بحران انرژی چقدر روی دانشگاه‌ها تاثیر می‌گذارد؟

ندا اظهری، مترجم: سیستم انرژی اروپا با بحرانی بی‌سابقه مواجه است. عرضه گاز روسیه که برای تامین گرمایش، پیشبرد فرآیندهای صنعتی و تامین برق حیاتی است، به دنبال جنگ روسیه و اوکراین و تحریم روسیه از سوی کشورهای اروپایی و آمریکایی در سال جاری بیش از 80 درصد کاهش یافته است. قیمت عمده‌فروشی برق و گاز از اوایل سال 2021 به میزان 15 برابر افزایش یافته و اثرات شدیدی بر خانوارها و مشاغل داشته است. اما گمانه‌زنی‌هایی که از پیش از شروع فصل سرما مطرح شده، بیانگر آن بود که با تداوم این اوضاع اروپا زمستانی بدون گاز روسیه را تجربه خواهد کرد و حتی ممکن است افزایش قیمت گاز، این منطقه را با کمبود بزرگ این انرژی مواجه کند. خبرهایی که در هفته‌های اخیر از کشورهای اروپایی به گوش می‌رسد، موید این مطلب است که بحران انرژی حتی دانشگاه‌های اروپا را نیز تحت تاثیر قرار داده و به‌رغم اینکه کلاس‌های دانشگاهی بعد از دو سال آنلاین بودن به صورت حضوری برگزار می‌شد، بار دیگر در برخی کشورها به حالت آنلاین درآمده است. 
دانشگاه‌ها به‌ویژه در اروپا جزء بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی به شمار می‌روند به‌طوری که قبوض انرژی آنها در مقایسه با سال‌ها پیش چند برابر افزایش یافته است. این امر نیازمند اقدام مقامات دولتی و موسسات آموزش عالی در کوتاه‌مدت و میان‌مدت است. املاک و مستغلات بزرگ، متنوع و پراکنده دانشگاه‌ها از جمله دلایل مصرف بالای انرژی در این مراکز هستند. مصرف بالای انرژی، ذات عملکرد آنها در حوزه آموزش در زمینه‌های علمی خاص هم برای فعالیت‌های پژوهشی و هم برای نگهداری از امکاناتی مانند آزمایشگاه‌ها و مراکز داده است که به خودی خود انرژی زیادی را مصرف می‌کنند. توسعه زیرساخت‌های دیجیتال هم این روند را ایجاد کرده و آنلاین و ترکیبی شدن کلاس‌های درس به‌صورت حضوری و غیرحضوری، این فرآیند افزایشی را تشدید کرده است. افزایش این قیمت‌ها به‌طور چشمگیری بودجه دانشگاه‌ها را هم تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. به‌عنوان مثال، انجمن ملی دانشگاه‌های فرانسه، یک هزینه اضافی بالغ بر 105 میلیون دلار برای این بخش در سال 2022 برآورد کرده است که مبلغ آن در سال 2023 بالاتر خواهد رفت. در برخی کشورها، تورم و افزایش مبلغ قبوض انرژی، کمبود بودجه ساختاری این بخش را تشدید می‌کند. پس از دو سال دشواری که در همه‌گیری کرونا سپری شد، دانشگاه‌ها فضای کمی برای مانور و جذب شوک بزرگ باقی نمی‌گذارند. این امر باعث اجرای بسیاری از اقدامات از کاهش گرمایش در ساختمان‌ها، کاهش ساعات کاری و تعطیلی طولانی‌تر گرفته تا تعطیلی طولانی پردیس‌ها در فصل زمستان و حتی بازگشت به شهریه کاملا آنلاین می‌شود. 
دانشگاه‌های لتونی با در نظر گرفتن ترجیح دانشجویان برای تدریس حضوری، تصمیم گرفته‌اند روند تحصیل را تقویت کرده و تا حد امکان سخنرانی‌ها، آزمایشگاه‌ها و فعالیت‌های پژوهشی را در این دوره برگزار کنند. بزرگ‌ترین دانشگاه اسلوواکی هم به تازگی اعلام کرده است که در غیاب راهکارهای دولتی پیرامون سقف قیمت انرژی، ممکن است در سال 2023 در زمینه روشنایی کلاس‌ها و محوطه دانشگاه با چالش روبه‌رو شود. 

  باید فکری به حال آموزش کرد
مقامات دولتی در کوتاه‌مدت باید مشکلات مالی بی‌سابقه‌ای را که دانشگاه‌ها با آن مواجه هستند، بپذیرند و از آنها برای حفظ کیفیت پژوهش و تدریس حمایت کنند. این به معنای ارائه بودجه‌های دولتی بیشتر از جانب طرح‌های امدادی موقت است مانند بودجه‌هایی که در فرانسه یا در چند ایالت آلمان اعلام شده است. باوجود‌این، همان‌طور که نمایندگان دانشگاهی در اتریش در ماه اکتبر و پس از اعلام دولت مبنی‌بر 500 میلیون یورو مازاد برای دو سال آینده اشاره کردند، بودجه‌های اضافی به‌طور نسبی تنها افزایش هزینه‌ها را پوشش می‌دهد. حمایت‌های مالی قوی، قابل پیش‌بینی و پایدار از سوی مقامات دولتی برای حفاظت از جوامع دانشگاهی و تمام دانشجویانی که مسیر دانشگاهی آنها با ظهور همه‌گیری دستخوش تغییر و دگرگونی شده بود، از اهمیت بالایی برخوردار بوده و نقش مهمی را ایفا می‌کند. اقدامات موثری چون بسته شدن کامل یا جزئی پردیس‌های دانشگاهی تجربه یادگیری، تعاملات اجتماعی و رفاه دانشجویان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. اتحادیه دانشجویان اروپا به تازگی کمپین «آموزش در حال فلج شدن است» را برای افزایش آگاهی نسبت به فقر دانشجویان راه‌اندازی کرده است که به دلیل تورم و بحران فعلی انرژی در دنیا شدت یافته است. چنین تصمیماتی همچنین جابه‌جایی‌های دانشجویان را به لحاظ بین‌المللی تحت‌الشعاع قرار می‌دهد به‌طوری که اغلب دانشجویان خارجی با افزایش هزینه‌های تحصیل و زندگی مواجه شده و شبکه‌های امنیتی کمی برای بازگشت به کشور خود در اختیار دارند. 

  بحران انرژی و موقعیت دانشجویان بین‌المللی
علاوه‌بر اینکه بحران انرژی، افزایش قیمت قبوض انرژی را به دنبال دارد، توانسته وضعیت جابه‌جایی و حضور دانشجویان بین‌المللی را در کشور مقصد یا کشور محل تحصیل تحت‌الشعاع قرار ‌دهد. علاوه‌براین، اقداماتی که در راستای کاهش هزینه‌ها اعمال می‌شوند می‌توانند کیفیت تجربه تحصیل را برای دانشجویان داخلی و بین‌المللی از طریق دسترسی محدودتر به فضاهای مهم مطالعه‌ای مانند کتابخانه‌ها یا آزمایشگاه‌های پژوهشی کاهش دهد. همین امر، از جذابیت تحصیل در اروپا برای دانشجویان بین‌المللی می‌کاهد. بنابراین، رقابت دانشگاه‌های اروپایی نیز برای جذب استعدادهای جهانی کاهش می‌یابد و این مراکز آموزشی دیگر ‌انگیزه‌ای برای این کار نخواهند داشت. این در‌حالی است که جذب استعدادهای برتر دنیا یکی از استراتژی‌های مهم دانشگاه‌های اروپا برای تقویت آموزش عالی خود و بهبود وضعیت مالی دانشگاه‌ها و به دنبال آن تقویت وضعیت اقتصادی کشورهای مقصد برای تحصیل است. 
سرویس تبادل آکادمیک آلمان (DAAD) برای کاهش چنین اثرات مخربی در بخش آموزش عالی از اهمیت تدریس در کلاس‌های درس برای دانشجویان بین‌المللی در طول ترم زمستان حمایت کرده و از موسسات آموزش عالی در زمینه کمبود گاز و انرژی حمایت کرده است. بودجه‌های دانشگاهی به‌طور فزاینده‌ای از طرح‌های رقابتی و پروژه‌محور تامین می‌شود. پوشش هزینه‌های اضافی برای دانشگاه‌ها بنیادی است اما ممکن است با کاهش بودجه برای پروژه‌های جدید مواجه شود. علاوه‌بر این، از آنجایی که سرمایه‌گذاران ملی در سراسر اروپا برای اینکه بتوانند در سطح بین‌المللی و تضمین کیفیت آموزش و پژوهش رقابت کنند به تجدیدنظر در اولویت‌های بودجه‌ای و میزان کمک‌های مالی ارائه‌شده نیاز دارند. واکنش‌های متفاوت به بحران انرژی می‌تواند نابرابری‌های بیشتری را در بلندمدت در منطقه آموزشی و پژوهشی اروپایی ایجاد کند. با توجه به پیش‌بینی‌های نگران‌کننده‌ای که از وضعیت مالی دانشجویان در سال 2023 صورت گرفته، کارشناسان از افزایش تقریبی 12 درصدی نرخ کمک‌هزینه جابه‌جایی دانشجویان براساس طرح اراسمومس پلاس، برای سال آینده خبر داده‌اند. باوجوداین، مبالغ مقطوع سازمانی در همان سطح باقی می‌ماند. درنتیجه، باید تلاش‌های بیشتری برای حمایت از انواع همکاری‌های فراملی صورت گیرد تا بتوان از قشر دانشجو حمایت بیشتری کرد. این بحران همچنین کاستی‌هایی را در چهارچوب‌های نظارتی نشان می‌دهد که اغلب ظرفیت دانشگاه‌ها را برای مقابله با مسائل ساختاری مانند مدیریت املاک و مستغلات یا مشارکت در تدارکات مشترک محدود می‌کند. این در حالی است که در بسیاری از کشورها، دانشگاه‌ها مالکیت یا کنترل کاملی بر امکانات خود ندارند. 

  آزمون تاب‌آوری
دانشگاه‌هایی که معمولا در تدوین و اجرای استراتژی‌های سبز و دیجیتالی کردن سیستم‌های خود در موقعیت بهتری برای مقابله با این چالش‌های جدید قرار دارند، عملکرد بهتری خواهند داشت. باوجوداین، چنین دانشگاه‌هایی از این موضوع مطلع‌اند که هیچ یک از فرآیندهای تحول، راه‌حل‌های کوتاه‌مدتی را در زمینه صرفه‌جویی در هزینه‌های مربوط به انرژی ارائه نمی‌دهند؛ بلکه این راه‌حل‌ها، درواقع سرمایه‌گذاری‌های میان‌مدت تا بلندمدتی هستند که با توجه به اینکه سرمایه‌ها رو به اتمام هستند، عرضه آنها دشوارتر می‌شود. 

  آنلاین شدن کلاس‌ها در لهستان
به گزارش universityworldnews، به دنبال پیش‌بینی‌هایی که پیرامون افزایش سرسام‌آور قیمت برق در سال 2023 صورت گرفته، دانشگاه‌های لهستان طی برنامه‌ریزی‌هایی که برای سال تحصیلی پیش‌رو کرده‌اند، تصمیم گرفته‌اند کلاس‌های دانشگاهی را به‌صورت آنلاین برگزار کرده و دسترسی دانشجویان به تسهیلات و تجهیزات دانشگاهی را تنها به آخر هفته‌ها محدود کرده است. اما در این میان، مقامات دانشگاهی امیدوارند که دولت بخشی از بار تامین هزینه‌های افزایش قیمت انرژی را برعهده بگیرد. لهستان با ایجاد چنین شرایطی، خود را برای بحران بی‌سابقه انرژی آماده می‌کند که جنگ روسیه و اوکراین بر این کشور 38 میلیون نفری وارد کرده و قیمت کالاهایی از قبیل زغال‌سنگ را افزایش داده است. به‌رغم سرمایه‌گذاری‌های اخیر در منابع تجدیدپذیر انرژی، زغال‌سنگ سوخت اصلی تولید برق در این کشور به شمار می‌رود که با بالا رفتن قیمت این منبع، لهستان با بحران در تولید برق موردنیاز کشور مواجه شده است. غیر از جنگ، قیمت بالای زغال سنگ و گاز هم قیمت برق را افزایش می‌دهد. شرکت‌های برق لهستانی برای تولید برق از زغال‌سنگ سنگین مستلزم پرداخت هزینه بیشتر برای خرید مجوزهای انتشار گاز دی‌اکسید‌کربن هستند؛ به‌طوری که قیمت آن در سال 2020 سه برابر شده و در یک سال حدود 68 دلار به ازای هر تن رسیده است. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که قیمت برق در لهستان در سال 2023 در مقایسه با سال 2022 حدودا 3 تا 4 برابر خواهد شد. 

  از آنلاین شدن کلاس‌ها تا تجهیزات کم‌مصرف انرژی
دانشگاه Jagiellonian به‌عنوان قدیمی‌ترین دانشگاه لهستان با افزایش 700 درصدی قبوض برق در سال آینده روبه‌رو خواهد شد. به عبارتی، این دانشگاه تنها باید 36 میلیون دلار صرف پرداخت قبض برق در سال پیش‌رو کند در‌حالی که این مبلغ در سال 2022 تنها 5 میلیون دلار بوده است. این دانشگاه برای تامین این میزان هزینه تا حد امکان طرح‌هایی اضطراری را برای صرفه‌جویی هرچه بیشتر اعمال کرده است. از جمله راهکارهایی که این دانشگاه لهستانی در نظر گرفته، برگزاری آنلاین کلاس‌های درس در تاریخ مقرر است که از ماه اکتبر آغاز شده و روزهای جمعه را نیز از جمع روزهای برگزاری کلاس‌ها حذف کرده است. مقامات این دانشگاه ابراز امیدواری کرده‌اند که دولت لهستان برای نهادهایی مانند دانشگاه‌ها تسهیلاتی ارائه دهد که به جبران این هزینه‌ها کمک کند. تمام دانشگاه‌های لهستان با چالش‌های مشابهی مواجه هستند و تلاش کرده‌اند با کاهش فعالیت‌های دانشجویی در دانشگاه از عهده هزینه‌ها برآیند. دانشگاه Bialystok با توجه به افزایش 700 درصدی قیمت قبوض برق، از آغاز سال تحصیلی جدید در ماه اکتبر تمام کلاس‌ها و سخنرانی‌ها را کاملا آنلاین برگزار کرد. دانشگاه Gdansk هم با کاهش روشنایی در پردیس این دانشگاه، کاهش میزان حرارت و تاخیر در ساخت مرکز ورزشی این دانشگاه در مصرف انرژی و برق صرفه‌جویی کرده است. دانشگاه کاتولیک Lublin نیز با ایده محدود کردن حضور دانشجویان در ساختمان دانشگاه و کاهش حجم روشنایی به کاهش مصرف انرژی کمک کرده‌اند. برخی دانشگاه‌ها هم مانند دانشگاه Warsaw تصمیمی مبنی‌بر آنلاین شدن کلاس‌ها نداشته و تلاش کردند با کاهش پایدار در مصرف انرژی، مبلغ قبض برق را کاهش دهند و به این منظور، از پمپ‌های حرارتی، پنل‌های فوتوولتائیک و نورهای LED صرفه‌جویی‌کننده در مصرف برق برای مصرف پایدار انرژی در دانشگاه استفاده کرده است. ساختمان‌های قدیمی این دانشگاه مجهز به سیستم‌هایی چون تهویه با بازیابی حرارتی است که در مصرف انرژی صرفه‌جویی می‌کند. بعد از همه‌گیری کرونا و بازگشت دوباره دانشجویان به دانشگاه‌ها، این بار بحران انرژی باعث شده مراکز آموزشی به فکر بهینه کردن مصرف انرژی در دانشگاه باشند به‌طوری که تلاش کرده‌اند با کم کردن حرارت در کلاس‌ها و تعطیلی کتابخانه‌ها در تعطیلات آخر هفته، نقشی موثر در کاهش مصرف انرژی در این کشور ایفا کنند.