از اکران ناگهانی تا توقیف برای همیشه

مجتبی اردشیری، خبرنگار:فیلم‌های توقیفی حالا دیگر به جزئی ثابت از چالش‌های مدیریت‌ سینمایی در ادوار مختلف تبدیل شده است. فیلم‌هایی که در دوره‌ای، برخی مدیریت‌ها، وجود آنها را کتمان می‌کردند و در دوره‌ای دیگر اعلام شد که تمام این فیلم‌ها با برخی اصلاحات، قابل‌رفع هستند اما تاریخ نشان می‌دهد که قدیمی‌ترین فیلم‌هایی که با عنوان توقیفی، هنوز رنگ پرده را به خود ندیده به اواسط دهه 80 و آثاری چون «سنتوری» و «صد سال به این سال‌ها» بازمی‌گردد.  این روند البته در دهه 90 نیز با رویه‌ای دیگر ادامه یافت و در این بین، برخی فیلم‌ها، یا قاچاق شدند و به‌صورت غیرمجاز در اختیار مخاطب قرار گرفتند و بدین‌ترتیب، ناخواسته از قید تحریم بیرون آمدند یا بعد از مدتی، توانستند با انجام اصلاحاتی، خود را به پرده تحمیل کنند.  با این حال اما شمار فیلم‌هایی که خارج از این دو دسته، هنوز نتوانسته‌اند خود را به پرده نزدیک کنند، حدود 20 فیلم است که سهم بالایی از این فیلم‌ها، متعلق به تولیدات نیمه‌دوم دهه 90 است که نه مدیریت سینمایی در دولت گذشته توانست برای آنها کاری کند و نه مدیریت فعلی در حیات یک‌ساله خود توانسته مفری برای آنها بیابد.  خبرنگار «فرهیختگان» به اطلاعاتی دست یافته که نشان می‌دهد به‌جز یک فیلم «چپ، راست»، مابقی فیلم‌ها، حداقل تا به این لحظه، شانس چندانی برای نمایش نداشته و باید منتظر هفته‌ها و ماه‌های آینده باشیم تا ببینیم مشکلات این فیلم‌ها که فضای رسانه‌های سهمگینی را هم پشت خود می‌بینند، به چه صورت مرتفع خواهد شد. بنابراین امیدواری برخی کارشناسان سینما برای اکران آثار توقیفی به‌عنوان راه‌حلی در جهت بیرون آمدن از رکود عمیق این ماه‌ها، تقریبا منتفی است.  در ادامه به آخرین وضعیت 5 فیلمی خواهیم پرداخت که خیلی‌ها منتظر نمایش آنها هستند. 

چپ، راست

حدود 2 ماه پیش بود که «فرهیختگان»، از مرتفع شدن موانع این فیلم برای نمایش عمومی خبر داد. البته که خبر کاملا درست بود و تهیه‌کننده اثر نیز در گفت‌وگویی، این مهم را تصدیق کرد. 
اما طبق آخرین اطلاعات در آن زمان دو طرف بر رفع موانع موجود به تفاهم رسیدند و قرار بر این شد که فیلم، آن اشکالاتی که بر سر آنها تفاهم‌شده را برطرف کرده و نسخه نهایی را برای دریافت پروانه نمایش، به سازمان سینمایی ارائه دهد.  هم‌اکنون این مشکلات برای «چپ، راست» در راند پایانی قرار دارد و سازمان سینمایی منتظر است تا نسخه نهایی فیلم را مشاهده کند. البته که خیال‌ها از بابت نمایش این فیلم راحت است و حتی این امیدواری وجود دارد که فیلم، در همین آذرماه به روی پرده برود و بتواند تا اکران عیدفطر به نمایش خود ادامه دهد.  برخی از کسانی که به این موضوع خوش‌بین بودند، اعلام کردند که فیلم احتمالا به اکران آذرماه نیز خواهد رسید اما جام‌جهانی یک سد بزرگ در جهت عملی نشدن این اتفاق بود. البته که این خیال خوش‌بین‌ها، چندان هم بیراه نبود؛ چراکه منوچهر محمدی اوایل آبان‌ماه، اعلام کرده بود که از نظر فنی، 3 تا 4 هفته زمان نیاز داریم تا اقدامات لازم در استودیو انجام شود و بعد از آن باید شرایط مطلوبی وجود داشته باشد تا بتوانیم فیلم را به روی پرده بفرستیم. 
اکنون احتمالا، هم آن مراحل فنی در استودیو پایان پذیرفته و هم شرایط اجتماعی بهتر شده است به‌طوری‌که میزان مخاطبان آذرماه، با 40 درصد رشد نسبت به میزان استقبال در 2 ماه ابتدایی پاییز همراه شده است و به همین دلیل، باید بسیار امیدوار بود که خبر اکران «چپ، راست» طی همین روزها رسانه‌ای شود. 

قاتل و وحشی

آخرین ساخته حمید نعمت‌الله، تا همین امروز هم حواشی بسیاری را پشت سر گذاشته است. با آنکه هواداران این سینماگر محبوب منتظر نمایش «قاتل و وحشی» هستند اما اخباری که به گوش می‌رسد، متاسفانه امیدها برای نمایش زودهنگام این فیلم را کمرنگ کرده است. 
طبق اطلاعاتی که به دست خبرنگار «فرهیختگان» رسیده، فیلم «قاتل و وحشی»، از 2 زاویه دچار مشکل شده است: نخست آنکه موهای لیلا حاتمی از دقیقه 10 فیلم تراشیده می‌شود و این بازیگر از این زمان تا انتهای فیلم، در تقریبا تمامی سکانس‌ها حضور دارد که همین رویه، مشکلات بسیاری را به دلیل شرعی ایجاد کرده و سنگ بزرگی را در مسیر نمایش عمومی این فیلم به وجود آورده است.  مورد دوم به روحیه خشونت فیلم بازمی‌گردد و اینکه میزان خشونت و خون‌ریزی موجود در فیلم، بیش از تمام آن چیزی است که تاکنون در سینمای ایران نمایش داده شده و همین علت هم دیگر سد بزرگ پیش پای نمایش عمومی این فیلم است.  این 2 عامل سبب شده تا فیلم لااقل در شرایط فعلی، چندان به اکران نزدیک نباشد اما آنچه جای امیدواری دارد اینکه، فیلم به لحاظ مضمون و محتوا چندان دچار مشکل نشده و همین عامل امیدواری بسیاری را برای ایجاد یک تفاهم میان صاحبان اثر و سازمان سینمایی به وجود می‌آورد تا این فیلم پرحاشیه، روزی به پرده بیاید.  البته که برخی بازیگران فیلم، پیش‌تر در گفت‌وگوهایی، «قاتل و وحشی» را تا اندازه متفاوت‌ترین ساخته تاریخ سینمای ایران بالا کشیده بودند اما متاسفانه فیلم در هر 2 مدیریت سینمایی قبلی و فعلی، نتوانست خود را به اکران نزدیک کند تا انتظارها برای شنیدن اخبار خوب راجع‌به این فیلم به آینده حواله داده شود. 

برادران لیلا

آخرین ساخته سعید روستایی با آنکه در مرکز حواشی چند ماه اخیر قرار داشته است اما احساس می‌شود، دچار مشکلات فرامتن شده و نمایش آن، شاید محتمل‌تر از دیگر فیلم‌های توقیفی فعلی باشد. 
طبق اطلاعاتی که به دست خبرنگار «فرهیختگان» رسیده است، فیلم به لحاظ مضمون، اشکالات چندانی ندارد و همه‌چیز از نمایش بدون اجازه اثر در جشنواره کن آغاز شد که صاحبان فیلم نخواستند یا نتوانستند 3 دقیقه ممیزی را بر فیلم مترتب کنند. 
از آن زمان به بعد، تنها حواشی فرامتن بود که شکاف میان فیلم و سازمان سینمایی را عمیق‌تر کرد. تمامی این موارد، قابل‌حل است اما پذیرش این اشکالات و رفع آن، مکانیسم نسبتا ساده‌ای است که در کمال تعجب، به سنگ بزرگ پیش پای این فیلم تبدیل شده است.  طبق اطلاعات ما، مشکل نمایش «برادران لیلا»، بیش از آنکه به مضمون و محتوای اثر مرتبط باشد حاصل شاخ‌وشانه‌کشیدن‌هایی است که برای سازمان سینمایی انجام می‌شود و در این شرایط کاملا طبیعی است که این سازمان، به این فیلم مجوز نمایش ندهد.  با این حال اما اشکالات این فیلم چندان بحرانی و عمیق نیست که بتواند برای درازمدت منجر به عدم‌نمایش آن شود هرچند اکران زودهنگام آن نیز قطعا در اولویت نیست و بنابراین باید منتظر گذشت زمان باشیم تا ببینیم آیا دو طرف به یک فهم مشترک در این زمینه نائل می‌آیند. هرچند که دورنمای نمایش این فیلم در داخل کشور بسیار روشن است اما زمان آن مشخص نیست. 

 گزارش یک جشن

فیلم ابراهیم حاتمی‌کیا، شاید مظلومانه‌ترین فیلم فهرست آثار توقیفی‌ است که رضایت سازمان سینمایی برای نمایش آن، یک قدم جلوتر از رضایت سازندگانش است.  طبق اطلاعات «فرهیختگان»، گزارش یک جشن دارای کمترین میزان مشکل برای نمایش است اما پیگیری و جدیتی برای رفع همان مختصر اشکالات فیلم وجود ندارد و به همین دلیل فیلم پادرهوا مانده است.  البته که مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی در سال 99 و در یک مصاحبه زنده تلویزیونی، از اعلام آمادگی برای نمایش آنلاین فیلم سخن گفته بود و این یعنی چراغ سبز برای رفع محدودیت‌های این فیلم.  با این حال اما آنچه در تمام این سال‌ها، از سوی سازمان سینمایی عنوان شده عدم‌پیگیری در مورد سرنوشت این فیلم است که سبب شده تا «گزارش یک جشن» همچنان در فهرست آثار توقیفی باقی بماند.  البته که یک نکته نیز در این بین وجود دارد و آن اینکه، شاید سازمان سینمایی اصرار داشته باشد تا فیلم به جز پرده سینما، مثلا به‌صورت آنلاین نمایش داده شود که شاید این مهم توسط صاحبان فیلم مردود شده باشد. اما شاید این گمانه نیز چندان مطرح نباشد چراکه حاتمی‌کیا فیلم «خروج» خود را به‌صورت آنلاین نمایش داد و بسیار بعید است که با نمایش آنلاین گزارش یک جشن مشکلی داشته باشد. بنابراین اگر واقعا مشکل فیلم عدم‌پیگیری صاحبان فیلم است، سازمان سینمایی باید پا پیش گذاشته و با نمایش این فیلم تا این اندازه برای خود هزینه درست نکند. 

شیشلیک

چه کسی تصور می‌کند فیلم ساده محمدحسین مهدویان که در جشنواره فجر نمایش داده شد و با کمترین حاشیه خود را برای نمایش عمومی آماده می‌کرد، حالا در شمار فیلم‌هایی قرار گرفته است که تقریبا اکرانش تا مدت‌ها منتفی است؟
طبق اطلاعاتی که به دست «فرهیختگان» رسیده، «شیشلیک» مشکل فرم دارد و امکان نمایش آن وجود ندارد. پیش‌تر چهره‌های بسیاری در محافل خصوصی عنوان کرده بودند که تنها فیلمی که در هیچ دولتی نمی‌تواند نمایش داده شود، فیلم «شیشلیک» است. فیلمی که در دولت قبلی به مشکل خورد و در این دولت نیز هیچ امیدی برای نمایش آن وجود ندارد. 
مطلعان عنوان می‌کنند که فیلم، از مشکلات معمول آثاری که می‌توانند رفع شود، برخوردار نیست و مشکل ماهوی دارد و به همین دلیل شاید به تاریخ بپیوندد. 
البته که تاریخ نشان داده، محال است فیلمی برای همیشه توقیف شود. مثلا برای «آدم برفی» میزان انتقادها به‌مراتب جدی‌تر و عصبی‌تر از آن چیزی بود که در مورد «شیشلیک» مطرح است اما قدرمسلم آنکه این فیلم حداقل برای دوره فعلی، امیدی برای نمایش ندارد و باید دید شانس فیلم در دوره‌های دیگر و مدیریت‌های سینمایی بعدی تا چه اندازه آن را به پرده نزدیک می‌کند.