علی شعبانی:16آذر‌ماه مصادف است با روز دانشجو؛ به همین مناسبت مرور چند نکته برای قشر جوان و پرنشاط و فرهیخته (دانشجویان) شایسته و بایسته است.
1- روز دانشجو؛ روز استکبار ستیزی
نامگذاری 16 آذر به‌عنوان روز دانشجو منبعث از حادثه‌ای است که طی آن سه دانشجوی دانشگاه تهران با حمله دژخیمان شاه در سال 1332 به شهادت رسیدند. ماجرا از این قرار بود که بعد از کودتای آمریکایی 28 مرداد و زمزمه حضور انگلیسی‌ها و آمریکایی‌ها در ایران، دانشجویان به کودتا و حضور مجدد شیطان بزرگ معترض بودند و در داخل و خارج دانشگاه تهران چند روز تظاهراتی برپا کردند. تا اینکه یک روز قبل از سفر نیکسون (معاون رئیس‌جمهور آمریکا) به ایران، سربازان شاه برای کنترل اوضاع وارد دانشگاه شده و به‌بهانه‌ای واهی وارد دانشکده فنی می‌شوند و تعداد زیادی را مجروح کرده و سه نفر را به شهادت می‌رسانند. در‌حقیقت دانشجویان روز 16آذر را به‌عنوان روز مبارزات ضد آمریکایی گرامی می‌دارند و 16آذر را می‌توان روز مبارزات قشر فرهیخته دانشجو با آمریکا و استکبار جهانی نامید و حالا بعد از گذشت 70 سال از آن واقعه دانشجو و دانشگاه ما کماکان در مسیر صعود به قله‌های دانایی و بینایی در حرکت است و باید مراقب بود بلندگوهای آمریکا (من و تو – اینترنشنال – بی‌بی‌سی و...) در این روزهای ضداستکباری ما را به دامن استکبار و مقاصدش نکشانند.
2- رهبری انقلاب؛ عامل اصلی تحول در حوزه علمی و دانشگاهی
بی‌شک بخش زیادی از توسعه علم و ارتقای رتبه جهانی ایران در این زمینه و شأنیت والای قشر دانشجو بعد از انقلاب را مدیون دیدگاه‌ها و نظرات رهبری انقلاب اسلامی هستیم.
- از سال‌ها قبل از انقلاب تا همین روزهای بعد از کرونا ارتباط با قشر دانشجو رویه‌ای مستمر در ممشای رهبر‌معظم‌انقلاب بوده است. هیچ‌کدام از مسئولان در این 43 سال به اندازه رهبر انقلاب با دانشجویان دیدار (آن هم دیدارهایی برای شنیدن و گفت‌وگو با دانشجویان) نداشته است. حضور مستمر در دانشگاه‌ها تا جلسات ثابت در حسینیه امام خمینی (حتی برگزاری این جلسات به‌صورت ویدئویی در دوران کرونا) ادامه داشته است و دانشجویان با سلایق مختلف فکری و فرهنگی به بیان دیدگاه‌های خود پرداخته‌اند و در مقابل نیز رهبری انقلاب به طرح اهداف و برنامه‌ها در مسیر علم و دانش و رهجویان این مسیر پرداخته‌اند.
- مبدع نظریات مهمی که نقش دانشجو و دانشگاه را برجسته‌تر کرد، رهبری انقلاب بوده‌اند. از کرسی‌های آزاداندیشی تا اقتصاد دانش‌بنیان و توجه ویژه به نخبگان و حمایت از دانشمندان علوم مختلف (مانند نانو و سلول‌های بنیادی و علوم هسته‌ای و...) با حمایت و پشتیبانی و هدایت شخص رهبر‌معظم‌انقلاب در این سال‌ها پیشرفته است.
3- دانشجوی تراز و مورد انتظار رهبری
از مجموعه بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با دانشجویان و یا در مناسبت‌های مختلف می‌توان به این نتیجه رسید که بهترین نگاه نسبت به شأن و منزلت دانشجو در بیانات ایشان است.
خاطره انگیز خواهد بود که در این بخش از یادداشت به دیدگاه‌های رهبر انقلاب حضرت آیت‌الله العظمی امام خامنه‌ای در اولین دیدارشان با دانشجویان پس از انتخاب شدن به‌عنوان رهبر انقلاب بپردازیم. در این دیدار که به‌منظور بیعت با ولی‌فقیه و 9 روز بعد از انتخاب ایشان برگزار شد، چند نکته کلیدی را مطرح فرمودند:
جایگاه والای دانشگاه (پایه‌ای برای آینده کشور): در‌نظر رهبر کبیر فقید ما مساله دانشگاه‌ها جزء مسائل طراز اول براى انقلاب و کشور بود. یک وقتى در دیدارى -که جمعى از مسئولان فرهنگى با ایشان داشتند که ما [هم] بودیم- ایشان فرمودند که مساله جنگ، یک مساله موقت است، [اما] مساله مهم، مساله ماندگار، مساله اساسى، مساله دانشگاه‌ها است. و این یک واقعیت است. و دانشگاه -که قوام اصلى آن هم به استاد و دانشجو است- حقیقتا پایه‌اى است براى آینده کشور. انتظاری فراتر از از دانشجویان جهان: دانشجو در نظام جمهورى اسلامى -که یک نظام صددرصد مردمى است- باید نقشى داشته باشد بارزتر از نقش دانشجویان در هر جاى دیگر دنیا. حرکت پرشتاب علمی: برادران و خواهران عزیز دانشجوى من به این نکته توجه کنند: هیچ‌چیز نباید موجب بشود که در حرکت علمى آنها اندک توقفى و تعللى به‌وجود بیاید. و دشمن این را می‌خواهد؛ دشمن این توقف و تعلل را می‌خواهد. نباید بگذارید، نباید بگذاریم؛ باید علی‌رغم دشمن، حرکت علمى در کشور حرکتى باشد شکوفا، امیدبخش، پرآینده.
تقویت توان سیاسی و فکری و فرهنگی دانشگاه: آن نکته اساسی‌اى است که در همین جملاتى که الان از وصیت‌نامه حضرت امام عزیزمان خوانده شد و حکایت شد و در بیانات عدیده ایشانروى آن تکیه کردند، آن جهت فکرى و سیاسى و انقلابى دانشگاه است. این آن چیزى است که به علم هم جان و روح و جهت خواهد داد. دانشگاه لاابالى، دانشگاه بیگانه از ارزش‌هاى دینى، دانشگاه بی‌تفاوت و خونسرد نسبت به مفاهیم انقلابى و جهت‌گیری‌هاى انقلابى، دانشگاهى که در آن نبض انقلاب نزند، دانشگاهى که اعضایش -چه دانشجویش و چه استادش- نسبت به حرکت انقلابى ملت ایران احساس تکلیف براى پیشاهنگى و پیش‌قراولى نکند، خلاصه آن دانشگاهى که نقش درجه یک را در کار انقلاب نداشته باشد، آن دانشگاهى نیست که امید آینده است و تضمین‌کننده آینده است و امام به آن چشم داشت. پس این شد عنصر دوم: دانشگاه جهت‌دار دین‌دار به‌شدت متمایل به ارزش‌هاى انقلابى و اسلامى. آگاهی سیاسی: شما دانشجویان نقش خودتان را فراموش نکنید: آگاهى سیاسى، هشیارى نسبت به آنچه می‌گذرد، انگیزه و تپش جوانانه انقلابى متناسب با قشر شما و در‌خدمت هدف‌هاى نظام.
وحدت و یکپارچگی: عزیزان دانشجو، جوان‌هاى خوب و باصفا و سالم! بیایید تا آنجایى که در توان و قدرت شما است، در محیط دانشگاه یکپارچگى را حفظ کنید. نگذارید نام‌هاى گوناگون به‌معناى جهت‌گیری‌هاى گوناگون تلقى بشود و نیروهایى را که باید همه به‌سمت دشمن بایستند و موضع بگیرند، روبه‌روى هم قرار بدهند.
4- برخی از توصیه‌های مهم رهبر انقلاب برای دانشجویان در سال‌های اخیر
شرح صدر سیاسی: از جمله توصیه‌های رهبر انقلاب به دانشجویان سعه صدر است. این سعه صدر با توجه به شرایط کنونی و جنگ ترکیبی و شناختی و فضای تند و خشنی که دشمنان این ملت برای دانشگاه‌های ما طراحی کرده‌اند، بیش از هر زمان دیگری ضرورت پیدا می‌کند. ایشان در این زمینه در سال 91 در دیدار با دانشجویان فرمودند: «من تایید می‌کنم لزوم شرح صدر سیاسى را. هیچ منافاتى وجود ندارد بین پایبندى دقیق و عمیق به اصول و رعایت جهت‌گیرى دقیق، در‌عین‌حال داشتن شرح صدر و برخورد غیر‌پرخاشگرانه با کسانى که با فکر انسان همراه نیستند؛ به‌خصوص در زمینه‌هاى سیاسى.»
نقد مستمر و منصفانه: یکی دیگر از توصیه‌های مهم رهبری برای دانشجویان که در دیدارهای مختلف تکرار کرده‌اند، زنده نگه‌داشتن روحیه نقادی دانشجویان است و البته آنچه این روزها بیشتر مورد نیاز است، نقد منصفانه است. از دانشجوی جوان که از صداقت بیشتر و طینت پاک‌تری برخوردار است، انتظار می‌رود که در نقد رخدادهای جامعه و قضاوت پدیده‌های سیاسی و اجتماعی بیش از سایر اقشار بر مدار انصاف حرکت کند. این نکته مهم در بیان رهبری این‌گونه مطرح شده است: «نگاه منتقدانه هیچ اشکالی ندارد، منتها انتقاد درست؛ بی‌انصافی نشود. آدم گاهی می‌بیند در بعضی از انتقادها، بی‌انصافی می‌شود. حالا شما یک خرده تندید و جوان هم هستید و آدم خیلی هم توقع ندارد؛ اما آنهایی که ریش و سبیل‌شان سفید هم شده، گاهی اوقات انسان می‌بیند که بی‌انصافی می‌کنند؛ در بیان کردن و گفتن و حرف‌زدن نسبت به این و آن، بی‌ملاحظگی می‌کنند. مراقبت کنید بی‌انصافی نشود. بنابراین نقد مستمر، نظارت مستمر و متعادل بر اوضاع کشور، بر مدیریت‌ها، جزء کارهای بسیار لازم است، البته باید با عقلانیت و با مدارا همراه باشد، بدون افراط، بدون پرخاشگری، اما نگاه نقادانه. به‌نظر من این هم کار لازم دیگری است.
محیط معنوی دانشگاه: اگر بر اساس شریعت اسلام و حدیث نبوی فراگیری علم از واجبات دین است و اگر ساعتی تفکر و دانش‌آموختن بالاتر از هفتاد سال عبادت است و اگر قلم دانشمندان از خون شهیدان گرامی‌تر است، محیط علم و دانش نیز باید محیطی معنوی باشد و این همان خواسته رهبر انقلاب از دانشجویان است که فرمودند: «دانشگاه مرکز معنویت است، چون علم یک امر معنوی است. علم -هر علمی باشد- یک ارزش معنوی است، یک ارزش روحی است. محیط دانشگاه محیط جوانی است، محیط مومنی است. در کشور متدین‌ترین‌هامان در میان جوان‌هامان هستند، فداکارترین‌هامان در میان جوان‌هامان بودند و هستند.» معرفت‌افزایی: دانشجو که در نظام آموزشی ما آخرین مرحله را در کسب رسمی و آکادمیک علم و دانش می‌گذراند بایستی در مراتب بالای معرفتی قرار داشته باشد و نسبت به سایر اقشار جامعه از بصیرت و آگاهی والاتری برخوردار باشد. این سخن رهبر انقلاب در‌مورد معرفت دانشجویان را باید در همه دانشگاه‌ها بر سردر دانشکده‌ها و کلاس‌ها قرار داد: «سطح معرفت را بالا ببرید. با قرآن، با نوشتجات مرحوم شهید مطهری، با نوشتجات فضلای بزرگی که خوشبختانه امروز در حوزه‌های علمیه حضور دارند، آشنا شوید. امروز فضلای جوانی در حوزه‌های علمیه هستند که می‌توانند در این قسمت به مجموعه جوان‌های دانشگاهی یاری بدهند، کمااینکه کارهای خوبی هم دارد انجام می‌گیرد. سطح معرفت دینی بالا برود، این یکی از کارهاست که حتما لازم است. به نظر من آن کاری که مهم است انجام بگیرد، مطالعات اسلامی است.»
آرمان‌گرایی: یکی از اقتضائات جوان و دانشجو آرمان‌گرایی اوست. این آرمان‌گرایی وقتی با اهداف والای اسلامی و انسانی جهت یابد موجب ارتقای سطح آن جامعه دانشجویی خواهد شد. انتظاری که رهبر انقلاب برای دانشجویان مطرح کردند آرمان‌گرایی در کسب علم (هدف‌گیری قله‌های دانش) و آرمان‌گرایی در امور معنوی است. تردیدی نیست که دو بال علم و تزکیه دانشمندانی را برای ایران و حتی جهان تربیت خواهد کرد که دانش خود را در خدمت ملت‌ها عرضه می‌کنند و از مخاطرات علم بدون اخلاق و معنویت مصون می‌مانند. ایشان فرمودند: «آرمان‌گرایی، هم در سیاست، هم در همه صحنه‌های دیگر - مثل آرمان‌گرایی در علم - باید مورد توجه باشد. آرمان‌گرایی در علم، یعنی در زمینه مسائل علمی باید دنبال قله بود که این، توجه شما به درس خواندن و خوب درس خواندن باید نتیجه بدهد. من به شما عرض بکنم، امروز درس خواندن، علم‌آموزی، پژوهش و جدیت در کار اصلی دانشجویی، یک جهاد است؛ در زمینه معنویت و اخلاق هم باید آرمان‌گرا بود. محیط دانشگاه به‌دلیل اینکه محیط جوان است، باید محیط پاکیزه‌ای باشد. بعضی خیال می‌کنند دانشگاه یعنی محیطی که در آن تقید به دین و پایبندی به دین و اخلاق و اینها خیلی لزومی ندارد و مطلوب نیست. این ناشی از بنای غلطی است که در دوران طاغوت، در آغاز پیدایش دانشگاه، پایه‌ریزی شد.»
مطالب پیشنهادی
