکه سیستماتیک باید برای نقطه مطلوب زن کار نشده است. تا به الان نه‌تنها برای مشکلاتی که باید حل شود، کاری نشده بلکه حتی نظارتی هم نداشتیم. یعنی نظارت بر اقدامات دولت و مجلس، اینکه آنها باید چه کاری می‌کردند و نکردند. بدتر از همه اینها این است که جریان‌های فکری مختلف بیت‌المال را می‌گیرند و نقطه مطلوب این جریان‌ها خطرناک است. یعنی آن چیزهایی که موردنظر خودشان است به نظام تحمیل می‌کنند. ما دو آسیب جدی در این زمینه داریم که به‌‌خاطر خلأ آن تعریف مطلوب از زن و خانواده است. این دو طرز فکر کدام است؟ یکی نگرش غربی و نگاه لذت‌جویی یا خدمتگزاری زن است، یعنی زن جنسی‌پوش و جنسیتی در جامعه وارد می‌شود که کاملا چنین نگاهی مردسالار است. دیروز هم رهبری در‌این‌باره صحبت کردند. یک آسیب دیگر هم نگاه متحجرانه‌ای است که عقل زن را ناقص می‌داند. این شوخی نیست و این نگاه خودش را تحمیل کرده است. درصد زیادی از قوانین داخل خانواده ما باید اصلاح شود و مبتنی‌بر نگرش انقلاب اسلامی به زن باشد. نگرش انقلاب اسلامی به زن این‌گونه است که زن حق انتخاب دارد، تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز است.»

  موانع اصلاح قوانین حوزه زنان
در ادامه از این پرسیدیم که علت عدم‌اصلاح قوانین در حوزه زنان چیست؟ ولی‌مراد در پاسخ گفت: «یک تفکری با نگاه انقلاب اسلامی منطبق نیست. این تفکر به اسم اسلام می‌گوید عقل زن ناقص است. این یعنی نمی‌گذارد قوانین اصلاح شود.» سوال دیگری که از این پژوهشگر حوزه زنان پرسیدیم این بود که دیروز رهبری به شورای انقلاب فرهنگی هم اشاره کردند. فکر می‌کنید به‌کارگیری خانم‌ها در عرصه مدیریتی و تصمیم‌سازی کشور تا چه میزان از این مجرا قابل‌انجام باشد و آیا این شورا می‌تواند کمکی به اصلاح قوانین در حوزه زنان کند؟ او پاسخ داد: «همه مراکز عالی که شورای عالی انقلاب فرهنگی یکی از آنها است، می‌تواند بستری برای اصلاح باشد ولی مشکل اصلی آن نگاهی است که زن را ناقص‌العقل می‌داند و به زنان راه نمی‌دهد. حتی در خانواده، قوانین به‌گونه‌ای است که زن یک موجود صغیر و محتاج قیم دیده شده است. قوانین خانواده ما، قوانینی نیست که زن را با نگاه اسلامی دیده باشد. این اشکالی است که سال‌ها بوده است و داخل خانواده‌ها زن‌ها نقش خود را ایفا کرده‌اند، آقایان آموختند و داخل خانواده‌ها این اصلاحات انجام شده است اما نظام اصلاح نشده است. یعنی مشکل اصلی از همان مردانی است که در رئوس نقاط تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز نشسته‌اند یعنی تاثیرگذاران. به‌دلیل اینکه همان مرکزیتی که عقل زن را ناقص می‌داند، بر همه مراکز تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز نفوذ دارد. بیت‌المال را می‌گیرد و نیرو تربیت می‌کند و این نیروها در مراکز عالی تصمیم‌گیری حضور دارند. امروز حضرت‌آقا گفتند در نگاه انسانی، بین زن و مرد فاصله‌ای نیست و در نگاه اسلام زن و مرد نفس واحده هستند. هویت یکسان و یگانه دارند. اما این نگاه در تصمیم‌سازان نیست. به‌هرحال مراکز عالی و تصمیم‌گیر ما گرفتار آن نگاه آسیب‌زایی است که در ابتدا اشاره کردم. ریشه آسیب‌هایی که به کشور وارد می‌شود همین دونگاه متحجرانه است؛ یکی عقل زن را به اسم اسلام ناقص می‌داند، دومی نگاه متحجرانه که درمقابل غرب وا داده است. این دو نگاه باهم می‌جنگند ولی آسیب‌ها را به جامعه وارد می‌کنند. الان هویت انسانی زنان و دختران دچار آسیب شده است. ما به‌راحتی می‌توانیم قوانین را به‌گونه‌ای کنیم که این آسیب‌ها و چالش‌ها از میان برداشته شود. همین آسیب‌ها موجب بحران ازدواج هم می‌شود و وقتی ازدواجی انجام نشود، فرزندآوری هم نخواهد بود.»

  ورود رهبری به قضیه زنان
ولی‌مراد در پایان صحبت‌های خود به این نیز اشاره می‌کند: «ببینید در نظامی که زن با رای خودش رهبر، رئیس‌جمهور، نماینده مجلس و نماینده شورای شهر انتخاب می‌کند، این زن در خانه خودش دست‌هایش بسته است، چون به لحاظ فرهنگی کار نمی‌شود. چون آن نگرش غالب اجازه نمی‌دهد که برنامه اقدام و عمل داشته باشیم و آن نقطه مطلوبی که باید تعریف شود. به همین دلیل اولویت اول برای زن و خانواده این است که نظام مشخص کند زن و خانواده مطلوب برایش چیست.» او ادامه می‌دهد: «به‌نظرم ورود رهبری به قضیه کمک‌کننده است، چون دولت‌ها، مجلس‌ها و همه مراکزی که امکانات دست‌شان است، گرفتار همان نگاه آسیب‌زننده هستند. یکی از دلایلی که دیروز رهبری بحث شورای عالی انقلاب فرهنگی را مطرح کردند این بود که کسانی‌که حضور پیدا کرده بودند و صحبت کردند بیشتر از مجرای این شورا وارد شده بودند. عمدتا زنانی صحبت می‌کنند که به مردان در قدرت وابستگی دارند. برای همین در انتخاب افرادی که صحبت می‌کنند شاخصی تعیین نشده است؛ هرچند ما برای همه کسانی‌که دیروز صحبت کردند احترام قائل هستیم. به‌هرحال این دیدارهایی که با رهبر معظم انقلاب انجام می‌شود می‌تواند نقطه امیدی باشد که از چالش‌ها و آسیب‌های حوزه زنان عبور کنیم و آنها را حل کنیم. نگاه کنید این ماجراهایی که در چندماه اخیر به وجود آمد، یک سرش به خارج از کشور می‌خورد و سر دیگر آن بستر داخلی بود که موجب آن شده بود.»