یک تیر و چند فرصت جذب دانشجویان افغانستانی

زهرا رمضانی، خبرنگار:هفته پیش بود که انتشار خبر ممنوعیت تحصیل دانشجویان دختر افغانستانی از سوی طالبان، بار دیگر نگاه‌ها را به‌سمت این کشور جلب کرد. حضور دانشجویان دختر از مراکز دانشگاهی به گفته مقامات این کشور تا اطلاع ثانوی به حالت تعلیق درآمده است که البته با نگاهی به آنچه بعد از روی کارآمدن طالبان در افغانستان درباره تحصیل دختران و دیگر تحولات مربوط به حوزه آموزش عالی به‌نظر می‌رسد بازگشت دوباره دانشجویان به فضای تحصیل، دور از انتظار خواهد بود. موضوعی که با اعتراض زنان افغانستانی و واکنش‌های جهانی هم همراه شده است. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه نیز با ابراز تاسف از اتفاق رخ داده، ابراز امیدواری کرده بود که  مسئولان افغانستان زمینه ازسرگیری تحصیلات دانش‌آموزان و دانشجویان دختر این کشور در تمام مقاطع تحصیلی را فراهم کنند.  هر‌چند تحصیل در دنیای امروز یکی از حقوق انسان‌ها فارغ از جنسیت‌شان به‌شمار می‌رود، اما واقعیت آن است که می‌توان به اتفاق رخ‌داده در کشور همسایه به چشم یک فرصت برای نظام آموزش عالی کشور نگاه کرد. یعنی اگر بخواهیم واقع‌بینانه به آنچه امروز در افغانستان رخ می‌دهد، هم‌مرز بودن ایران با افغانستان و همچنین وجود قرابت‌های فرهنگی و زبانی بی‌نظیر بین دو ملت، می‌توانن بسترهای لازم را برای تحصیل دختران به‌ویژه دانشجویان در کشور فراهم کند. 

  ظرفیت خالی دانشگاه‌ها در انتظار حضور دانشجویان افغانستانی
 آمارهای منتشر‌شده از سوی سازمان سنجش درخصوص آزمون سراسری نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از ظرفیت دانشگاه‌های کشور خالی مانده است. در آزمون امسال، 479 هزار داوطلب پذیرش شدند در‌حالی‌که کل ظرفیت پذیرش دانشگاه‌ها البته به‌جزء دانشگاه آزاد،503  هزار داوطلب بوده است، یعنی در عمل 24 هزار صندلی این مقطع خالی مانده است. از طرفی هم نباید این مساله را نادیده گرفت که عمده ظرفیت خالی‌مانده متعلق به رشته‌های بدون آزمون است که بخشی از ظرفیت‌ها در این حوزه مخصوصا  متعلق به آموزش مجازی است. به‌طوری‌که تنها در گروه علوم انسانی از 387 هزار و 478 ظرفیت تعیین شده، 3 هزار و 22 ظرفیت صرفا مربوط به آموزش مجازی دولتی و غیرانتفاعی است. دانشگاه آزاد اسلامی نیز با دارا بودن واحد الکترونیک قابلیت درخور توجهی در حوزه آموزش‌های مجازی دارد. این واحد که در ایام کرونا مسئولیت پشتیبانی از آموزش‌های غیرحضوری بیش از یک‌میلیون دانشجو را پشتیبانی کرده است، حالا این امکان را دارد که با فراهم آوردن شرایط لازم بستر آموزش مجازی دانشجویان بین‌الملل هم باشد. به گفته نجف‌پور‌آقابیگلو  واحد الکترونیک در‌حال‌حاضر امکان میزبانی از 70 درصد رشته‌های فعال دانشگاه آزاد را دارد. استفاده از ظرفیت‌ها و توانمندی علمی اساتید دانشگاه آزاد هم می‌تواند در اختیار این واحد قرار گیرد. در‌حال‌حاضر هم بیش از 30 هزار دانشجوی افغانستانی در ایران مشغول به تحصیل هستند که بخش اعظم آنها در دانشگاه آزاد مشغول به تحصیلند‌.
هرچند آمار دقیقی از جمعیت دانشجویان دختر افغانستانی در دسترس نیست، اما با نگاهی به ظرفیت خالی موجود در نظام آموزش عالی کشور و همچنین بستر آموزش مجازی که بعد از همه‌گیری کرونا، در دنیا به یکی از ابزارهای فراگیر آموزشی مبدل شده، نظام آموزش عالی ایران امروز بستر و ابزارهای لازم را برای پذیرش دانشجویان دختر افغانستان در اختیار دارد. این موضوع را می‌توان در کوتاه‌مدت به شکل مجازی و غیرحضوری و در بلند‌مدت با میزبانی از دانشجویان در‌قالب حضور دانشجویان بین‌‌الملل دنبال کرد. در شرایط امروز، بار اصلی آموزش برای دانشجویان خارجی از طریق بسترهای فضای مجازی دنبال می‌شود، مولفه‌ای که با توجه به عدم‌نیاز حضور فیزیکی دانشجویان، بهترین گزینه برای دانشجویان دختر افغانستانی حداقل در شرایط فعلی به‌شمار می‌رود و با ایجاد سریع تمهیدات از سوی مدیران آموزش عالی می‌تواند شرایط لازم پذیرش فراهم شود.

 به ظرفیت‌ها نباید اکتفا کرد!
پذیرش دانشجویان بین‌المللی قاعده و مسیر خاص خود را دارد و نمی‌توان بدون در‌نظر گرفتن الزامات و صدالبته تغییرات و تسهیلات لازم میزبان دانشجویان شد. باید با برنامه‌ریزی درست و فراهم‌سازی مولفه‌های جذب دانشجوی خارجی، شرایط را برای پذیرش این دانشجویان برای ترم سال تحصیلی آینده فراهم کرد؛ موضوعی که هم برای افغانستان و هم برای نظام آموزش عالی کشور، سودآوری خواهد داشت. به‌عبارت دقیق‌تر پذیرش دانشجویان دختر افغانستانی نه‌تنها از لحاظ انسانی، اقدامی بشردوستانه محسوب می‌شود، بلکه به‌دلیل قرابت‌های فرهنگی هم می‌تواند دستاوردهای قابل توجهی را برای کشور داشته باشد. موضوع دیگر هم طبیعتا ارزآوری حضور این دانشجویان برای نظام آموزش عالی کشور خواهد بود، مساله‌ای که می‌طلبد تا از همین امروز برنامه‌ریزی‌های درستی برای تحقق آن صورت بگیرد.