سایه‌روشن عملکرد علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد

مهرماه سال گذشته بود که از سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد رونمایی شد؛ سندی که در قالب برنامه پنج‌ساله راهبردی عملیاتی دانشگاه برای تحقق سند دانشگاه اسلامی و سایر اسناد بالادستی در حوزه علم و فناوری تهیه و تدوین شده است. مسئولان دانشگاه آزاد با تدوین این سند به دنبال تغییر فرهنگ سازمانی دانشگاه آزاد هستند تا بتوانند طی پنج چرخش تحول‌آفرین، فرهنگ و شاکله این دانشگاه را ارتقا دهند. نخست باید یک چرخش از آموزش حافظه‌محور به یادگیری عمیق، کاربردی، فایده‌محور و بسترساز اشتغال دانش‌بنیان اتفاق بیفتد. در چرخش دوم باید پژوهش اثربخش در دستورکار باشد، یعنی یک چرخش از عرضه محوری مقاله‌گرا و غیرهدفمند در پژوهش به تقاضامحوری و پاسخگویی اثربخش به نیازهای علمی- تربیتی محلی و ملی صورت گیرد. در چرخش سوم باید ناکارآمدی فرهنگی تعطیل شود، در چرخش چهارم باید اقتصاد شهریه‌محور مبتنی‌بر ارزش‌افزوده ملک تغییر کند و درنهایت و در چرخش پنجم باید رشد کمی فیزیکی غیرهدفمند تعطیل شده و به توسعه کیفی همراه با بازمعماری واحدها توجه شود. حالا براساس این 5 چرخش ستاد و صف باید به‌سمت تحول حرکت کنند، زیرا به اعتقاد دکتر طهرانچی رئیس این دانشگاه، اگر تحول رخ ندهد، «دانشگاه آزاد» هم دیگر وجود نخواهد داشت. در این سند سه محور راهبردی برای حرکت دانشگاه وجود دارد؛ اول، دانشگاه پرورشگر و توسعه‌دهنده فضای انقلابی، دوم دانشگاه سرآمد و پاسخگو و سوم دانشگاه کارآمد و پایدار که خروجی این سه محور، 10 بسته کاری است. «ارتقای کیفیت و کارآمدی دوره‌های تحصیلی»، «ارتقای تربیت اخلاقی، معنوی و هویتی»، «ارتقای پاسخگویی و قابلیت حل مساله»، «توسعه فناوری، نوآوری و کارآفرینی»، «ارتقای جایگاه بین‌المللی و الهام‌بخشی»، «پیشرفت علمی مرجعیت‌ساز و تمدن‌آفرین»، «فعالیت منسجم و هم‌افزای شبکه‌ای»، «تحول در فرهنگ سازمانی»، «دستیابی به سازمان یادگیرنده» و «بهره‌وری و پایداری اقتصادی» همان 10 بسته‌ای است که در سند تحول و تعالی دانشگاه آمده که برای هرکدام از آنها راه‌کنش‌هایی در‌نظر گرفته شده که درنهایت به بحث‌های عملیاتی می‌انجامد. البته در گام بعدی این سند برای این 10 مقصود، 44 هدف و 74 راه‌کنش تعریف شده است. در برنامه عملیاتی متناسب با 44 هدف راهبردی؛ شاخص‌ها و اهداف کمی و روش‌های محاسبه تعیین شده است؛ یعنی هر بخش دانشگاه در هر نقطه کشور می‌داند که از مرداد سال 1401 تا مردادماه سال 1405 باید به چه اهدافی برسد و با چه شاخص‌هایی مورد ارزیابی قرار ‌گیرد. حالا بیش از یک‌سال است این سند، چراغ راه مسیر حرکت رو به جلو تمام مدیران دانشگاه قرار گرفته است. به همین دلیل است تمام معاونت‌ها و واحدهای دانشگاه آزاد به‌طور مستمر، مسائل را پایش می‌کنند تا میزان پیشبرد اهداف مشخص شود. یکی از این معاونت‌ها، معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه است. در این گزارش خلاصه اقدامات این معاونت را برای پیشبرد اهداف سند تحول تا آبان‌ماه امسال بررسی کرده‌ایم؛ مرکز مطالعات، برنامه‌ریزی و تعالی علوم انسانی و هنر و اداره کل پژوهش و تحصیلات تکمیلی این معاونت دو مرکزی هستند که تمام برنامه‌های خود را براساس سند تحول پایه‌ریزی کرده‌اند تا به اهداف پیش‌بینی شده تا مرداد سال 1405 برسند. در این گزارش به اقدامات انجام‌شده این دو مرکز در سال اول به‌صورت جداگانه پرداخته‌ایم.

نمره  متناسب‌سازی رشته‌ها۶ از ۱۰ 

مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی و تعالی علوم انسانی و هنر یکی از زیرمجموعه‌های معاونت علوم انسانی و هنر است که ماموریت‌هایی ازجمله به‌روزرسانی سرفصل‌ها، برگزاری کرسی‌های ترویجی و نظریه‌پردازی، کاربردی کردن رشته‌ها، حکمی‌سازی علوم انسانی و هنر و... را دنبال می‌کند.
از مجموعه 10 بسته کاری که در سند تحول وجود دارد، بسته کاری «ارتقای کیفیت و کارآمدی دوره‌های تحصیلی» بیشترین ارتباط را با مرکز مطالعات، برنامه‌ریزی و تعالی علوم انسانی و هنر دارد که براساس راهکنش «متناسب‌سـازی و تعادل‌بخشـــی به دوره‌های تحصیلی و حجم آموزش نظری، عملی و مهارتی به تناســـب اهداف رشته تحصیلی و ماهیت دروس» باید نسبت به «بازنگری طرح نامه دروس با رویکرد ایجاد تعادل بین آموزش نظری و عملی در تناسب با مقطع تحصیلی، رشته و گرایش و چهارچوب ماموریت‌گرایی واحدها و ایجاد سازوکار ارزیابی تحقق اهداف طرح نامه‌ها» اقدام می‌کرده است. براساس سند تحول باید در سال اول یعنی پایان مردادماه امسال 10 درصد از رشته‌های مربوط به معاونت علوم انسانی متناسب‌سازی می‌شد که اقدامات انجام شده در مرکز مطالعات، برنامه‌ریزی و تعالی علوم انسانی و هنر نشان می‌دهد که نزدیک به ۶ درصد از رشته‌ها متناسب‌سازی شده است  یعنی بیش از نیمی از برنامه مذکور تحقق پیدا کرده  که علت این امر تأخیر در تشکیل گروه‌های دانشی یا کشوری است. مجید شمس، رئیس مرکز مطالعات، برنامه‌ریزی و تعالی علوم انسانی و هنر دانشگاه امیدوار است این ساختار در سال دوم جبران شود.
این مرکز در اقدام اول درسنامه رشته مترجمی زبان فارسی در مقطع کارشناسی، درسنامه رشته هنر ایرانی اسلامی مقطع کارشناسی‌ارشد، و درسنامه رشته مطالعات ایرانی یا ایران‌شناسی در مقطع ارشد و دکتری را تدوین کرده است.
سرفصل برنامه درسی رشته «برنامه‌ریزی آموزشی» هم بررسی تخصصی شده و 
سرفصل برنامه درسی رشته «مدیریت محیط‌زیست» دوره دکتری نیز بررسی و اصلاح تخصصی شده است. همچنین برنامه و سرفصل‌های 12 رشته/ 18 گرایش علوم تاریخی دوره ارشد نیز در این مرکز بررسی و تدوین شده است. سرفصل‌های بازنگری شده وزارت علوم (38 سرفصل) نیز بررسی و ابلاغ شده و سرفصل رشته علوم ورزشی و رشته کسب‌و‌کار هم در سامانه آموزشیار ابلاغ و بارگذاری شده و دروس این سرفصل‌ها در سامانه نیز ثبت و تعریف شده است.
بررسی سرفصل رشته پیشنهادی مدیریت بحران از دیگر اقدامات این مرکز برای رسیدن به ارتقای کیفیت و کارآمدی دوره‌های تحصیلی است که اتفاق افتاده است.
درس «روند تحولات آموزش عالی در ایران و جهان» در رشته آموزش عالی- مدیریت آموزش عالی مقطع دکتری نیز با نظر کارگروه تخصصی در سامانه آموزشیار ایجاد شده است. تنظیم و ثبت درخواست‌های کد دروس واحدهای دانشگاهی دارای مجوز در سامانه آموزشیار یکی دیگر از اقدامات است که در این اقدام برنامه درسی جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری با دو گرایش «برنامه‌ریزی مقصد و برنامه‌ریزی رویداد» و «خدمات سفر» جایگزین برنامه درسی رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری با سه گرایش برنامه‌ریزی فضایی و مجتمع‌های گردشگری، گردشگری شهری و گردشگری روستایی شده است.

10 درصد از رشته‌ها استانداردسازی شدند

معاونت علوم انسانی و هنر براساس سند تحول یک اقدام دیگر را نیز باید براساس راه‌کنش متناسب‌سازی و تعادل‌بخشـی به دوره‌های تحصیلی انجام دهد که مرکز مطالعات در این معاونت این وظیفه را برعهده دارد. در این اقدام باید متون آموزشی با اولویت رشته‌های علوم انسانی استاندارد‌سازی شود. براساس سند تحول معاونت علوم انسانی باید در سال اول یعنی پایان مردادماه امسال 10 درصد از رشته‌های مربوط به خود را استانداردسازی کند. اقدامات انجام شده در مرکز مطالعات نشان می‌دهد که 10 درصد از رشته‌ها استاندارد شده و این معاونت در این اقدام نیز به هدف خود رسیده است. مرکز مطالعات برای رسیدن به این اقدام کلان، در یک‌سال گذشته اقداماتی را انجام داده است؛  به‌طور مثال کتاب درس‌گفتارهای بیانیه گام دوم و کتاب جنگ‌های هیبریدی، شیوه جنگ نوین را تدوین کرده است، کتاب «کاربرد نرم‌افزارهای تحلیلی فرم ریخت‌شناسی در شهرسازی» و کتاب «نوآوری در مدل کسب‌و‌کار» را نیز داوری کرده است، همچنین چاپ کتاب حکمت و عرفان در معماری و چاپ کتاب حکمت و آداب معنوی هنر اسلامی به‌صورت تخصصی توسط مرکز مطالعات بررسی شده است. کتاب تحت عنوان «آموزش مفهوم کارآفرینی در دانشگاه»، کتاب تحت عنوان «سبزاندیشان سازمانی»، کتاب تحت عنوان «اجرای تحقیق کیفی به روش فراترکیب» و کتاب تحت عنوان «مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران» توسط این مرکز داوری شده و طرح توجیهی نشریه «گویش‌شناسی و فرهنگ عامه»، طرح توجیهی نشریه «مطالعات بین رشته‌ای نماد و نشانه‌شناسی هنر و ادبیات»، طرح توجیهی نشریه «تحول‌آفرینی در نظام آموزشی»، طرح توجیهی مجله «مهر سخن»، طرح توجیهی نشریه Innovation Business Studieds  و چند طرح دیگر به‌صورت تخصصی توسط مرکز مطالعات در این معاونت به‌صورت تخصصی بررسی شده است.
 «نقدنامه: گاهنامه نقد کتاب در حوزه انقلاب اسلامی» کتاب «سبزاندیشان سازمانی»، کتاب «تا اطلاعیه بعدی معتبر است»، کتاب «اجرای تحقیق کیفی به روش فراترکیب»، کتاب «شناخت حقوق اساسی و قانون اساسی با رویکرد شناخت این قوانین در ایران» نیز توسط این مرکز داوری شده و طرح توجیهی نشریه «بازاریابی خدمات»، طرح توجیهی نشریه «مدیریت زنجیره ارزش» و طرح توجیهی نشریه «جامعه و سیاست عمومی» نیز داوری شده است. براساس راه‌کنش «متناسب‌سازی و تعادل‌بخشی به دوره‌های تحصیلی و حجم آموزش نظری، عملی و مهارتی به تناسـب اهداف رشته تحصیلی و ماهیت دروس» یک اقدام دیگر نیز باید انجام شود. 
معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد باید نسبت به «ایجاد زمینه مشارکت فعال و همه‌جانبه استادان حوزه و دانشگاه و نهادهای علمی مستقل در بهبود فرآیند آموزش و بازنگری برنامه درسی» اقدام کند. براساس سند تحول و تعالی دانشگاه درصد مشارکت استادان باید در پایان مرداد‌ماه امسال به 5 درصد می‌رسید که اقدامات مرکز مطالعات نشان می‌دهد تحقق اهداف یک‌ساله دست‌یافتنی بوده و همت و تلاش مدیران دفاتر و گروه‌های آموزشی سرعت کار را بیش از پیش خواهد کرد. تشکیل 32 گروه کشوری و صدور احکام مدیران و اعضای گروه‌های کشوری و تبیین سیاست‌ها و برنامه‌های ابلاغی یکی از اقداماتی بوده که در یک سال گذشته توسط این مرکز انجام شده تا به هدف امسال که همان پوشش 5 درصدی استادان است برسد. همچنین سلسله جلساتی با حضور اساتید دانشگاه آزاد به صورت مجازی و حضوری با عنوان گفتگو در باب نظریه‌پردازی با محوریت کتاب «نظریه‌پردازی علوم انسانی حکمی» تشکیل شده است.
 جلسه‌ای نیز با با هدف بررسی مشکلات آموزشیار و پژوهشیار و همچنین مسائل آموزشی و پژوهشی و گسترش رشته‌ها با حضور معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه، رؤسای دانشکده‌های علوم انسانی و هنر و همچنین مسئولین سامانه‌های مذکور، و رئیس محترم دفتر گسترش و برنامه‌ریزی و آمایش و کارآفرینی برگزار شده است.

90 درصد از برنامه تاسیس دانشکده‌های موضوعی محقق شد

در بسته کاری «ارتقای کیفیت و کارآمدی دوره‌های تحصیلی» یک راهکنش دیگر نیز وجود دارد که در ذیل آن باید یک اقدام دیگر نیز انجام شود. مرکز مطالعات در معاونت علوم انسانی براساس راهکنش «بازآرایی ساختار نظام آموزشی با تاکید بر حوزه‌های دانشی میان‌رشته‌ای و ایجاد دانشکده‌های موضوع‌محور و فناوری و گروه‌های دانش‌محور درون آنها» باید نسبت به «احصا موضوعات اصلی و حوزه‌های دانشی مرتبط با آنها» اقدام کند. براساس سند تحول معاونت علوم انسانی باید در سال اول یعنی پایان مردادماه امسال، درصد پیشرفت در این اقدام 100 درصد باشد. برای امسال حدود 10 دانشکده پیش‌بینی شده بود که تاکنون دانشکده حکمرانی اسلامی، تعلیم‌وتربیت، خانواده، اقتصاد دیجیتال اقتصاد مقاومتی، کارآفرینی، الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت، مد و لباس، مدیریت بنادر و سواحل راه‌اندازی شده‌اند. شمس امیدوار است با پیشنهادهایی که از سوی مراکز استان و واحدها ارسال می‌شوند تمام برنامه تحقق پیدا ‌کند. اما به‌گفته او این 9 دانشکده در شورای برنامه‌ریزی معاونت مطرح، تایید و نهایی شدند و 90 درصد از برنامه محقق شده است.  مرکز مطالعات معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد برای این اقدام تاکنون کارهای مختلفی را انجام داده است. طرح‌نامه دانشکده تعلیم‌وتربیت اسلامی تدوین شده و راه اندازی دانشکده پدافندغیرعامل نیز بررسی و امکان‌سنجی شده است. طرح دانشکده موضوعی فضای مجازی نیز توسط این مرکز بررسی و اصلاح شده و راه‌اندازی دانشکده مد و لباس در واحد تهران جنوب نیز تصویب شده است.  همچنین طرح توجیهی دانشکده سبک زندگی استان قم و طرح توجیهی دانشکده سوانح واحد تهران مرکزی بررسی شده است. «تعریف گرایش‌های میان‌رشته‌ای در حوزه علوم انسانی و بین رشته‌های علوم انسانی با سایر علوم براساس نگرش اسلامی با رویکرد رفع نیازهای علمی و اجتماعی» اقدام دیگری است که معاونت علوم انسانی باید انجام دهد. براساس سند تحول و تعالی دانشگاه در سال اول یعنی مرداد ماه امسال، باید 5 درصد رشته‌های علوم انسانی دارای گرایش بین‌رشته‌ای یا موضوع‌محور تعریف شود. اقدامات انجام‌شده در مرکز مطالعات، برنامه‌ریزی و تعالی علوم انسانی و هنر نشان می‌دهد که تحقق این مساله نیاز به مطالعه در زمینه کاربردی بودن رشته‌ها و موضوع و مساله‌محور بودن آنهاست که بیشترین زمان در این قسمت صرف ‌شده و یکی از ماموریت‌های گروه‌های کشوری تاسیس رشته‌های بین‌رشته‌ای متناسب با پتانسیل‌ها و نیازهای هر منطقه و یا استان است. این مرکز برای این اقدام کلان برنامه‌هایی را انجام داده است. تاسیس رشته «تاریخ تطبیقی و تحلیل هنر اسلامی» در مقطع دکتری و تاسیس رشته «معماری منظر» در مقطع ارشد توسط این مرکز به صورت تخصصی بررسی شده است.  همچنین پیشنهاد رشته مشاوره خانواده، شغلی و مدرسه در مقطع دکتری تخصیص داده شده و برنامه درسی رشته مدیریت بحران در مقطع دکتری اصلاح نهایی و برای طرح در شورای گسترش ارسال شده است. تصویب و راه‌اندازی رشته موسیقی سازهای جهانی در مقطع کارشناسی از دیگر اقداماتی بوده که انجام شده و ایجاد رشته لیزینگ در گروه مدیریت بانکی توسط رئیس هیات‌مدیره انجمن ملی لیزینگ نیز بررسی شده است. البته اقدامات مرکز مطالعات به همین‌جا ختم نشده و رشته مدیریت محیط‌زیست مقطع دکتری، رشته مدیریت فرهنگی مقطع کارشناسی در سه گرایش، رشته مدیریت فرهنگی مقطع کارشناسی ارشد در سه گرایش و رشته مدیریت برنامه‌ریزی فرهنگی مقطع دکتری نیز تصویب شده است.

جلسات پیش‌دفاع به 6 هزار و 700 رسید

براساس سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی، رویکرد تحولی در امر پژوهش و تعالی بخش در علوم انسانی و هنر از ضرورت‌هاست. این موضوع به این معناست که ظرفیت‌های بزرگ‌تری برای بروز نظریه‌ها و نوآوری‌ها به‌ویژه در علوم انسانی و اجتماع فراهم شود؛ دانشگاه آزاد با تحول‌آفرینی در علوم انسانی و بهره‌گیری از تجربیات دیگر نهادهای علمی در کشور می‌تواند دانشگاه را در مسیر مسئولیت اجتماعی پیش ببرد، زیرا عمده‌ترین موانع پیش‌‌روی ارتباط دانشگاه با جامعه و حتی صنعت، موانعی از جنس پدیده‌های اجتماعی است که باید توسط علوم انسانی بررسی و راهگشایی شود. به همین دلیل است که تعالی علوم انسانی و هنر و تقویت تعامل موثر با اجتماع هدف معاونت علوم انسانی و هنر در دانشگاه آزاد است. هدفی که بخشی از تحقق آن برعهده اداره‌کل پژوهش و تحصیلات تکمیلی این معاونت است. این اداره‌کل نیز در سند تحول و تعالی دانشگاه اجرای چند اقدام کلان را در دست دارد. 
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم 10 بسته کاری در سند تحول وجود دارد؛ بیشترین ارتباط اداره‌کل پژوهش و تحصیلات تکمیلی معاونت علوم انسانی و هنر با بسته کاری «ارتقای پاسخگویی و قابلیت حل مساله» و «پیشرفت علمی مرجعیت‌ساز و تمدن‌آفرین» است. برای این دو بسته کاری هم یک‌سری راه‌کنش‌ها و اقدامات کلان تعریف شده که این اداره‌کل باید یک‌سری اقدامات را انجام دهد تا به اهداف سند تحول در سال اول و درنهایت به اهداف سند تا مرداد 1405 برسد. 
اداره‌کل پژوهش و تحصیلات تکمیلی معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد براساس بسته کاری «ارتقای پاسخگویی و قابلیت حل مساله» و براساس راه‌کنش «کیفیت‌بخشی و کارآمدسازی پژوهشی تحصیلات تکمیلی» که در این بسته وجود دارد باید به برگزاری دوره‌های پیش‌دفاع متمرکز اقدام کند. در همین راستا در سال اول تعداد دوره‌های جلسات پیش‌دفاع متمرکز به 4 دوره و تعداد جلسات برگزارشده را به 6717 جلسه رسانده است. 4 هزار و 700 دانشجو نیز دارای کفایت شناخته شدند. همچنین 27 جلسه شورای راهبردی برگزار شده و با رصد مراحل پژوهشیار دانشجویان در واحدهای دانشگاهی، میانگین آمار میزان توقف در هر مرحله به حدود 200 رسیده است. همچنین تا شهریور امسال 300 گزارش از سمت ناظران کمیته‌های هیات تخصصی مورد بررسی قرار گرفته است. 
این اداره‌کل براساس راه‌کنش «کیفیت‌بخشی و کارآمدسازی پژوهشی تحصیلات تکمیلی» که در همین بسته کاری تعریف شده باید آیین‌نامه دفاع از پایان‌نامه با رویکرد ارزش‌گذاری بر خروجی‌های کارآمد پژوهشی را نیز اصلاح و بازنگری کند. تهیه پیش‌نویس بخشنامه جامع پژوهشی رساله دکتری، تهیه پیش‌نویس بخشنامه جامع پژوهشی پایان‌نامه‌های کارشناسی‌ارشد و تهیه پیش‌نویس به‌روز‌رسانی دستورالعمل شرایط پیش‌دفاع و دفاع دانشجویان دکتری تخصصی از دیگر اقدامات این مجموعه محسوب می‌شود. 

تحقق هدف‌گذاری سند در برگزاری نشست‌های علمی ترویجی

در بسته کاری پیشرفت علمی مرجعیت ساز و تمدن‌آفرین نیز راه‌کنش «حمایت ویژه از دستاورهای علمی و پژوهشی شامل مقالات و کتب به تناسب ضریب تاثیر و مرجع بودن آنها» وجود دارد که اداره‌کل پژوهش و تحصیلات تکمیلی معاونت علوم انسانی و هنر براساس آن باید یک‌سری اقدامات کلان را به سرانجام برسد. 
این اداره‌کل براساس این راه‌کنش باید نسبت به تدوین و به‌روز‌رسانی دستورالعمل حمایت از دستاوردهای علمی پژوهشی مرجع اقدام کند. براساس گزارش معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد در این خصوص تاکنون 7 بخشنامه از شهریور 1400 تا شهریور 1401 صادر شده است. اصلاح دستورالعمل‌های مربوطه در این راستا نیز در همین بازه زمانی 7 اصلاح بوده است. 
براساس همین بسته کاری یعنی «پیشرفت علمی مرجعیت‌ساز و تمدن‌آفرین» راه‌کنش «گسترش فضای تولید علم و فکر در علوم انسانی با حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، کانون‌های تفکر و مناظرات علمی مبتنی‌بر جدال احسن و نقدپذیری عالمانه» نیز دیده شده که براساس آن باید نشست‌های علمی ترویجی برای اعضای هیات‌علمی دانشگاه برگزار شود. براساس آنچه سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد مشخص کرده است تا پایان مرداد امسال باید 300 نشست برگزار می‌شد که اداره‌کل پژوهش و تحصیلات تکمیلی دانشگاه تا پایان شهریور امسال مجوز برگزاری 338 کرسی‌های ترویجی اعضای هیات‌علمی را صادر کرده است. اداره‌کل پژوهش و تحصیلات تکمیلی دانشگاه در این راستا مجوز 315 کرسی‌های ترویجی و گواهی امتیازدهی به کرسی‌های ترویجی دانشجویان دکتری تخصصی را صادر کرده است. 
تعریف و اجرای سازوکار تشویق و حمایت از نظریه‌پردازان و منتقدان علمی اقدام دیگری است که باید براساس این راه‌کنش انجام شود. براساس سند تحول باید در سال اول تعداد افراد حمایت‌شده به 100 نفر برسد که در مجموع 1050 مورد از مجوز دو امتیاز پژوهشی برای ترفیع تا چهار امتیاز پژوهشی ماده 3 ارتقا برای صاحبان کرسی و دو امتیاز فرهنگی برای ناقدان و مدیران جلسات منظور شده است. 

برگزاری 25 دوره توانمندسازی ویژه اساتید

راه‌کنش «تولید دانش ومحتوای آموزشی در راستای حکمی‌سازی و بومی‌سازی علوم انسانی و علوم تمدن‌ساز و توانمندسازی اعضای هیات‌علمی در این راستا و تقویت تعامل موثر با حوزه‌های در سراسر کشور» هم در همین بسته کاری تعریف شده است که اداره‌کل پژوهش و تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد باید براساس این راه‌کنش نسبت به برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی برای توانمندسازی اعضای هیات‌علمی علوم انسانی در ارتباط با حکمی‌سازی و بومی‌سازی اقدام کند. سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد می‌گوید باید پوشش استادان تا پایان مردادماه امسال به 15 درصد می‌رسید. آن‌گونه که گزارش معاونت نشان می‌دهد تا شهریور امسال 25 دوره توانمندسازی را برگزار کرده است. 

 تایید 51 همایش و کنفرانس‌های علمی برندساز

براساس راه‌کنش «ارتقای کیفی و کمی همایش‌های علمی و نشست‌ها و مجامع علمی با رویکرد دستیابی به تحقق مرجعیت» باید نسبت به برگزاری کنفرانس‌های علمی برندساز و مرجع نمایه شده توسط مراجع معتبر به صورت منظم و سالیانه همراه با جذب مشارکت حامیان مالی و علمی اقدام شود. براساس سند تحول تعداد کنفرانس‌های برگزار شده در این راستا باید به 34 کنفرانس در سال اول برسد که این اداره‌کل تاکنون 51 همایش را تایید کرده و این عدد نشان می‌دهد به هدف سند تحول در این اقدام رسیده است. 

تیک سبز برای اجرای وبینارهای علمی 

برگزاری نشست‌‌ها و وبینارهای علمی با حضور استادان و سخنران‌های برتر خارجی و داخلی اقدام دیگری است که باید براساس این راه‌کنش تعریف شود. سند تحول می‌گوید تعداد نشست و وبینار برگزارشده به ازای هر واحد باید یک باشد. گزارش عملکرد اداره‌کل پژوهش و تحصیلات تکمیلی نشان می‌دهد که تعداد وبینارهای برگزارشده به‌صورت مجازی تا پایان شهریور امسال 2 بوده است. عددی که نشان می‌دهد هدف‌گذاری سال اول محقق شده است. 

تحولات حوزه مجلات علمی علوم انسانی در سال نخست سند

براساس همین بسته کاری راه‌کنش‌ها «کنشگری فعال در پیشرفت علمی مقوم جریان ملی دانش با رویکرد تقویت هم‌افزایی علمی و اثرگذاری بر جریان جهانی علم» نیز تعریف شده است. براساس این راه‌کنش باید به «حمایت و پشتیبانی از حضور و فعالیت اثرگذار جامعه علمی دانشگاه در هیات تحریریه مجلات و کمیته علمی کنفرانس‌های معتبر بین‌المللی» اقدام شود.  براساس آنچه در سند تحول و تعالی دانشگاه آمده براساس این سنجه تا پایان مرداد باید درصد عضویت به کل اعضای هیات‌علمی میزان باید به  0.01 برسد. آمار دقیقی نسبت به تحقق این بند در دسترس وجود نداشت اما اداره‌کل پژوهش و تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی برای رسیدن به این اقدام کلان اقداماتی را انجام داده است. از جمله آنکه مجموع نشریات در حوزه علوم انسانی و هنر به تا پایان شهریور امسال به 248 نشریه رسیده است. تعداد نشریات علوم انسانی به 232 و نشریات هنر و معماری به 16 رسیده است.  مجموع نشریات فعال نیز تا همین بازه زمانی به 194 نشریه رسیده است. 30 نشریه جدید تاسیس شده و تعداد نشریات وزارتین به 2 نشریه رسیده است. تعداد نشریات دارای رتبه A+ از دانشگاه آزاد به 20 نشریه، تعداد نشریات دارای رتبه A از دانشگاه آزاد به 75 نشریه و تعداد نشریات دارای رتبه B از دانشگاه آزاد به 64 نشریه رسیده است.  تعداد نشریات لاتین به 9 نشریه، تعداد نشریات دارای نمایه از پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) به 62 نشریه رسیده است. 134 کمیسیون نشریات برگزار شده و برای نشریات غیرفعال هم 25 جلسه فعال‌سازی برگزار شده است.  براساس راه‌کنش «حمایت ویژه از دستاوردهای علمی و پژوهشی شامل مقالات و کتب به تناسب ضریب تاثیر و مرجع بودن آنها» نیز باید نسبت به «پیگیری تالیف کتاب‌های مرجع توسط اعضای هیات‌علمی و انتشار آنها» اقدام شود. براساس آن چه سند تحول و تعالی دانشگاه مشخص کرده است تعداد کتاب‌های مرجع تالیف شده توسط اعضای هیات‌علمی به ازای هر صد عضو هیات‌علمی باید به 0.5 درصد برسد. اقدامات این اداره‌کل نشان می‌دهد که این اداره‌کل برای این اقدام تاکنون 10 مجوز چاپ کتاب (اعضای هیات‌رئیسه) را صادر کرده است.  اقدام دیگری که باید براساس این راه‌کنش انجام شود «ارائه امکانات و تسهیلات ویژه در راستای انجام فعالیت‌های مشترک علمی پژوهشگران دانشگاه با دانشمندان برجسته کشوری بین‌المللی با هدف تولید دانش مرجع» است. سند تحول مشخص کرده است که در سال اول باید 2 فعالیت مشترک علمی مرجعیت‌ساز با دانشمندان برجسته کشوری و بین‌المللی به ازای هر 1000عضو هیات‌علمی انجام شود.

اهداف حمایتی از فرصت‌های مطالعاتی محقق نشد

«توانمندسازی و شبکه‌سازی اعضای هیات‌علمی، نخبگان و پژوهشگران در پاسخگویی به نیازهای ملی و محلی» یک راه‌کنش دیگر براساس بسته کاری پیشرفت علمی مرجعیت‌ساز و تمدن‌آفرین است. «حمایت از اعضای هیات‌علمی و پژوهشگران ممتاز در قالب فرصت مطالعاتی، پژوهانه و تسهیل حضور در رویدادهای علمی داخلی و بین‌المللی» اقدامی است که باید براساس این راه‌کنش انجام شود. براساس آن چه سند تحول تعیین کرده است باید در سال اول 91 ماموریت مطالعاتی صنعتی، 91 ماموریت مطالعاتی در جامعه، 58 ماموریت مطالعاتی خارج از کشور، تعداد 27 حمایت در سال برای شرکت در رویدادهای علمی بین‌المللی انجام شود. اداره‌کل پژوهش و تحصیلات تکمیلی معاونت علوم انسانی و هنر برای رسیدن به این اقدام کلان در سال اول 4 فرصت مطالعاتی برگزار کرده و تعداد شرکت در سمینارهای خارج از کشور را به عدد 3 رسانده است. درواقع در این بخش، هدف‌گذاری محقق نشده است. 

دریافت حدود 950 مقاله در همایش ملی علوم و حکمت اسلامی

در بسته ارتقای کیفیت و کارآمدی دوره‌های تحصیلات تکمیلی که بیشترین ارتباط را با مرکز مطالعات، برنامه‌ریزی و تعالی علوم انسانی دارد یک راهکنش دیگر نیز وجود دارد که همان «ارتقای کیفی و کمی همایش‌های علمی و نشست‌ها و مجامع علمی با رویکرد دستیابی به تحقق مرجعیت علمی» است. براساس این راهکنش معاونت علوم انسانی باید نسبت به «سفارش مقاله و متون علمی به دانشمندان و محققان برتر کشور در موضوعات اصلی همایش‌های علمی» اقدام کند. براساس سند تحول تعداد مقالات سفارشی به ازای هر رویداد علمی در سال اول یعنی مرداد ماه سال 1401 باید 3 مقاله باشد که اقدامات انجام شده توسط مرکز مطالعات نشان می‌دهد معاونت علوم انسانی با دریافت حدود 950 مقاله در همایش ملی علوم و حکمت اسلامی که در سال 1400 و 1401 برگزار شده، به‌طور کامل تحقق یافته است. به بیانی دیگر مرکز مطالعات، برنامه‌ریزی و تعالی علوم انسانی در یک سال گذشته برای رسیدن به این اقدام، مجوز برگزاری 9 همایش ملی با محوریت علوم و حکمت اسلامی را اخذ کرده است. همچنین 9 پیش‌همایش در مرداد ماه برگزار شده و در برگزاری وبینار زیبا‌شناسی تئاتر انقلاب با اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دانشکده هنر دانشگاه سوره مشارکت کرده است. نمایشگاه و کارگاه خلق آثار هنرهای تجسمی دانشجویان و اساتید رشته های هنر و معماری در مترو ولیعصر تهران با موضوع محرم و عاشورا نیز توسط این مرکز برگزار شده است.

اهداف کمی برگزاری دوره‌های توانمندسازی تحقق یافت

«تولید دانش و محتوای آموزشی در راستای حکمی‌سازی و بومی‌سازی علوم انسانی و علوم تمدن‌ساز و توانمندسازی اعضای هیات علمی در این راستا و تقویت» راهکنش دیگری است که ذیل بسته ارتقای کیفیت و کارآمدی دوره‌های تحصیلات تکمیلی تعریف شده است. معاونت علوم انسانی براساس این راهکنش باید اقدام به برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی برای توانمند‌سازی اعضای هیات علمی علوم انسانی در ارتباط با حکمی‌سازی و و بومی‌سازی کند. براساس سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد در سال اول یعنی پایان مردادماه امسال باید درصد پوشش استادان به 15 درصد می‌رسید که اقدامات مرکز مطالعات دانشگاه نشان می‌دهد که از مجموع اعضای هیات علمی در گروه علوم انسانی و هنر که قریب به 12 هزار نفر هستند برگزاری کمی دوره‌های توانمندسازی تحقق یافته و در سال دوم یعنی برنامه‌ریزی برای شهریور 1401 تا 1402 سرعت و شتاب بیشتری خواهد گرفت. به‌گفته شمس 1200 نفرساعت دوره برگزار شده است، بنابراین دوره‌های توانمندسازی اعضای هیات‌علمی با شتاب خوبی درحال برگزاری است و صددرصد برنامه تاکنون محقق شده است. شمس می‌گوید دوره‌های مورد نیاز را از گروه‌های تخصصی اخذ کرده و در حال کدگیری برای دوره‌ها هستیم. مرکز مطالعات معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد برای رسیدن به هدفی که درنهایت برای این اقدام در نظر گرفته شده است طی یک سال اقداماتی را انجام داده است. به‌طور مثال 32 عنوان دوره توانمندسازی برای اساتید علوم انسانی و هنر طراحی و تدوین شده است. همچنین دوره‌های توانمندسازی اساتید با محوریت تبیین فلسفه علم، فناوری و جامعه نیز برگزار شده و بیش از 100 دوره توانمندسازی در کارگروه‌های کشوری آبان ماه طراحی شده است.

 خسروپناه در گفت‌و‌گو با «فرهیختگان» تشریح کرد 
مهم‌ترین اقدامات معاونت علوم انسانی و هنر در راستای تحقق سند تحول

عبدالحسین خسروپناه، معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌و‌گو با «فرهیختگان» درخصوص اقدامات انجام‌شده در این معاونت برای پیشبرد اهداف سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد گفت: «معاون علوم انسانی دارای سه حوزه مرکز مطالعات، برنامه‌ریزی و تعالی علوم انسانی، اداره کل آموزش و اداره‌کل پژوهش و تحصیلات تکمیلی است. در حوزه مرکز مطالعات بیشترین اقدامات در بخش تعیین سرفصل‌ها و یا اصلاح سرفصل‌های درسی است. همچنین برگزاری دوره‌ها و کارگاه آموزشی و همایش‌ها در حوزه علوم انسانی و حکمی‌سازی نیز از دیگر اقدامات تعریف شده برای این مرکز است.» او با بیان اینکه تاکنون 9 همایش در 9 مرکز استان برگزار شده است، اضافه کرد: «یکی از کارهای دیگر این مرکز بحث راه‌اندازی گروه‌های علمی کشوری است که برای 32 گروه علمی کشوری، مدیر گروه منصوب شدند. این مدیرگروه‌های کشوری با مدیرگروه‌های استانی و واحدها ارتباط دارند و بیشتر کارها درخصوص تعیین و اصلاح سرفصل‌ها و یا تدوین سرفصل‌های جدید توسط این گروه‌ها انجام می‌شود.» معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد در ادامه تصریح کرد: «بحثی که مطرح شده در‌خصوص تدوین منابع درسی مشخصی به نام دانشگاه آزاد اسلامی است. یکی از مشکلاتی که تاکنون داشتیم این است که برای دروس مختلف منبع دانشگاه آزادی تاکنون نداشتیم. به‌طور مثال دانشگاه پیام‌نور و یا دولتی کتاب‌های رسمی آموزشی دارند که دانشگاه آزاد این منابع را نداشت. در‌حال پیگیری این موضوع هستیم که گروه‌های کشوری جلساتی در این حوزه برگزار می‌کنند که کتاب‌های علوم انسانی برای تمام واحدهای کشور تدوین شود.» او با بیان اینکه بحث تصویب دانشکده‌های موضوعی نیز در مرکز مطالعات انجام می‌شود، خاطرنشان کرد: «تاکنون 9 دانشکده موضوعی مطرح و تصویب شده است. البته در مرحله اجرا 4 دانشکده در برخی از واحدها در‌حال اجراست.»  خسروپناه در‌خصوص اقدامات اداره کل پژوهش و تحصیلات تکمیلی نیز گفت: «این اداره کل بیشتر بر بحث برگزاری پیش‌دفاع‌ها متمرکز است. بحث نشریات و مجلات علمی دانشگاه را نیز دنبال کرده و مستمرا جلسات کمیته نشریات در این خصوص برگزار می‌شود و در گسترش مجلات علوم انسانی در واحدها فعال است.» 
او اضافه کرد: «همچنین یک‌سری اقدامات نیز در باب مجوز همایش‌ها توسط این اداره کل انجام می‌شود و در همین راستا 12 دی‌ماه یک همایش بین‌المللی در باب مکتب حاج‌قاسم در واحد علوم‌وتحقیقات با حضور دکتر طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد برگزار خواهد شد.»‌ معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد با تاکید بر اینکه اداره کل آموزش نیز برای اهداف سند تحول اقداماتی را انجام داده است، عنوان کرد: «بازنگری آیین‌نامه‌های آموزشی ازجمله این اقدامات است. آیین‌نامه آموزشی که تاکنون وجود داشت برای اوایل دهه 80 است و از آن سال بازنگری نشده بود که این اقدام انجام شد. تحلیل وضعیت واحدها، رشته‌ها و دانشجویان کار خوبی است که توسط این اداره کل در یک سال اخیر برگزار شده است. به‌طور مثال عنوان شد که چه رشته‌ای در کدام واحد دانشگاهی چه میزان دانشجو دارد. از این گزاره‌ها سیاستی استخراج شد که به‌طور مثال فلان‌رشته در فلان‌واحد باید حذف شود یا به یک واحد دیگر داده شود. با تغییر رشته محل در واحدها می‌توان یک نوع بازنگری انجام داد.»